کارنامه سیاه بانک مرکزی در تورم بالا و طولانی

علی سعدوندی کارشناس اقتصادی منتقد در گفتوگو با عصر اقتصاد با انتقاد شدید از عملکرد بانک مرکزی، این نهاد را نه ناجی تورم بلکه شریک آن دانست. او تأکید کرد طولانی ترین تورم بالای جهان حاصل تبدیل شدن بانک مرکزی به صندوق اعانه دولت است.
سعد وندی بر این باور است که این بانک خود بازیگر اصلی بی اعتباری پول ملی است وحذف چهار صفر از پول ملی در شرایط کسری بودجه و چاپ پول، صرفاً اقدامی نمایشی و کوتاهمدت است.
به گزارش عصر اقتصاد؛ حذف صفر از پول ملی ایران به معنای کاهش تعداد صفرهای روی اسکناسها و سکههاست؛ اقدامی که معمولاً در شرایط تورم بالا و کاهش ارزش پول انجام میشود تا محاسبات مالی سادهتر شود، اعتماد عمومی به پول تقویت گردد و سیستم پرداخت کارآمدتر عمل کند. در ایران، طرح آن نخستین بار دهه ۱۳۷۰ مطرح شد، اما بهدلیل بیثباتی اقتصادی اجرا نشد.
تجربه جهانی نشان داده، حذف صفر بدون ثبات بودجه، نرخ ارز و تولید، سرنوشت جز بازگشت سریع ارقام بزرگ و بیاعتباری بیشتر پول ندارد
در سالهای اخیر، با کوچکتر شدن تدریجی ارزش ریال و دشوار شدن مبادلات با اعداد بزرگ، دولت و بانک مرکزی تصمیم گرفتند؛ چهار صفر از ریال حذف و واحد پول جدید با نام «تومان» (برابر ۱۰ هزار ریال فعلی) جایگزین شود.
حامیان این طرح میگویند حذف صفر باعث بهبود چهره پول ملی، کاهش هزینه چاپ و تسهیل مبادلات میشود، اما مخالفان معتقدند بدون کنترل ریشههای تورم (مثل کسری بودجه، چاپ پول و رکود تولید)، این اقدام صرفاً تغییر ظاهری است و در مدت کوتاهی اعداد دوباره بزرگ خواهند شد.
تجربه کشورهایی مثل ترکیه و برزیل نشان میدهد موفقیت طرح، وابسته به اصلاحات همزمان در سیاستهای اقتصادی، ثبات نرخ ارز و مهار نقدینگی است. در نهایت، حذف صفر ابزار مکمل است، نه درمان اصلی تورم. دررابطه با همین موضوع عصر اقتصاد با علی سعدوندی از کارشناسان این طرح گفت و گویی انجام داده که در ذیل مطلب می خوانید.
پاک کردن صورت مساله
علی سعدوندی در رابطه با حذف ۴ صفر از پول ملی در شرایط کنونی معتقد است: این اقدام بدون اصلاح ساختار اقتصادی و مهار تورم، فقط یک جراحی نمایشی است. زیرا تجربه جهانی نشان داده، حذف صفر بدون ثبات بودجه، نرخ ارز و تولید، سرنوشت جز بازگشت سریع ارقام بزرگ و بیاعتباری بیشتر پول ندارد.
اقتصاد اسیر تصمیمات خلق الساعه
این کارشناس اقتصادی در ادامه تصریح کرد: حذف چهار صفر از پول ملی «فرار به جلو» و «پنهانکاری آماری» است. زیرا این اقدام نسنجیده دولت چهاردهم، نه تنها تورم را مهار نمیکند، بلکه با عادیسازی عددهای کوچک، شوک بعدی تورمی را سنگینتر جلوه میدهد. همچنین بانک مرکزی که مسئول کنترل تورم است؛ دهه هاست که نتوانسته غول رو به رشد تورم رامهار کند. پس چطور می تواند بدون آمادگی زیر ساخت صفر را از پول ملی حذف کند. بنابراین به نظر میاید سواد و مطالعه و تحقیق کافی از سوی بازار ساز انجام نشده و این تصمیم اقتصادی دولت هم مانند سایر تصمیم ها اقتصادی خلق الساعه است.
