تونل وحشت FATF
مریم غدیرپور
در قانون بودجه ۱۴۰۱ شفاف‌سازی در اعطای تسهیلات و تعهدات کلان به اشخاص، جزو شرح وظایف بانک مرکزی اعلام شد؛ بر این اساس مقرر شد وظایف بانک مرکزی به‌ویژه در زمینه تسهیلات دهی کلان با شفافیت کامل انجام شود، این قانون قصددارد عملکرد بانک مرکزی کشور را به عنوان نهادی مستقل در اتاق شیشه ای قرار دهد تا احتمال پولشویی و سایر اعمال خلاف پولی و مالی در این نهاد کشور به صفر نزدیک شود.
عصراقتصاد، سیستم مراودات مالی و بانکی دنیا هم از این قاعده مستثنی نیست؛ گروه ویژه اقدام مالی یا همان FATF یک سازمان بین دولتی است که با پولشویی و تامین مالی تروریسم مبارزه می کند. این نهاد عملا همان اتاق شیشه ای بانکداری جهانی است. ولی بر اساس معیارهای سختگیرانه این سازمان سالهاست که ایران در لیست سیاه این سازمان قرار گرفته و عملا جان تجارت بین المللی ایران با دنیا را گرفته است.
کارشناسان بر این باورند که این وضعیت محدودیت شدید در مراوده در بازارهای مالی در اثر قرار گرفتن ایران در لیست سیاه FATF برای سرمایه گذاران داخلی و خارجی بیشتر شبیه تونل وحشتی است که فقط برای سرگرمی و بالا رفتن هیجان باید به آن ورود کرد و زبیعی است که سرمایه از هیجان و ترس فراری است.
در ادامه نظر کارشناسان اقتصادی را درباره آسیب های باقی ماندن ایران در لیست سیاه FATF به ویژه در مورد جذب سرمایه گذاری خارجی را می خوانید.
تجارت بین المللی در ایران قفل است
آلبرت بغزیان، استاد دانشگاه و کارشناس مسائل اقتصادی در رابطه با عواقب باقی ماندن ایران در لیست سیاه FATF اظهار کرد: گشتی کوتاه در بازارهای تجاری ایران نشان می دهد، تجارت در این قفل شده است. زیرا با باقی ماندن نام ایران در لیست سیاه حتی امکان دور زدن تحریم ها، هم برای تجار ایرانی به شدت کاهش یافته است و در چنین شرایطی سرمایه گذاری نیز منتفی است.
بغزیان: فرقی نمی کند درامریکا چه کسی رییس جمهور شود ، تا زمانی که تحریم ها علیه ایران اعمال می شود، سختی مشکلات مالی، بانکی و اقتصادی همچنان پابرجا خواهد ماند؛ زیرا ایران عملا در تبادلات مالی قفل شده است
وی خاطرنشان کرد: ایران با کشورهای نظیر چین، روسیه، عراق و … هم پیمان است؛ ولی دور زدن تحریم در شرایط قرار داشتن در لیست سیاه FATF برای تجار عملا امکان پذیر نیست؛ یا بسیار پرهزینه شده؛ زیرا این کشورها بویژه چین سطح مبادلات مالی بالاتری با آمریکا و اتحادیه اروپا دارند. بنابراین ترجیح عقلانی تجار این کشورها خودداری از مراوده مالی با ایران است تا ریسک تحریم شدن و از دست دادن بازار بزرگ وپرسود امریکا به صفر برسانند.
FATF زبان مشترک بانکداری در دنیا
این کارشناس مسائل اقتصادی با تاکید بر اینکه لوایح FATF زبان مشترک نظام بانکی و مالی جهان است گفت: در حال حاضر اتصال ایران با نظام بانکی جهانی کم شده است.بر مبنای توصیه های FATF کشورهای عضو چون نمی خواهند ریسک قرارگرفتن در لیست خاکستری یا سیاه را داشته باشند؛ از مراوده بانکی یا حتی واسطه گری مالی برای کشورهایی نظیر ایران و کره شمالی و اخیرا میانمار پرهیز می کنند. لذا وقتی حتی مراوده های مالی کوتاه مدت با یک کشور هزینه بر است عملا سرمایه گذاری خارجی در آن منتفی است.
بغزیان: ترجیح عقلانی تجار کشورهای نظیر چین، روسیه، عراق و … که با ما هم پیمان هستند؛ خودداری از مراوده مالی با ایران است تا ریسک تحریم شدن و از دست دادن بازار بزرگ وپرسود امریکا به صفر برسانند
بغزیان همچنین افزود:واقعیت این است که تراز تجاری چین با آمریکا با تراز تجاری چین با ایران قابل مقایسه نیست. بنابراین مطابق آنچه در علم اقتصاد بارها بر آن تاکید شده سرمایه ترسو است؛ بنابراین سرمایه جایی میرود که ریسک کمتر با سود بیشتر داشته باشد. این امر در شرایطی اتفاق می افتد که حتی اگر دولت هم پیمان مالی ایران باشد؛ اما بخش بزرگ اقتصاد از سیاست ها دستوری پیروی نخواهد کرد ، نظیر آنچه هم اکنون در مراودات بانکی با عراق شاهد آن هستیم.
