مدیریت ریسک، مدیریت نااطمینانی‌ها یا عدم قطعیت‌هاست
مدیریت ریسک یک فرآیند ضروری در حوزه کسب و کارها جهت شناسایی و کنترل تهدیدات برای دارایی ها است. برای بهبود و توسعه محیط کسب و کار، عوامل متعددی از جمله سرمایه، فرهنگ کسب و کار، شاخص تجارت بین‌الملل، پیشرفت فناوری و تصمیمات دولت باید در نظر گرفته شود.
به گزارش عصراقتصاد، به دلیل اهمیت و لزوم مدیریت ریسک جهت بهبود و توسعه فضای کسب و کار با دکتر حمید رضا مفتخری نایینی نژاد، مشاور، مدرس و ممیز سیستم های مدیریت و معاون آموزشی کالج بین المللی ابن سینا و مدیر عامل شرکت پایدار کیفیت پیروز به گفت و گو نشتیم که شرح آنرا در ذیل می خوانید:
حدوداً یک دهه است که موضوع ریسک و مدیریت کردن آن در بین مدیران سازمانها و پژوهشگران با توجه به بحران های به وجود آمده و با رویکرد به استانداردهای بین المللی مدیریت ریسک مطرح است و این موضوع با گذشت زمان پررنگ‌تر شده، به طور کلی ریسک چیست، چرا مهم است و چرا باید به آن پرداخته شود؟
با سلام و تشکر از شما، طبق تعاریف بین المللی (ایزو ۳۱۰۰۰ ) ریسک، تاثیر عدم قطعیت بر اهداف هست! ریسک، بخش جدایی‌ناپذیر از تمامی فعالیت‌های تجاری است و مدیریت اثربخش آن، سبب جلوگیری از هدر رفت منابع سازمانی و بهره‌مندی بیشتر از فرصت‌های پیش‌رو خواهد شد.
مدیریت ریسک بصورت موثر دارای مزایای فراوانی است. مدیریت موثر ریسک در کاهش پیامدهای منفی و افزایش پیامدهای مثبت به ما کمک می کند و باعث می شود تا تصمیمات آگاهانه بگیریم.
از سویی دیگر، ریسک‌پذیری نیز نقش با اهمیتی در حفظ مزیت رقابتی سازمانها و شرکت‌ها دارد و می‌تواند آنها را به سمت رشد روندهای اقتصادی هدایت نماید. شناسایی و تحلیل ریسکهای محصول، فرآیند کشف و بررسی فرضیات و عدم قطعیت‌هایی است که می‌تواند به‌طور مثبت یا منفی بر موفقیت در تعریف، ایجاد و نتایج مورد انتظار از راه‌حل، تأثیر بگذارد و البته نکته مهم و کلیدی اینکه با صرف زمان برای انجام تحلیل کسب‌وکار، باعث صرفه جویی در زمان، کاهش هزینه‌ها و به حداقل رساندن احتمال مواجهه با ریسک ها در درازمدت می‌شود.
شرکت‌ها در محیط رقابتی، استراتژی‌ها و راهبردهای گوناگونی را جستجو و انتخاب می‌کنند تا از طریق آن بتوانند سهم بازار خود را افزایش دهند و اینجاست که انتخاب هر استراتژی، دارای ریسکهای مختص به خود است که باید شناسایی شوند و برای مدیریت آنها که شامل یا مقابله یا کاهش و یا بهره برداری از ماهیت مثبت آن، برنامه‌ریزی شود تا در آینده سازمان را با مشکلات عدیده‌ای مواجه نسازد.
بنابراین ریسک عبارتست است از انحراف در پیشامدهای ممکن آینده. همچنین دنیای رقابتی امروز به گونه‌ای است که مدیران کسب و کارها دائماً باید وضعیت موجود، وضعیت رقبا، وضعیت صنعت و سایر عوامل دخیل را رصد کنند و خطرات آن را شناسایی نمایند تا کمترین آسیب را ببینند و این از وظایف مهم مدیریت کسب و کارها در شرایط فعلی است؛ چراکه تغییر و تحولات موجب شده تا سازمانها به مدیران خود به عنوان یکی از عوامل مهم در جهت فائق آمدن بر تحولات و چالش‌های محیطی نگاه کنند و در چنین شرایطی مدیران نیاز به مهارت‌هایی دارند تا با دارا بودن آن مهارت‌ها بتوانند مجموعه عوامل اثرگذار داخلی و خارجی بر کسب و کار را شناسایی و مدیریت نمایند. لذا با توجه به اینکه تصمیم‌گیری از اجرای مهم مدیریت کسب و کار است، امروزه تصمیم‌گیری بر پایه مدیریت ریسک از صحیح‌ترین و اصلی‌ترین تکنیک‌ها برای مدیریت کسب و کارهاست.
