ریاضیات و نقش آن در توسعه پایدار

مهناز نورمحمدی/ کارشناس ارشد مدیریت اجرایی

علوم پایه در توسعه پایدار به ویژه در توسعه با رویکرد اقتصادی، دارای جایگاه و نقشی مهمی هستند. اما در این میان نقش ریاضیات، به دلایل متعدد علمی و تخصصی، نقشی ماندگار، اساسی و بنیادین است.

ریاضیات رشته ای از دانش بشری است که با اعداد، الگوریتم­ها، محاسبات و مدلسازی برای حل مسائل ساده و پیچیده سروکار دارد و کاربرد آن به کشف الگوهای حاکم بر نظام های بشری، به ویژه تحلیل موضوعات اقتصادی و بهبود حاکمیت و اداره جامعه می انجامد.

قابلیت ها و ابزارهای فکری که در جوهره علوم ریاضی نهفته هستند، پارامترهای مؤثری در راستای تحلیل اطلاعات مختلف محسوب می شوند که ثمره آن افزایش دانش بشری و گام برداشتن به سمت و سوی افق های نوین است.

پیشرفت های نوین و توسعه پایدار کشورها که بر اساس فناوری های نوین، صنایع دانش ‌بنیان و رشد اقتصادی رقم میخورد، ریشه در بهره مندی از علوم مختلف به ویژه علوم ریاضی دارد در حقیقت ریاضیات به عنوان زبانی جهانی و ابزاری قدرتمند در درک مختصات جهان پیرامون ما، نقش اساسی ایفا می‌کند. رشته های فنی و مهندسی نظیر فیزیک، کامپیوتر، معماری و … بدون ریاضیات مفهومی ندارند و در دنیای علم محور امروز ریاضیات نقشی کلیدی و اساسی در ابعاد گسترده ای از زندگی افراد ایفا می کند.

یکی از تلاش های بشر به منظور افزایش بهبود کیفیت زندگی، تلاش در جهت دستیابی به توسعه پایدار در حوزه های مختلف است. توسعه پایدار به مفهوم برآورده کردن نیازهای نسل حاضر بدون به خطر انداختن توانایی نسل‌های آینده برای تأمین نیازهای خود است.

دستیابی به چنین تعادلی نیازمند رویکردهای نوآورانه و پیشرفت‌های علمی در زمینه‌هایی مانند بوم‌شناسی، اقتصاد، جامعه‌شناسی و فناوری است، که در تمامی این حوزه‌ها ریاضیات می‌تواند به عنوان یک ابزار قدرتمند کاربرد و کارایی داشته باشد. به عنوان مثال یکی از مهم‌ترین کاربردهای ریاضیات در توسعه پایدار، مدل‌سازی سیستم‌های پیچیده است. این سیستم‌ها می‌توانند شامل محیط‌زیست، جوامع انسانی، آموزش و پرورش، زیرساخت های فرهنگی، اقتصاد یا ترکیبی از همه این موارد باشند.

ریاضیات با ارائه آمار ها و مدل‌های دقیق و قابل اتکا می‌تواند به درک بهتر تعاملات پیچیده درون این سیستم‌ها کمک کند. به عنوان مثال، مدل‌های ریاضی در بوم‌شناسی می‌توانند تغییرات اقلیمی و اثرات آن بر اکوسیستم‌ها را شبیه‌سازی کنند و به ما در یافتن راه‌حل‌های مؤثرتر برای حفظ تعادل محیط‌زیستی و جلوگیری از تخریب آن یاری رسانند. یا در بحث فرهنگی با ارائه آمارهای دقیق ما را در تصمیم گیری ها و سیاست گذاری ها یاری می رساند. در بحث آلودگی ریاضیات نقش مهمی در کنترل و کاهش آلودگی دارند.

مدل‌سازی و شبیه‌سازی‌های ریاضی می‌توانند پیش‌بینی کنند که چگونه انتشار آلاینده‌ها بر محیط‌زیست تأثیر می‌گذارد و چه روش‌هایی می‌توانند این تأثیرات را کاهش دهند. در این راستا، معادلات دیفرانسیل و تکنیک‌های شبیه‌سازی نقش مؤثری ایفا می‌کنند.

علاوه بر این، یادگیری و آموزش صحیح علوم ریاضی در سطوح تربیت رسمی عمومی و حتی غیر رسمی برای همگان یک ضرورت است، چرا که این آموزش به ایجاد ساختار تفکر منطقی برای حل بهینه مسائل، درک صحیح از زندگی برای پرهیز از ناهنجاری‌ها و شناخت بایسته طبیعت برای بهره‌مندی هوشمندانه از آن می انجامد و این یکی از مختصات و ویژگی های خاص ریاضیات در تکامل آموزه ها و هنجار های فکری جوامع بشری محسوب می شود.

در پایان باید اذعان داشت ریاضیات به عنوان یک ابزار تحلیلی و کاربردی، نقشی غیرقابل انکار و اساسی در فرآیند توسعه پایدار در جوامع مدرن امروزی دارد. با استفاده از ریاضیات، می‌توانیم سیستم‌های پیچیده را مدل‌سازی و تحلیل کرده، استفاده بهینه‌تری از منابع داشته باشیم و برای مسائل ‌زیست محیطی، اقتصادی، فرهنگی، بهداشتی و … راه‌حل‌های نوآورانه بیابیم.

با پیشرفت فناوری و گسترش داده‌ها، نقش ریاضیات در توسعه پایدار بیش از پیش آشکار خواهد شد و به یک عنصر ضروری در تحقق بخشیدن به اهداف توسعه پایدار در هزاره نوین تبدیل می‌شود.