سکینه مهرائی
با فرارسیدن سرما، مصرف گاز در کشور به اوج خود نزدیک میشود و این بار نه فقط دمای هوا، که نفس اقتصاد ایران نیز در گرو تصمیمات روزمره میلیونها مشترک خانگی است.
آمارها هشدار میدهند: روزانه بیش از ۸۶۰ میلیون مترمکعب گاز به شبکه تزریق میشود، اما سهم بخش خانگی و تجاری از این حجم، نزدیک به ۷۷درصد است. هرگاه این سهم از مرز ۴۳۵ میلیون مترمکعب فراتر رود، شرکت ملی گاز ناچار میشود گاز صنایع مادر، از فولاد و پتروشیمی تا نیروگاهها، را محدود کند و نتیجه آن توقف چرخه تولید، کاهش صادرات و دود شدن فرصتهای ارزآوری خواهد بود.
به گزارش عصراقتصاد، اما راه نجات نزدیکتر از آن است که تصور میشود: کاهش تنها ۲ درجه دمای منازل، معادل تولید روزانه دو فاز پارس جنوبی صرفهجویی به همراه میآورد – گازی که میتواند به جای دود شدن در بخاریهای کمبازده، به رگهای صنعت تزریق شود.
سعید توکلی، معاون وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران در گفتوگو با خبرنگار عصراقتصاد، با تأکید بر اهمیت مدیریت مصرف گاز گفت: «در شرایط فعلی، روزانه حدود ۸۶۰ میلیون مترمکعب گاز طبیعی به خطوط فشار قوی کشور تحویل داده میشود که نزدیک به ۶۶۰ میلیون مترمکعب از آن در بخشهای خانگی، تجاری و صنایع کوچک مصرف میشود. این رقم با توجه به ویژگیهای فصلی، بخش بزرگی از کل گاز مصرفی را در بر میگیرد. هر زمان که مصرف گاز در این بخشها از سقف حدود ۴۳۵ میلیون مترمکعب فراتر رود، شرکت ملی گاز ناگزیر میشود مدیریت مصرف و اعمال محدودیت را برای سایر مصرفکنندگان در دستور کار قرار دهد.»
مصرف بیرویه گاز در بخش خانگی با عبور از سقف ۴۳۵ میلیون مترمکعب، صنایع را به حاشیه میبرد و زنجیره تولید، صادرات و رشد کشور را تهدید میکند
وی افزود:«در اولویتبندیهای شرکت ملی گاز، تأمین پایدار گاز بخش خانگی همواره در صدر قرار دارد؛ اما تلاش میکنیم تأمین گاز نیروگاهها با حساسیت دنبال شود و محدودیتها، تا جای ممکن، در بخش صنایع عمده و نه صنایع غذایی یا دارویی که به امنیت کشور مرتبطاند، اعمال شود. به این ترتیب، رفتار مصرفی مشترکان خانگی و کسبوکارهای کوچک مستقیماً بر وضعیت تأمین سایر بخشها اثرگذار است.»
معاون وزیر نفت ادامه داد:«نقش مردم در مدیریت مصرف گاز بسیار تعیینکننده است. کافی است تنها ۲ درجه سانتیگراد دمای منازل کاهش یابد تا روزانه ۵۰ میلیون مترمکعب صرفهجویی ایجاد شود؛ معادل تولید دو فاز پارس جنوبی. این میزان گاز میتواند به صنایع یا نیروگاهها اختصاص یابد و از افت تولید و پیامدهای منفی اقتصادی جلوگیری کند.»
وی توضیح داد:«همراه با کاهش دمای محیط به محدوده ۱۸ تا ۲۱ درجه سانتیگراد، بستن دریچههای کولر، نصب پرده و عایق پنجرهها، همچنین تنظیم دمای شوفاژخانه یا پکیج در بازه ۵۰ تا ۶۰ درجه سانتیگراد، میتوان نقش مؤثری در بهینهسازی مصرف ایفا کرد. توجه داشته باشیم نزدیک به ۸۰ درصد گاز کشور در روزهای سرد سال تنها در منازل مصرف میشود.»
