حمید محمد عظیمی؛ کارشناس آموزش مبارزه با پولشویی
پولشویی فرآیندی است که طی آن، درآمدهای حاصل از فعالیت‌های غیرقانونی به شکلی قانونی جلوه داده می‌شوند. این فعالیت‌ها ممکن است شامل قاچاق مواد مخدر، فساد مالی، فرار مالیاتی و سایر جرایم اقتصادی باشند.
پولشویی معمولاً در سه مرحله انجام می‌شود: جای‌گذاری (Placement)، لایه‌بندی (Layering) و یکپارچه‌سازی (Integration). باشگاه‌های ورزشی، به‌ویژه فوتبال، به دلیل ماهیت مالی پیچیده و گردش پول کلان، بستر مناسبی برای این فرآیند محسوب می‌شوند.
فوتبال، محبوب‌ترین ورزش جهان، نه‌تنها شور و هیجان را برای هوادارانش به ارمغان می‌آورد، بلکه به بستری جذاب برای فعالیت‌های مالی غیرقانونی نیز تبدیل شده است. باشگاه‌های فوتبال، با قراردادهای چند میلیون دلاری، نقل و انتقالات پیچیده و منابع مالی نامشخص، به محلی مناسب برای پولشویی تبدیل شده‌اند. شاید این موضوع در نگاه اول عجیب به نظر برسد، اما وقتی به برخی از قراردادهای غیرمعمول بازیکنان یا خریدهای مشکوک باشگاه‌ها نگاه کنیم، به‌راحتی می‌توان ردپای پول‌های کثیف را در این صنعت مشاهده کرد. در این مقاله، نگاهی دقیق‌تر به این موضوع خواهد شد و چندین مثال واقعی مورد بررسی قرار می گیرد.
روش‌های رایج پولشویی در فوتبال و سایر ورزش‌ها
۱. خرید باشگاه‌های فوتبال توسط افراد مشکوک یا شرکت‌های پوسته‌ای (Shell Companies)
حتماً دیده‌اید که ناگهان یک باشگاه دسته‌دوم توسط یک فرد یا شرکتی که سابقه‌ای در دنیای فوتبال ندارد، خریداری می‌شود. گاهی این سرمایه‌گذاران، هویت مشخصی ندارند و منابع مالی‌شان شفاف نیست. در بسیاری از این موارد، باشگاه‌ها ابزاری برای تطهیر پول‌های کثیف از طریق معاملات پیچیده مالی می‌شوند.
نمونه واقعی: در اسپانیا (۲۰۱۸)، باشگاه مالاگا (Málaga CF) در سال ۲۰۱۰ توسط عبدالله آل ثانی، سرمایه‌گذار قطری، خریداری شد. بعد از مدتی، اتهاماتی درباره سوءمدیریت مالی و ارتباط احتمالی با پولشویی مطرح شد، به‌طوری که در سال‌های بعد، باشگاه با مشکلات جدی مالی و قانونی روبه‌رو شد. این سرمایه‌گذاران از شرکت‌های صوری استفاده کرده بودند تا منشأ پول‌های خود را پنهان کنند.
۲. قراردادهای نجومی بازیکنان به‌عنوان پوششی برای ورود پول‌های غیرقانونی
تا به حال به این فکر کرده‌اید که چرا برخی بازیکنان ناشناخته با ارقامی نجومی به باشگاه‌های بزرگ منتقل می‌شوند؟ این یکی از روش‌های کلاسیک برای پولشویی است. باشگاه‌ها با پرداخت‌های غیرمعمول، پول‌های غیرقانونی را وارد سیستم مالی خود کرده و در ظاهر همه‌چیز قانونی به نظر می‌رسد.
نمونه واقعی: در کرواسی (۲۰۲۱)، یک بازیکن ناشناخته با مبلغی غیرمعمول به باشگاه دینامو زاگرب منتقل شد. بررسی‌های بعدی نشان داد که این انتقال بخشی از یک شبکه بزرگ پولشویی بوده است.
۳. حمایت‌های مالی و اسپانسری جعلی برای تطهیر پول‌های کثیف
قراردادهای اسپانسری یکی از راه‌های جذاب برای ورود پول‌های نامشروع به سیستم رسمی است. برخی شرکت‌های ناشناخته قراردادهای چند میلیون دلاری با باشگاه‌ها امضا می‌کنند، بدون آنکه واقعاً فعالیت تجاری مؤثری داشته باشند.
