گنجینه ای به نام تاریخ مصور

وحید حاج سعیدی

جایگاه عکس در تاریخ نگاری بسیار ارزشمند و اصیل است و تاریخ نگاران آن را در زمره یکی از منابع مهم و ارزشمند تاریخ‌نگاری عنوان می کنند. عکس ها همیشه در شناخت و درک عمیق دوره‌های تاریخی و مقایسه دوران حال با گذشته و همچنین نگاه به سیر تحولی در تاریخ اثرات چشمگیری داشته و دارند.

امروزه در دنیا از تاریخ مصور نظیر عکس ها، اسناد، نامه ها، مبایعه نامه ها، قراردادها، نقاشی ها، اجاره نامه ها، وقف نامه و … به عنوان یکی از ارزشمند ترین و اصیل ترین منابع تاریخی یاد می شود. این منابع تاریخی زبان گویای وقایعی هستند که در بسیاری موارد برای تفسیر و تاویل شرح آنچه گذشت نیاز به هیچ مورخ و مفسر نیست و به اصطلاح اصل جنس هستند.

این منابع تاریخی به ویژه عکس به ما این امکان را می دهند که به تاریخ از زاویه دید گذشتگان نگاه کنیم و بفهمیم که تمدن ما در طول قرن ها چگونه تکامل یافته است و راه برای شناخت بهتر همنوعان مان هموار می سازند.

به همین اعتبار گردآوری اسناد و تصاویر مربوط به پیشینیان از اهمیت خاصی برخوردار است و در اکثر کشور های دنیا، سازمان های مرتبط با گردآوری آثار تاریخی تاسیس شده و به منظور حفظ تاریخ و میراث معنوی شان نسبت به گردآوری اسناد قدیمی، تصاویر، نقاشی ها ، اسناد کاغذی و … اقدام می کنند.

در بین این منابع تاریخی، عکس به دلیل ساختار ویژه و موادی که در ایجاد آن به کار رفته به عنوان یکی از شکننده ترین منابع محسوب می شود و به همین دلیل نگهداری از عکس دارای شرایط خاصی است. هر چند امروزه با اسکن عکس های قدیمی تهیه نسخه پشتیبان از آنها آسان شده است ولی باید به خاطر داشت نگهداری عکس یک کار تخصصی است و نیاز به دانش ویژه ای دارد.

در ضمن علت های مختلفی برای خراب شدن عکس ها وجود دارد اما عوامل محیطی مانند دما، رطوبت و نور را می توان اصلی ترین عامل خرابی عکسی های قدیمی دانست. گرد و غبار و چربی نیز از دیگر عواملی هستند که می توانند به عکس های قدیمی آسیب وارد کنند.

تغییرات متناوب دما و رطوبت در محیط باعث می شود که امولسیون ها (تصاویر) از روی کاغذ پایه خود جدا شوند و در نتیجه عکس آسیب دیده و از بین می رود. افرادی که عکس های خود را در انبار یا کمدها نگهداری می کنند اغلب با این مشکل مواجه می شوند.

گردآوری این اسناد به ویژه عکس های ورزشی، تاریخی، سیاسی، اجتماعی، طبیعی، آموزشی و … که بخش اعظمی از آنها در دست مردم است، می تواند در غنای تاریخی کشور و ثبت و ضبط شرح حال آنچه به وقوع پیوسته است، موثر باشد.

پیشنهاد می شود به منظور پیشگیری از این خسران تاریخی، در هر شهرستان یک اداره مثل فرمانداری یا شهرداری یا ثبت احوال متولی گردآوری اسناد و عکس های قدیمی شده و با اعلام فراخوان نسبت به دریافت عکس های قدیمی و اسکن آنها اقدام کند و عکس ها را نیز پس از ضبط مشخصات عکس تحویل صاحبان آنها داده و شرایط تخصصی نگهداری عکس نیز به آنها آموزش داده شود.

حفظ آثار تاریخی به لحاظ طیف وسیعی از مزایای فرهنگی و اجتماعی دارای اهمیت بسیاری است. امید با سعی در حفظ این منابع با ارزش ضمن ایجاد غرور مدنی در جامعه نسبت به غنای تاریخ نگاری کشور بکوشیم.