محمد ارفع
بعد از گذشت ده روز از آغاز روند بررسی صلاحیت‌های نامزدهای ریاست جمهوری از سوی شورای نگهبان، این شورا در نهایت بامداد سه‌شنبه، ۴ خرداد، اسامی هفت نامزد احراز صلاحیت‌شده را به ستاد انتخابات کشور فرستاد، ظهر دیروز ستاد انتخابات کشور نیز در اطلاعیه شماره ۱۵خود، اسامی این نامزدها برای انتخابات سیزدهمین دوره ریاست‌جمهوری اسلامی ایران را منتشر کرد؛ فهرستی که غافلگیرکننده و دور از انتظار محافل سیاسی بود و باعث برانگیخته‌شدن واکنش‌های بسیاری شد.
بر اساس آنچه پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت کشور گزارش کرده است: «در اجرای ماده ۶۰ قانون انتخابات ریاست‌جمهوری به آگاهی مردم شریف ایران اسلامی می‌رساند، اسامی نامزدهای انتخابات سیزدهمین دوره ریاست‌جمهوری اسلامی ایران که صلاحیت آنان مورد تأیید شورای نگهبان قرار گرفته است به ترتیب حروف الفبا به شرح زیر می باشد:
آقای سعید جلیلی- فرزند محمدحسن- کد نامزد ۲۲
آقای محسن رضایی میرقائد- فرزند نجف- کد نامزد ۳۳
آقای سیدابراهیم رئیس‌الساداتی مشهور به رئیسی- فرزند سیدحاجی- کد نامزد ۴۴
آقای علیرضا زاکانی– فرزند حسین- کد نامزد ۵۵
آقای سیدامیرحسین قاضیزاده هاشمی- فرزند سیدحسن- کد نامزد ۶۶
آقای محسن مهرعلی زاده – فرزند رحیم- کد نامزد ۷۷
آقای عبدالناصر همتی– فرزند احمدعلی- کد نامزد ۸۸
بر اساس ماده ۶۶ قانون، فعالیت انتخاباتی نامزدهای ریاست جمهوری رسماً از تاریخ اعلام اسامی آنان به وسیله وزارت کشور آغاز و تا ۲۴ ساعت قبل از شروع اخذ رای خاتمه می‌پذیرد.»
اما از آنجا که فهرست مذکور از افراد شاخص جریان اعتدال‌گرا و جناح اصلاح‌طلب خالی است؛ برخی منتظرند تا ببینید سرنوشت این انتخابات که رهبر معظم انقلاب برگزاری پرشور و با مشارکت حداکثری آن را به عنوان یک اولویت مهم‌تر از انتخاب اصلح دانسته‌اند، مانند سال ۸۴ با حکم حکومتی مبنی بر احراز صلاحیت برخی نامزدهای انتخاباتی گره می‌خورد یا نه؟
نخستین گمانه‌زنی در این باره را محمد مهاجری، فعال رسانه‌ای، در توئیتر مطرح کرد. او مدعی شد که حسن روحانی، رئیس‌جمهوری، به رهبر انقلاب درباره صلاحیت نامزدها نامه‌نگاری کرده است. او در این باره نوشت: «با اطلاع می‌گویم حسن روحانی رئیس جمهور در نامه‌ای به رهبر معظم انقلاب از ایشان درخواست کرده که تغییراتی در لیست اعلام شده از سوی شورای نگهبان انجام گیرد.
رئیس‌جمهور همچنین به وزیر کشور دستور داده فعلا از اعلام لیست شورای نگهبان خودداری کند.
از سوی دیگر فشار سیاسی برای اعلام اسامی به وزیر کشور به‌شدت افزایش یافته است.»
البته پس از این ادعا، سخنگوی دولت، در نشست خبری هفتگی خود با اصحاب رسانه درباره نامه روحانی اعلام بی‌اطلاعی کرده و خواستار دادن فرصت برای پرس‌وجو در این باره شده است.
برپایه آنچه ایرنا گزارش کرده است، علی ربیعی به خبرنگاران گفت: « معمولا آقای رئیس‌جمهور، در موارد مهم نامه‌نگاری می‌کنند؛ از آنجا که از صبح درگیر بحث سخنگویی بودم آخرین اطلاعات را ندارم. دقیق می‌پرسم و اطلاع‌رسانی می‌کنم؛ چون نمی‌خواهم اطلاع‌رسانی غلط داشته باشم فعلا اطلاع دقیقی از این موضوع ندارم.»