حفظ ظاهر
سعدوندی معتقد است دولت بهجای پرداختن به علتها، از جمله کسری بودجه مزمن و سیاستهای پولی انبساطی، به ظاهر ماجرا چسبیده است. به باور او، این سیاست حتی میتواند باعث بیاعتمادی بیشتر مردم به برنامههای اقتصادی شود، چون تجربه کشورهایی با اجرای مشابه نشان داده که اصلاح بدون بستر مناسب، محکوم به شکست است.
وی علت محکوم به شکست بودن این طرح را اقدامات سطحی و بدون پشتوانه اصلاحات اقتصادی میبیند و می افزاید: بنابراین اصل حذف صفر زمانی نتیجه میدهد که ریشههای تورم، مثل کسری بودجه، چاپ بیرویه پول و بیثباتی تولید و ارز، کنترل شده باشد. وقتی این عوامل پابرجاست، کوچککردن ارقام فقط مدتی کوتاه ظاهر شاخصها را تغییر میدهد، اما در عمل ارزش پول ملی دوباره سقوط میکند. او تجربه کشورهایی مانند زیمبابوه و ونزوئلا را نمونه آورد که بدون اصلاح عمیق، اعداد دوباره جهش کردند.
مقصر اصلی بی اعتباری پول کیست
این کارشناس مسایل اقتصادی با لحنی تند بانک مرکزی را مقصر تورم طولانی مدت اقتصاد ایران دانست و اظهار کرد: اقتصاد ایران طولانیترین تورم تاریخ بشر را داشته است و هیچکس هم بابت این موضوع عذرخواهی نمیکند.
سعدوندی درباره عملکرد بانک مرکزی ایران نیز تصریح کرد: این بانک، بانک مرکزی نیست و تنها مربوط به اعانه دولتی است. بانک مرکزی پول را از جیب مردم برمیدارد و در اختیار دولت قرار میدهد. بنابراین ابتدا می بایست مشکل کسری بودجه درمان شود. در نتیجه تا وقتیکه همه مردم اطلاع دارند که کسری بودجه وجود دارد، ادعاهای بانک مرکزی را قبول نمیکنند. پس در نهایت انتظارات تورمی نیز کاهش پیدا نمیکند.
بانک مرکزی، تنها مربوط به اعانه دولتی است. بانک مرکزی پول را از جیب مردم برمیدارد و در اختیار دولت قرار میدهد. بنابراین نمی تواند تورم را مهار کند
این استاد دانشگاه در ادامه افزود: به نظر میرسد که سیاستگذار پولی دیگر ناامید شده است و نمی تواند به حل اساسی مسائل پولی کشور بپردازد. لذا به طرح های این چنینی روی آورده است. زمانی این طرح موفق خواهد شد که بجای هزینه اضافه تورم مهار شود. وگرنه این درمان مسکنی موقت برای حذف ارزش پول ملی در جامعه بین المللی است.
کلام آخر
سیاست حذف صفر از پول ملی، صرفاً یک تغییر اسمی یا عددی نیست؛ بلکه اقدامی است که بسته به نحوه اجرا، میتواند به نمادی از اصلاحات واقعی یا مصداقی از شکست اداری تبدیل شود.
بررسی تجربه کشورهای دیگر در این حوزه، ابعاد مثبت و منفی این اقدام را روشنتر میکند، بطور مثال ترکیه با مهار تورم در این زمینه بسیار موفق عمل کرد اما در نقطه مقابل زیمباوه با نداشتن زیرساخت، تورم افزوده ایجاد کرد. بنابراین در اجرا باید بسیار دقیق و هوشمندانه عمل کرد.