مدیریت رسیک به چه معناست و چه گام هایی را مدیران باید طی کنند تا بتوانند ریسک را مدیریت کنند؟
مدیریت ریسک، مدیریت نااطمینانی‌ها یا مدیریت عدم قطعیت‌هاست که شامل شناسایی، ارزیابی، پایش و کاهش تاثیر ریسک‌ها بر کسب و کار می‌شود که البته در هر سازمان این موضوعات متفاوت است. منظور از شناسایی، شناسایی محل و شرایط رخداد ریسک نظیر یک محل کار مشخص، اداره یا یک بخش کاری است و سپس باید ریسک‌هایی را شناسایی کرد که بر اهداف کسب و کار اثر می‌گذارند و آسیب‌پذیرند. در مرحله ارزیابی، احتمال و نتایجِ هریک از ریسک‌هایی که شناسایی شده‌اند، با استفاده از شاخص‌های تدوین شده مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرند. سپس باید به توسعه گزینه‌های هزینه‌ای کارا برای برخورد یا واکنش با هر ریسک پرداخته شود. در گام پایش و تجدید نظر، منظور این است که مدیریت ریسک به طور کلی یک فرایند مستمر و در حال پیشرفت است. حتی اگر شاخص‌های موجود کنترل شوند، باز هم باید موضوع اصلی شناسایی ریسک‌ها به طور مستمر صورت گیرد. لذا مشاهده می‌شود که ریسک به صورت کاملاً شفاف و به‌طور همه‌جانبه تمام موضوعات پیرامون کسب و کارو خطر احتمالی را بررسی می‌کند و یکی از مولفه‌های اثرگذار بر تصمیم‌گیری‌هاست که این تصمیمات نیز تحت تاثیر اطلاعات پیچیده، تغییرات محیطی، داده کاوی و بررسی شرایط کسب و کار است.
در شرایط فعلی،چه ریسک‌هایی کسب و کارهای داخلی را تهدید می‌کند و چه راهکارهایی برای آن وجود دراد؟
از اصلی‌ترین نکات در خصوص ریسک و مدیریت ریسک، فعالیت در این حوزه به طور مستمر است. به این معنا که ممکن است یک سازمان، یکسری ریسکهای مهم و اثرگذار بر اهداف خود را شناسایی و حتی آنها را مدیریت نیز کند، اما اگر این فعالیت مستمر نباشد، ریسکهای جدیدی که به وجود می‌آیند، ناشناخته خواهند ماند و ممکن است در آینده سازمان را به سقوط نزدیک کنند. لذا باید این موضوع را مدنظر قرار داد که ریسک‌ها همیشه وجود دارند و ریسکهای امروز ریسکهای فردا نخواهند بود.
برخی از ریسکهای امروز کسب و کارها، داخل سازمانی هستند و برخی دیگر مربوط به خارج سازمان می‌شوند که برای هر کسب و کار متفاوت است و نمی‌شود یک نسخه را به تمام سازمانها تجویز کرد. اما به طور کلی موضوعاتی نظیر فرایندهای نابهینه، چارت‌هایی که چابکی را از سازمان می‌گیرند، دستورالعمل‌ها وآیین‌نامه‌های پیچیده، شفاف نبودن شرح وظایف کارکنان، فرسودگی شغلی پرسنل، عدم تطابق کار با درآمد، کارمندان سمی، تجهیزات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری قدیمی، نبود روحیه خلاقیت‌محور در سازمان و مواردی از این دست می‌تواند از ریسکهای داخلی سازمان محسوب شوند و عواملی مانند وجود رقبای داخلی و خارجی، قیمت تمام شده پایین‌تر رقبا، افزایش هزینه‌های تولید یا ارائه خدمات، عدم یا کمبود دسترسی به دانش و تکنولوژی روز، شرایط ارزی و اقتصادی جامعه، عدم اعتماد مشتریان به سازمان، از دست دادن بازارهای هدف نیز می‌توانند از ریسکهای خارج سازمان باشند. نکته مهم این است که بدون ریسک کردن در کسب و کار نمی‌توان شاهد دستاوردهای جدی و جدید بود که عدم تغییر، سازمان را دچار رخوت و روزمرگی خواهد کرد و عمر سازمان را کوتاه می‌کند.
و البته واضح است که ما به طور معمول نمی توانیم بر روی حوادث طبیعی، اوضاع سیاسی، اقتصادی و یا قانون و مقررات اعمال نفوذ کنیم در واقع فقط می توانیم با انجام اقداماتی تبعات آنها را کاهش دهیم. برای مثال ما نمی توانیم از بروز هوای طوفانی و بارش باران جلوگیری کنیم، اما می توانیم این انتخاب را داشته باشیم که محل کسب و کار خود را در دشتی که محل عبور سیل است بنا نکنیم. با این حال، در بسیاری از موارد، می توان ابتدا به ساکن با انجام اقداماتی احتمال ریسکهای ساخته دست انسان را کاهش داد یا از آن اجتناب کرد.
لذا تدوین برنامه مدیریت ریسک که همخوانی با استراتژی‌های سازمانی داشته باشد، می‌تواند ضمن حرکت رو به جلو، تمام جوانب امر را بسنجد.