نمونه واقعی: در پرونده پاریس سن ژرمن (۲۰۱۹)، قراردادهای اسپانسری برخی از شرکت‌ها تحت بررسی قرار گرفت. برخی از این شرکت‌ها در کشورهایی بدون نظارت مالی ثبت شده بودند و مشخص شد که پشتوانه این قراردادها، منابع مالی نامشخص است.
۴. فروش بلیت‌های بازی با قیمت‌های غیرواقعی برای جابه‌جایی پول مشکوک
شاید فکر کنید که خرید بلیت‌های فوتبال تنها یک راه برای حمایت از تیم موردعلاقه شماست، اما گاهی این بلیت‌ها ابزاری برای جابه‌جایی پول‌های مشکوک هستند. برخی باشگاه‌ها بلیت‌هایی با قیمت‌های بسیار بالا می‌فروشند و سپس این پول‌ها را وارد سیستم بانکی می‌کنند.
نمونه واقعی: در لیگ‌های آمریکای جنوبی (۲۰۱۷)، بارها گزارش‌هایی از فروش بلیت‌های گران‌قیمت منتشر شده که در حقیقت، روشی برای ورود پول‌های غیرقانونی به سیستم مالی باشگاه‌ها بوده است.
۵. تبانی در شرط‌بندی‌های ورزشی و تأثیر آن بر جرایم مالی
همه ما داستان‌های زیادی درباره تبانی در مسابقات شنیده‌ایم. اما پشت پرده این تبانی‌ها، شبکه‌های بزرگ شرط‌بندی و پولشویی قرار دارند. دستکاری نتایج مسابقات، سود کلانی را برای مافیای شرط‌بندی به ارمغان می‌آورد و این پول‌ها در قالب بردهای قانونی وارد سیستم مالی می‌شوند.
نمونه واقعی: در لیگ فوتبال ترکیه (۲۰۱۳)، تحقیقات نشان داد که چندین بازی با هماهنگی شبکه‌های شرط‌بندی دستکاری شده و از این طریق میلیون‌ها دلار پول غیرقانونی تطهیر شده است.
چالش‌های مقابله با پولشویی در ورزش و نقش نظارت بین‌المللی
چرا نظارت بر پولشویی در ورزش دشوار است؟
● عدم شفافیت در مالکیت باشگاه‌ها: بسیاری از باشگاه‌ها به نام افراد یا شرکت‌های صوری ثبت می‌شوند.
● مشکلات قانونی در نظارت بر نقل‌وانتقالات مالی: سازمان‌های فوتبالی مانند فیفا، ابزارهای محدودی برای کنترل این روند دارند.
● استفاده از رمزارزها در قراردادهای جدید: برخی باشگاه‌ها در حال پذیرش رمزارزها هستند که شفافیت مالی را کاهش می‌دهد.
آینده مبارزه با پولشویی در ورزش و نقش سیاست‌گذاران
● شفافیت بیشتر در نقل و انتقالات مالی: تمامی قراردادهای اسپانسری و خرید باشگاه‌ها باید عمومی شوند.
● تشدید قوانین نظارتی بر شرط‌بندی‌های ورزشی: پلتفرم‌های شرط‌بندی باید تحت کنترل بیشتری قرار بگیرند.
● تقویت همکاری‌های بین‌المللی: نهادهای نظارتی مانند فیفا، یوفا و سازمان‌های بین‌المللی باید سیاست‌های سختگیرانه‌تری اجرا کنند.
● نظارت بیشتر بر منابع مالی باشگاه‌ها: فدراسیون‌های فوتبال باید اطلاعات مالی دقیق‌تری از باشگاه‌ها درخواست کنند.
جمع‌بندی: فوتبال و سایر ورزش‌های پرطرفدار، به دلیل ماهیت مالی پیچیده‌شان، بستری جذاب برای پولشویی هستند. تنها با افزایش شفافیت مالی، اجرای قوانین سخت‌گیرانه‌تر و همکاری‌های بین‌المللی، می‌توان جلوی سوءاستفاده‌های مالی را گرفت.