توکلی با اشاره به آثار اقتصادی محدودیت گاز گفت:«اختلال در گازرسانی به صنایع صرفاً به معنای توقف یک واحد نیست. اگر این صنایع در حوزه فولاد یا پتروشیمی فعال باشند یا محصولات صادراتی تولید کنند، کاهش فعالیت آنها مستقیماً به اقتصاد کشور لطمه میزند. لذا هدف ما در وزارت نفت، تصمیمگیری متوازن و تلاش برای تأمین زنجیره ارزش افزوده اقتصاد است.»
وی تأکید کرد:«بحران مصرف انرژی تنها با توصیهدرمانی حل نمیشود. تغییر نگرش و رفتار مصرفی باید با اصلاح سازوکارها، فرهنگسازی و ایجاد مشوق همراه شود؛ هم در بخش خانگی و هم در صنعت. در سال جاری، قرارداد تأمین یک میلیون و ۷۵۰ هزار بخاری راندمان بالا با هدف جایگزینی با بخاریهای فرسوده و کمبازده امضا شده است و تا پایان سال ۳۰۰ هزار دستگاه به شهروندان تحویل خواهد شد. همچنین بیش از ۱۱۰ هزار موتورخانه در سطح کشور در مسیر بهینهسازی قرار گرفتهاند و کنترل هوشمند موتورخانهها اجرایی شده است.»
مدیرعامل شرکت ملی گاز به شاخص شدت مصرف انرژی اشاره کرد و افزود:«طبق مطالعات جهانی، از میان ۱۷۲ کشور تنها ۶ کشور با رشد شدت مصرف انرژی مواجه بودهاند که متأسفانه ایران در رتبه نخست قرار دارد. این وضعیت نه فقط یک معضل فنی، بلکه بحرانی اقتصادی و زیستمحیطی است. وقتی گاز در بخش خانگی به جای بخشهای تولیدی مصرف میشود، اقتصاد کشور از رشد و توسعه بازمیماند و ارزآوری کاهش مییابد.»
کاهش فقط دو درجهای دمای منازل میتواند روزانه معادل دو فاز پارس جنوبی صرفهجویی ایجاد کند و از محدودیت گاز صنایع و نیروگاهها جلوگیری کند
وی با اشاره به تبعات زیستمحیطی مصرف بیرویه مصرف گاز در بخش خانگی گفت:«با افت فشار گاز در کشور، نیروگاهها ناچار به مصرف سوخت مایع میشوند که به مراتب آلایندهتر است و آثار منفی فزایندهای بر محیطزیست به جا میگذارد. بنابراین، هر تلاشی در مدیریت مصرف گاز نه تنها آثار مثبت اقتصادی بلکه پیامدهای مفیدی برای سلامت زیستمحیطی و پایداری انرژی دارد.»
توکلی در ادامه یادآور شد:«نگاه جامعه نسبت به گاز، باید تغییر کند. گاز دیگر یک کالای ارزان و همیشگی نیست، بلکه حامل اقتصادی ارزشمند برای کشور است. باید ارزش واقعی گاز برای مصرفکننده روشن شود تا رفتار مصرفی به شکل پایدار اصلاح شود. صرفهجویی به معنای کممصرفی مطلق نیست؛ تأکید ما بر مصرف درست و هوشمندانه است.»
در پایان وی خاطرنشان کرد:«آرایش جغرافیایی تولید و مصرف گاز در ایران نامتوازن است؛ بیش از ۷۰ درصد گاز در جنوب کشور تولید میشود، اما مصرف ۹۰ درصدی از مرکز به شمال متمرکز است. انتقال این حجم انرژی هزینه و پیچیدگی بالایی دارد. پس اگر مدیریت مصرف تنها به عهده بخش دولتی باشد، کافی نیست. مشارکت مردم، فرهنگسازی درباره ارزش گاز، و همراهی تمامی دستگاهها ضرورت دارد. اگر این آگاهی نهادینه شود، قطعا علاوه بر پایداری شبکه انرژی، اقتصاد و محیطزیست کشور نیز منتفع خواهند شد.»
به این ترتیب، مدیریت مصرف گاز صرفاً یک توصیه مقطعی نیست، بلکه موضوعی ملی و اقتصادی است که همکاری سیاستگذاران، مصرفکنندگان و تولیدکنندگان را میطلبد. تحقق پایداری انرژی و تخصیص بهینه آن به تولید، تنها با عزم جمعی و اصلاح نگرش جامعه ممکن خواهد بود، نگاهی که اقتصاد و محیط زیست را همزمان نجات میدهد.
