گلرنگ و دوئل اقتصادی افق کوروش و تپسی!
مهرین نظری
ورود استارت‌آپ‌ها به بازار سرمایه، یکی از گام‌های مهم برای جذب سرمایه و افزایش اعتبار این شرکت‌هاست. در ایران، استارت‌آپ‌هایی مانند تپسی و افق کوروش با ورود به بورس، توجه زیادی را به خود جلب کرده‌اند. با این حال، این مسیر با چالش‌های متعددی همراه بوده که در ادامه به بررسی دقیق‌تر آن‌ها می‌پردازیم.
سودآوری استارت‌آپ‌ها زیر ذره‌بین سرمایه‌گذاران
یکی از مشکلات اساسی که سهامداران با آن مواجه هستند، کاهش سودآوری استارت‌آپ‌هاست. تپسی که به‌عنوان اولین استارت‌آپ حوزه حمل‌ونقل آنلاین وارد بازار بورس شد، در سال‌های ابتدایی رشد سریعی داشت؛ اما از سال ۱۴۰۲ به بعد، روند سودآوری این شرکت به شدت کاهش یافت. سود ناخالص، عملیاتی و خالص تپسی در سال ۱۴۰۲ به ترتیب ۱۴۶٪، ۱۶۰٪ و ۱۳۷٪ افزایش یافت. اما این رشد در مقایسه با سال‌های قبل، کاهش محسوسی داشت و نگرانی‌هایی را برای سرمایه‌گذاران به وجود آورد.
از سوی دیگر، افق کوروش که با بیش از ۳۹۰۰ شعبه در سراسر کشور، یکی از بزرگ‌ترین فروشگاه‌های زنجیره‌ای ایران محسوب می‌شود، در ماه‌های اخیر کاهش ۲ درصدی در فروش ماهانه خود را تجربه کرده است. این کاهش، به‌ویژه در شرایطی که بازار خرده‌فروشی ایران به مرحله اشباع رسیده است، زنگ خطری برای آینده این شرکت به حساب می‌آید اگر چه سعی کرده تا با تبلیغات محیطی و هزینه ارسال رایگان فروش خود را بیشتر کند اما به نظر می رسد اسنپ با ترفندهای خود سهم بازار خرده فروشی را بیشتر کند.
ابهامات در شفافیت مالی و تأثیر آن بر ارزش سهام
یکی از مهم‌ترین عوامل در تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران، شفافیت اطلاعات مالی است. متأسفانه، بسیاری از استارت‌آپ‌های بورسی در ایران، هنوز به استانداردهای لازم در این زمینه نرسیده‌اند. تپسی در ارائه گزارش‌های مالی خود تأخیر داشته و علت آن را نگرانی از افشای اطلاعات به رقبا عنوان کرده است. این موضوع می‌تواند به کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران منجر شود و در نتیجه، ارزش سهام شرکت‌ها را تحت تأثیر قرار دهد.
در مورد افق کوروش نیز، عدم ارائه گزارش‌های دقیق درباره میزان فروش و درآمد آنلاین از طریق پلتفرم «اکالا»، باعث شده تا تحلیل‌گران نتوانند ارزیابی دقیقی از عملکرد شرکت داشته باشند. این عدم شفافیت، از عوامل مهمی است که باعث نگرانی سهامداران شده است.
ریسک وابستگی به منابع درآمدی محدود
یکی دیگر از چالش‌های اصلی استارت‌آپ‌های بورسی، وابستگی به یک منبع درآمدی خاص است. بیش از ۹۷ درصد درآمد تپسی از کمیسیون‌های دریافتی از سفیران این شرکت به دست می‌آید. این وابستگی تک‌منبعی، ریسک بالایی را برای شرکت ایجاد می‌کند، به خصوص در شرایطی که رقابت در بازار حمل‌ونقل آنلاین افزایش یافته است.
در مقابل، اسنپ به‌عنوان رقیب اصلی تپسی، با تنوع‌بخشی به خدمات خود در حوزه‌هایی مانند رزرو هتل، فروش آنلاین غذا و خدمات مالی، موفق شده است ریسک‌های خود را کاهش دهد و پایداری بیشتری در درآمد خود ایجاد کند. اگرچه تپسی هم در حال تبدیل شدن به یک سوپراپلیکیشن و ارائه خدمات متفاوت است.
فشارهای بازار و رقابت سنگین
با افزایش تعداد فروشگاه‌های زنجیره‌ای و پلتفرم‌های آنلاین، افق کوروش به شدت تحت فشار رقابت قرار گرفته است. در حالی که این شرکت در سال‌های ابتدایی فعالیت خود، رشدهای چند صد درصدی را تجربه می‌کرد، در سال ۱۴۰۲ رشد سودآوری آن به کمتر از ۹۰ درصد کاهش یافته است. این کاهش، نشان‌دهنده اشباع بازار و رقابت شدید در این صنعت است. بسیاری از تحلیل‌گران معتقدند که افق کوروش باید به سمت توسعه پلتفرم‌های دیجیتال و بهبود تجربه مشتری حرکت کند تا بتواند از این بحران عبور کند.
نقدینگی و مشکلات پرداخت مطالبات
یکی از چالش‌های دیگر که استارت‌آپ‌های بورسی با آن مواجه هستند، نقدینگی و دوره وصول مطالبات است. دوره وصول مطالبات، شاخصی مهم در ارزیابی سلامت مالی یک بنگاه اقتصادی است که نشان می‌دهد یک شرکت در چه بازه زمانی می‌تواند مطالبات خود را وصول کند.
هرچه این دوره طولانی‌تر باشد، ریسک نقدینگی افزایش می‌یابد، چرا که شرکت نمی‌تواند به سرعت به نقدینگی لازم برای عملیات روزانه دست پیدا کند. نقدینگی، نقشی کلیدی در رشد و توسعه بنگاه‌های اقتصادی دارد و به همین دلیل، توجه به عواملی که بر میزان نقدینگی تأثیر می‌گذارند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
در بررسی وضعیت افق کوروش و تپسی، مشاهده می‌شود که دوره وصول مطالبات این دو شرکت طی سال‌های اخیر به طور چشمگیری افزایش یافته است. برای مثال، دوره وصول مطالبات افق کوروش در بهار سال ۱۳۹۹ به میزان ۴.۷۴ روز بوده، اما تا تابستان امسال این دوره به ۱۵ روز افزایش یافته است. این رشد قابل توجه، نشان‌دهنده کاهش سرعت در وصول مطالبات و افزایش ریسک نقدینگی در این شرکت است.
تپسی نیز روند مشابهی را تجربه کرده است. دوره وصول مطالبات این استارت‌آپ در بهار سال ۱۳۹۹ به میزان ۸.۹۷ روز بوده، اما تا تابستان امسال این رقم به ۳۰ روز جهش یافته است. این افزایش دوره وصول، زنگ خطری جدی برای مدیریت مالی تپسی به حساب می‌آید. این مسئله نشان می‌دهد که هر دو شرکت با مشکلاتی در وصول به موقع مطالبات مواجه هستند که می‌تواند بر پایداری مالی و نقدینگی آن‌ها تأثیر منفی بگذارد.
با توجه به این شرایط، رویکرد مدیریتی این شرکت‌ها نیازمند تغییر است تا بتواند روند رشد دوره وصول مطالبات را متوقف کرده و حتی کاهش دهد. مدیریت بهتر نقدینگی و بهبود فرآیندهای وصول مطالبات می‌تواند به کاهش ریسک‌ها و بهبود وضعیت مالی این دو بنگاه کمک کند.
