رمز ارزها می توانند جایگزن دلار شوند

محسن رضائی صدرآبادی/ استاد دانشگاه- در نظام اقتصادی، دو نحله اصلی به نام متالیسم و چارتالیسم داریم و این دو مکتب ناظر به مبانی نظریه خود چند سؤال تبیین کرده‌ و به آن پاسخ داده‌اند؛ از جمله سؤالات محوری که این دو به آن پرداخته‌اند، کارکرد و ماهیت محوری پول، منشا پول و اینکه از کجا می‌آید؟ متالیسم‌ها می‌گویند ارزش پول به کالای مورد استفاده و یا ارزش فلزی است که پشتوانه او هست. معتقدند پول در هر جهت پشتوانه داشته باشد که یا کالایی و یا فلزاتی مثل طلا است.

چارتالیسم‌ها معتقدند که ارزش پول به اعتماد مردم به دولت و قدرت دولت بستگی دارد، در حوزه رمزارزها که انواع آن را داریم، ولی رمزارزهای جهانی ارزش خود را از اعتماد مردم و کارآیی که دارند می‌گیرند، یعنی خدمتی را ارائه می‌کنند که سریعتر کردن مبادله و کاهش هزینه مبادلات است.

البته این بحث وجود دارد که آیا این خدمت ارزش واقعی دارد؟ اجمالا مردم به خاطر این دو خدمت، روزی حاضر شدند که طلا را کنار بگذارند و به جای آن سکه و پول الکترونیکی مبادله کنند.

ما معتقدیم در نظام اسلامی یکسری اهدافی مبتنی بر مبانی وجود دارد که در مجموع نام آن را اصول می‌گذاریم؛ این اصول عبارتند از: حق، عدل و قوام. محیطی بر این نظام حاکم است که همان چارچوب ثابت شریعت و شامل یکسری مبانی و قواعد می‌شود که ربط مستقیم با نظامات اقتصادی و سیاس و اجتماعی اسلامی ندارد ولی از دل این مبانی می‌توانیم گزاره‌های ارزشی و هنجاری به دست آوریم؛ مثلا ما براساس اصل حق و عدل در نظام پولی باید تناظر بین بخش حقیقی و اسمی اقتصاد برقرار کنیم.

مثلا در حوزه پولی نمی‌توانیم ماهیتی را به عنوان پول معرفی کنیم که بخش حقیقی آن متضاد با بخش اسمی است و تناظر ندارند.

از منظر قوام هم باید ابتدا مشروعیت و بعد پایداری و ثبات داشته باشد. ناظر به این ضوابط و اصول یکسری شرایط و ویژگی‌هایی برای پول تعریف می‌شود؛ مثلا مالیت و ارزش پول، معلومیت پول از حیث جنس و مقدار و ثبات نسبی در ارزش پول.

براساس شروط اسلامی در حوزه پولی، اساسا پول یا باید ارزش ذاتی داشته باشد و یا اگر کالایی و مسکوک فلزی نبود و پشتوانه نداشت و امری اعتباری بود، باید در عالم واقع ما به ازاء ارزشمند داشته باشد؛ اعتباریات علامه طباطبایی و به تبعیت از آن شهید مهطری، چه امر اعتباری را ما به ازاءدار و معتبر می‌دانند؟ ما چراغ راهنمایی را به عنوان اعتبار در نظام حقوقی خود پذیرفته‌ایم و اثر آن در عالم واقع به این اعتبار قوت و قدرت بخشیده و مردم آن را مراعات می‌کنند. اعتبارکردن بدون مابه ازاء مورد قبول اسلام نیست.

برخی کشورها دنبال ایجاد رمز بین دولت‌ها هستند و ما هم پیشنهاداتی ارائه می‌دهیم که یکی از آنها نفت و گاز برای پشتوانه رمز ارز ملی و بین دولی است؛ البته اگر نفت پشتوانه رمزارز ملی باشد، تنازع بین بخش اسمی و حقیقی آن مجهولاتی ایجاد می‌کند زیرا بشکه‌های نفت یا استحصال شده و روی زمین هستند که ما نمی‌توانیم آن را نگهداری کنیم(مثلا ونزوئلا براساس ذخایر نفتی خود پشتوانه قرار داده و تخمین زده است) یا استحصال نشده است که مشخص نیست چه مقدار آن قابل استحصال است و باید این ابهامات رفع شود.

بانک مرکزی می‌تواند با ادغام چند مدل پشتوانه پولی مانند طلا، نفت و… سبدی از دارایی‌ها را پشتوانه پول ملی قرار دهد و قدم به قدم با توسعه این سبد آن را در نظام بین‌المللی هم مورد استفاده قرار دهد که معتقدم مورد استقبال کشورهای متحد ما قرار خواهد گرفت زیرا آنها نفت و طلا و دینار و… دارند و می‌توانند در نظام بانکی خودشان این‌ها را پشتوانه قرار دهند و می‌توانیم دلار و یورو و هر پول دیگری را در مبادلات منطقه‌ای و در تعامل با کشورهای متحد خودمان، حذف کنیم که متاسفانه این اراده در دولت قبل وجود نداشت و دولت جدید می‌تواند این کار را انجام دهد.