پس از اعلام اسامی نامزدهای انتخابات دوره سیزدهم ریاست‌جمهوری، ثبت‌نام‌کنندگان برای تصدی این پست، چه آنان که صلاحیت‌شان احراز نشد و چه نامزدهایی که در دور رقابت باقی مانند واکنش‌هایی به آن نشان دادند.
رضایت علی لاریجانی به رضای الهی
علی لاریجانی که یکی از گزینه‌های بسیار مطرح جناح اعتدال‌گرا محسوب می‌شد و از اصولگرایان سنتی است، درباره احراز نشدن صلاحیتش از سوی شورای نگهبان بیانه‌ای صادر و اعلام کرد که «راضی به رضای الهی» است.
در متن بیانیه علی لاریجانی خطاب به ملت ایران آمده است: «در این دوره از انتخابات، بر حسب وظیفه اسلامی، ملّی و انقلابی و بر اساس تأکید رهبر معظّم انقلاب اسلامی مبنی بر حضور حداکثری در انتخابات و توصیه مراجع عظام تقلید و برخی صاحب‌نظران دانشگاهی و اقشار مختلف مردم، لازم دیدم برای خدمتگزاری به ملّت، به صحنه انتخابات وارد شوم. با حمایت شما عزیزان بخصوص نخبگان جامعه، برای رفع مشکلات پیش روی ملّت، عزمی راسخ داشتم؛ اما حال آنکه روند انتخابات اینگونه رقم زده شد، بنده وظیفه خویش را در پیشگاه الهی و ملّت عزیز انجام داده‌ام و راضی به رضای الهی هستم و از همه کسانیکه در این مدت کوتاه، ابراز لطف فرمودند، سپاسگزارم و امیدوارم برای اعتلای ایران اسلامی، در انتخابات حضور یابید.»
واکنش علی مطهری به رد صلاحیت لاریجانی
این واکنش لاریجانی منطبق بر رویه و سبقه سیاسی او بود و دور از انتظار به نظر نمی‌رسید؛ با این حال علی مطهری، فعال سیاسی‌ای که در مرزهای اصولگرایی و اصلاح‌طلبی حرکت می‌کند، شوهر خواهر لاریجانی و یکی دیگر از نامزدهایی که صلاحیتش احراز نشد، تعجب خود را اینگونه در توئیتر از رد صلاحیت علی لاریجانی ابراز کرده است: «از رد صلاحیت خودم با وجود آنکه می‌دانم دلیل قانع‌کننده‌ای ندارند می‌گذرم، اما از رد صلاحیت آقای لاریجانی که همیشه گوش به فرمان نظام بوده و تجربه‌ی گرانسنگی برای امروز جامعه‌ی ما داشت در حیرتم! استناد به مصوبه‌ی شورای عالی امنیت ملی درباره اقامت یا تحصیل اقوام درجه یک مقامات عالی در کشور‌های دیگر پذیرفته نیست، زیرا این شورا حق قانون‌گذاری ندارد. قانون‌گذار فقط مجلس است.»
هشدار جهانگیری درباره فداشدن آینده ایران به پای مصالح آنی سیاسی
همچنین رسانه‌ها به نقل از یکی از منابع نزدیک معاون اول رئیس‌جمهوری گزارش داده‌اند که اسحاق جهانگیری به اعضای ستاد خود اعلام کرده است از نظر او نامزدی در انتخابات ۱۴۰۰ تمام شده است و پیگیری برای بازگشت مجدد ندارد و به دنبال حکم حکومتی یا اعتراض به نتیجه اعلام شده ازسوی شورای نگهبان نخواهد بود.
