«عصراقتصاد» گزارش می دهد؛ یارانه جدید در راه است؟
گروه اقتصاد- از سال ۱۳۸۹ هدفمندی یارانهها از راه رسید و سوبسید ۱۶ کالا حذف شد و دولت به‌جای ارائه سوبسید به کالاها پول نقد بین مردم توزیع کرد و از همان‌موقع سوبسید که واژه‌ای فرانسوی در زبان فارسی بود، شد «یارانه». این نوع توزیع یارانه در آن زمان مطلوب بود ولی حالا در سال ۱۴۰۰ دیگر مطلوبیتش کم شده است و بعید نیست روش‌های دیگری برای توزیع یارانه و حمایت از معیشت مردم از راه برسند.
یارانهها فقط در ایران نیستند و در دنیای امروز بیش از ۱۴۰ کشور جهان برای تولید محصولات غذایی و همچنین به عموم مردم یا اقشار ضعیف جامعه یارانه مستقیم یا غیرمستقیم می‌پردازند.
در ایران نیز مانند سایر کشورهای دنیا شکل یارانهها در دوره‌های مختلف تغییر می‌کند و حالا باید دید در آینده چه یارانه‌های جدیدی از راه می‌رسند برای ایرانی‌ها و چه شکل و شمایلی دارند.
در سال ۱۳۱۱ شمسی به‌دلیل تجربه هولناکی که از قحطی در زمان اشغال ایران وجود داشت، نخستین مقدمات ارائه یارانه قانون‌مند در ایران شکل گرفت تا نان مردم در خطر نیفتد و غذای مردم تأمین باشد.
در آن سال، قانونی برای تأسیس سیلوهای غلات در تهران و خرید و ذخیره گندم توسط سازمان غله تصویب شد و تا چند سال بعد کار تکمیل شد تا دولت بتواند در مواقع بحرانی از سفره مردم حمایت کند.
تا دهه ۵۰ شمسی میزان یارانه در اقتصاد ایران ناچیز بود و از سال ۱۳۵۳ نیز با افزایش قیمت نفت و افزایش درآمدهای دولت و نبود برنامه‌ای مناسب برای به‌کارگیری این ثروت بزرگ در زیرساخت‌های اقتصادی، تورم مهار پاره کرد.
اقتصاد ایران در اواخر دوره پهلوی عملا به بنزین و آرد و برخی اقلام خوراکی یارانه می‌پرداخت و با این حال تورم مهارگسیخته مدام وضعیت معیشت مردم را خراب‌تر می‌کرد؛ تا سال ۱۳۵۶ میزان تورم به بالای ۲۵ درصد رسیده بود.
کوپن از سال ۱۳۵۹ شمسی و برای تأمین ۱۰ کالای مهم زندگی ایرانی شامل روغن نباتی، قند و شکر، برنج، پودر شوینده، صابون، پنیر، کره، مرغ و تخم‌مرغ و گوشت قرمز توزیع شد و وضعیت این‌گونه بود: «زمان‌بندی توزیع کوپن براساس تعداد افراد خانوار اعلام می‌شد و سرپرستان خانوار با مراجعه به شعب بانک‌ها اوراق کوپن خود را تحویل می‌گرفتند.
در روستاها نیز توزیع اوراق کوپن از طریق مساجد صورت می‌گرفت. سپس به‌تدریج شماره کوپن و میزان کالای مشمول آن کوپن از طریق رسانه‌ها اعلام می‌شد و کالاها از طریق مغازه‌های خرده‌فروشی یا فروشگاه‌های عمده‌فروشی دولت از جمله فروشگاه‌های «شهر و روستا» میان مردم توزیع می‌شد».
اکنون، سید احسان خاندوزی، وزیراقتصاد می گوید: کاهش تورم اساساً به معنای کاهش و یا ثبات قیمتها در اقتصاد ایران نیست و یا اینکه وضعیت اقتصادی کشور موردمطلوب دولت است.
به هیچ وجه منظورمان این نیست. وزیر اقتصاد با بیان اینکه ۵ سال است درگیر تورم هستیم اما دولت در حوزه کنترل عوامل ساختاری و اجرایی تورم جدیت دارد، اظهار داشت: اینکه فشار وضعیت تورمی بر دوش اقشار مختلف جامعه است را دولت احساس می‌کند.
هر هفته رئیس جمهور گزارشات جزئی در مورد قیمت ها از دستگاه‌های مختلف می‌گیرد. تذکرات و بازخواست از مسئولان نیز صورت می‌گیرد.
غیر از سیاستهای دستمزدی دولت ابزارهای دیگری برای حمایت از اقشار مختلف دارد؛ به عنوان نمونه وزارت کار در حال تدارک اصلاحیه‌ای روی بسته یارانه هاست که به محض نهایی شدن توسط وزیر کار و یا بنده اعلام خواهد شد.
بیشتر از یک دهه است که دولت به طور متوالی به افراد یارانه نقدی پرداخت می‌کند. از بدو واریز یارانهها در سال ۱۳۸۹ تا به امروز جدال فکری و نظری بر سر درست یا غلط بودن این رویکرد شکل گرفته و ادامه پیدا کرده است.
بسیاری با اشاره به اینکه به جای واریز چنین مبالغ ناچیزی به حساب خانوارها، لازم است دولت روی ایجاد یک نظام رفاهی با اولویت توسعه نظام تامین اجتماعی متمرکز شود، اعطای یارانه نقدی به خانوارها در دولت دهم را مورد انتقاد قرار دادند.
با این‌حال این طرح در ابتدا نظر بسیاری از اقشار را به خود جلب کرد و به اقدام دولت مشروعیت بخشید. اما با گذشت زمان، تورم ارزش این یارانه کاهش داد و با اوج گرفتن تورم در سال‌های بعد، عملا این رقم، ساده‌‌‌ترین نیازهای معیشتی افراد را هم پاسخگو نبود. با این حال، دولت در یک بازه زمانی ۱۲ساله، شیوه اعطای یارانه را تغییر نداد.
حالا اما تردید‌‌‌هایی در خصوص ادامه یافتن آن به شکلی که تا به حال اجرایی می‌‌‌شده، شکل گرفته است و به نظر می‌رسد دولت به دنبال جایگزینی به نام کالابرگ الکترونیک است.
داستان پرفراز و نشیب کالابرگ الکترونیک شاید سابقه‌‌‌ای در تاریخ سیاستهای حمایتی دولت در ایران نیز داشته باشد و بسیاری را به یاد کوپن‌‌‌های معروف دهه۶۰ بیندازد.
این طرح که اخیرا با شکلی مدرن‌‌‌تر در دست پیگیری است، از اردیبهشت ماه امسال طرح شده و تا به امروز موافقان و مخالفان بسیاری نیز داشته است.