ساعتی پس از انتشار این اخبار بیانیه جهانگیری نیز منتشر شد که بخشی از آن آمده است: «با اعلام اسامی نامزدهای نهایی انتخابات ریاست جمهوری از سوی شورای نگهبان، “عدم احراز صلاحیت ” اینجانب نیز مشخص شد. به طور طبیعی مسئولیت این تصمیم و مبانی و معیارهای حقوقی و قانونی و نیز آثار سیاسی و اجتماعی مترتب بر آن متوجه شورا است، اما بار بزرگ مسئولیت در پیشگاه خداوند و تعهد در برابر شما هموطنان عزیز را از دوش من برداشت. من به قصد گشایش در زندگی مردم، توسعه ایران و آغاز مرحله نوینی از اصلاحات وارد عرصه انتخابات شدم. به رغم میل و مصلحت شخصی، با توکل به خداوند بزرگ از قبول مسئولیت شانه خالی نکردم و آبرو و تجربه‌ام را که متعلق به مردم است، تقدیم ملت کردم.»
داوطلب ردصلاحیت‌شده سیزدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری گفت: «من به درخواست شخصیت‌های دلسوز اصلاح‌طلب، تشخیص ” جبهه اصلاحات ایران” و اصرار بسیاری از جوانان و فعالان سیاسی و مدنی که دغدغه امروز و فردای ایران را دارند، با آگاهی از تنگناها و شرایط دشوار پیش رو برای دور کردن خطر مشارکت پایین و دفاع از صندوق رأی و حق مردم در پیشبرد دموکراسی و عدالت همه‌جانبه قدم در این راه نهادم. رأی و حقی که پایه جمهوریت نظام است و امام بزرگوار و رهبر معظم انقلاب همواره بر آن تاکید داشته اند. به خدا پناه می‌برم و عدم احراز صلاحیت بسیاری از شایستگان را تهدیدی جدی برای مشارکت همگانی و رقابت عادلانه گرایش‌ها و جریان‌های سیاسی بویژه اصلاح‌گرایان می‌دانم و امیدوارم که جمهوریت نظام، مشارکت موثر مردم در تعیین سرنوشت خود، منافع ملی و آینده ایران فدای مصالح آنی سیاسی نشود.»
چه مبارک سحری بود چه فرخنده شبی
دفتر اطلاع‌رسانی مسعود پزشکیان، نماینده تبریز، نایب‌رئیس مجلس در دوره دهم نیز پس از احرازنشدن صلاحیتش از سوی شورای نگهبان با صدور اطلاعیه‌ای که در مطلع آن عبارت «چه مبارک سحری بود چه فرخنده شبی» به چشم می‌خورد، اعلام کرد که پزشکیان قصد اعتراض به تصمیم این شورا را ندارد. در این اطلاعیه آمده است: «ضمن تشکر از اقشار مختلف مردم از تمام استان‌های کشور، شخصیت‌ها و احزاب که لطف و حمایت خود را از آقای دکتر پزشکیان اعلام کرده‌اند، اعلام می‌کنیم که ایشان قصد اعتراض به تصمیم شورای نگهبان را نداشته و هیچ گونه رایزنی جهت احراز صلاحیت خود نکرده و نخواهد کرد.»
رایزنی رئیسی برای رقابتی‌تر شدن صحنه انتخابات
از سوی دیگر، ابراهیم رئیسی، رئیس قوه قضائیه و شاخص‌ترین نامزد اصولگرایان برای انتخابات ریاست جمهوری دوره سیزدهم درباره نامزدهای نهایی انتخابات ریاست جمهوری توئیت زده است و اعلام کرده که به دنبال تایید صلاحیت برخی از چهره‌های حذف‌شده از صحنه رقابت است.
او در حساب توئیتر شخصی خود اینگونه نوشته است: «از دیروز عصر که از نتایج تعیین صلاحیت‌ها مطلع شدم، شاید شماها و خود آقایان هم خبر نداشته باشند، من تماس‌هایی گرفتم و در حال انجام رایزنی‌هایی هستم که صحنه انتخابات، رقابتی‌تر و مشارکتی‌تر شود.»
افشاگری آملی لاریجانی درباره تصمیمات «غیرقابل دفاع»
آیت‌الله صادق آملی لاریجانی، عضو فقهای شورای نگهبان، نیز با انتشار رشته‌توئیتی به عملکرد همکارانش در این شورا واکنش اعتراضی نشان و به نوعی درباره روند احراز صلاحیت‌ها در این دوره دست به افشاگری زد.
او در این باره نوشت: از اولین حضور اینجانب در شورای‌نگهبان در سال ۱۳۸۰، قریب به بیست سال می‌گذرد. در تمام این مدت، از شورای نگهبان دفاع کرده‌ام، حتی در سال‌هایی که در قوه قضاییه بودم؛ اما هیچ‌گاه تصمیمات شورا را تا این حد غیر قابل دفاع نیافته‌ام؛ چه در تأیید صلاحیت‌ها و چه در عدم احراز صلاحیت‌ها.
سبب این نابسامانی‌ها تا حد زیادی، دخالت‌های فزاینده دستگاه‌های امنیتی از طریق گزارش‌های خلاف واقع، در تصمیم‌سازی برای شورای نگهبان است؛ به ویژه اگر عضو مسئولی که باید گزارش‌های محققانه به شورا ارائه کند خود، عامدانه چیزی بر آن بیفزاید!!
چنان که از وزارت اطلاعات با قاطعیت تمام مطلبی نقل می‌کنند، حال آنکه با پرسش از معاونت مربوطه در وزارت اطلاعات به صراحت این مطلب تکذیب می‌شود. گلایه بنده از سر دغدغه‌ای است برای حفظ شأن و اعتبار شورای نگهبان.
این فقیر وقتی با چنین وضعیتی مواجه شدم و استدلال‌هایم را بی‌تأثیر یافتم، این کلام حق متعال را بر همکاران عزیزم در شورا تلاوت کردم: «یا ایها الذین آمنوا اتقوا الله و لتنظر نفس ما قدمت لغد و اتقوا الله ان الله خبیر بما تعملون»
در میانه این زمانه غریب و رفتارهای عجیب به خدا پناه می‌بریم و به محضر او عرضه می‌داریم: اعوذ بک مما استعاذ منه عبادک المخلصون.»
کنایه پسر به پدر: کوه موش زایید
گذشته از واکنش داوطلبان احرازشده یا نشده به نتایج بررسی‌های شورای نگهبان، افراد دیگری که دستی بر آتش سیاست دارند، نیز به این موضوع پرداختند که در این میان، واکنش انتقادی علی جنتی پسر دبیر شورای نگهبان توجه بیشتری را به خود جلب کرد. او در توئیتر نوشت: «سرانجام پس از ده روز بحث و مناقشه شورای نگهبان نامزدهای مورد نظر خود را برای ریاست‌جمهوری اعلام نمود؛ یک ضرب المثل فارسی می‌گوید “کوه زایید، موش زایید!” بدیهی است با این تعداد کاندیدای پوششی از هم اکنون نتیجه انتخابات روشن است و آنچه در این میان با مشارکت اقلیت قربانی می‌شود، جمهوریت نظام خواهد بود»
از سویی دیگر صداوسیما نیز پس از اعلام اسامی نهایی نامزدی انتخابات ۱۴۰۰ آمادگی خود را برای شروع تبلیغات انتخابات اعلام کرده است.
سید احسان قاضیزاده هاشمی، عضو کمیسیون نظارت بر تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری با بیان اینکه مراسم قرعه کشی برنامه‌های تبلیغی انتخاباتی امشب (سه‌شنبه) یا فردا شب برگزار خواهد شد، از برنامه‌ریزی برای برگزاری سه مناظره تلوزیونی، سه مناظره رادیویی و دو مستند برای هرکدام از نامزدهای انتخاباتی خبر داد.
او افزود: در مدت ۲۰ روزه تبلیغات انتخاباتی به صورت روزانه از شبکه‌های مختلف رسانه ملی برنامه‌های انتخاباتی نامزدها پخش خواهد شد و جدول زمانی هر روز نیز به تفکیک هر روز اعلام می‌شود و سه مناظره زنده تلویزیونی با حضور نامزدها در روزهای آینده برگزار خواهد شد.
عضو کمیسیون نظارت بر تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری عنوان کرد: هر یک از این مناظره‌های تلویزیونی حداقل در سه ساعت برگزار می‌شود اگرچه ممکن است زمان مناظره از سه ساعت هم بیشتر شود که این امر به تشخیص کمیسیون نظارت بر تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری است. همچنین درصورتی که هر کدام از نامزدها مباحث خلاف قانون انتخابات مطرح کنند به دیگر نامزدها فرصت اضافی داده می‌شود.