به پیمان ها دلخوش نباشید
این استاد دانشگاه در پاسخ به این پرسش که آیا انتخابات آمریکا بر تسهیل مراودات مالی و بانکی ایران تاثیرگذار است بیان کرد: خیر. فرقی نمی کند درامریکا چه کسی رییس جمهور شود ، تا زمانی که تحریم ها علیه ایران اعمال می شود، سختی مشکلات مالی، بانکی و اقتصادی همچنان پابرجا خواهد ماند؛ زیرا ایران عملا در تبادلات مالی قفل شده است و پیمان ها تنها می توانند بخش کوچکی از نیازهای مراوداتی تجار کشور را برآورده کنند.
وی افزود: بطور مثال برخی مواد اولیه در انحصار کشوری خاص است، که عضو پیمان شانگهای نیست ؛ این امر در شرایطی رخ می دهد که ممکن است نیازبازار داخل به آن محصول یا مواد اولیه بسیار مبرم باشد.
جدال بر سر شفاف سازی
سعید ذوالفقاری، کارشناس مسائل مالی وسرمایه در رابطه با کاهش حجم سرمایه گذاری و مبادلات تجاری ایران در سالهای اخیر گفت: اقتصاد ایران که به علت بلاتکلیفی چندین ساله لوایح FATF با مشکلات عدیده‌ای مواجه شده،همچنان با این مشکلات دست وپنجه نرم می کند، بنابراین دولت هر چه زودتر باید برای خروج از لیست سیاه اقدام عملی انجام دهد. حل این مساله گره گشای معضلات بانکداری بین المللی ایران است و همچنین تسهیل کننده سرمایه گذاری است.
وی با اشاره به اینکه بلاتکلیفی تصویب FATF در مجمع شورای تشخیص مصلحت نظام به شدت به اقتصاد کشور آسیب رسانده و مانع از دسترسی به تعاملات مالی بین‌المللی شده است؛ اذعان کرد: برخی دوستان با این باور که شفاف سازی امور بانکی در شرایطی که هر روز حلقه تحریم ها تنگ تر می شود ، غلط است. اصرار دارند شفاف سازی راه را برای دور زدن تحریم ها سخت تر می کند؛ و با این اعتقاد به اقتصاد آسیب های بزرگی می زنند.
چهره خدشه دار بانکداری بین المللی
این کارشناس مسائل مالی معتقد است قرار گرفتن نام ایران در لیست سیاه FATF تاثیر بسزایی بر سیاست خارجی و اقتصاد ایران دارد. این امر ضمن خدشه دار کردن اعتبار و قدرت نرم ایران در مجامع بین المللی، محدودیت‌ها و هزینه‌های بسیاری را بر تجارت و مراودات مالی کشور تحمیل کرده است و شرکای مهم تجاری را از ایران دور می کند.
وی افزود: در شرایط فعلی، هیچ فعالیتی در تجارت بین‌المللی برای تجار ایرانی به صورت عادی قابل انجام نیست و هزینه مبادلات اقتصادی و تراکنش‌های مالی ایران چندین برابر حد معمول است. در واقع، عدم همکاری ایران با FATF، بخش اعظم تراکنش‌های مالی و بانکی کشور را از روند طبیعی خارج کرده و به حوزه دلالی منتقل کرده و بدیهی است که در چنین شرایطی هر نوع سرمایه گذاری به دلیل عملیات شفاف ، عملا منتفی و یا بسیار سخت و هزینه بر است.
ذوالفقاری: برخی دوستان با این باور که شفاف سازی امور بانکی در شرایطی که هر روز حلقه تحریم ها تنگ تر می شود ، غلط است. اصرار دارند شفاف سازی راه را برای دور زدن تحریم ها سخت تر می کند؛ و با این اعتقاد به اقتصاد آسیب های بزرگی می زنند
وی ادامه داد: تداوم این روند در دراز مدت برای کشور و تجار صرفه اقتصادی نخواهد داشت. زیرا دلال های بین المللی با نیاز سنجی از بازار ایران ارقام درخواستی را بالا خواهند بردو از سوی دیگر با کاهش درآمدهای ارزی عملا فرصت سرمایه گذاری داخلی هم کمتر خواهد شد. بنابراین کارسازترین اقدام برای امنیت اقتصادی تجار خروج اصولی و قانونی از لیست سیاه FATF است.
کلام آخر
کارشناسان اقتصادی باور دارند که اگر نام ایران از لیست سیاه FATF خارج شود، رشد اقتصادی برای کشور به ارمغان می آورد. زیرا اکثر کشورهای عضو FATF از ترس جریمه های سنگین بخاطر مراوده مالی با کشورهای که نامشان در لیست سیاه آمده تن به هیچ گونه مراوده مالی و بانکی با این کشورها نخواند داد. برای سرمایه گذاران داخلی و خارجی fh این وضعیت محدودیت های شدید در مراوده بازارهای مالی بیشتر شبیه تونل وحشتی است که فقط باید برای سرگرمی و افزایش هیجان به آن وارد شد. و بدیهی است که سرمایه از هیجان فراری است.
لذا به نظر می رسد حتی اثرگذاری عضویت در بریکس و شانگهای نیز به نوعی منوط به خروج نام ایران از لیست سیاه FATF است. در راستای تحقق این هدف دولت چهاردهم باید به رفع ابهامات عضویت در FATF در شورای مصلحت نظام اهتمام ورزد. در اصل برای نیل به رشد اقتصادی اول باید قفل مراودات مالی را باز کرد. این که ما تنها در کنار کشورهایی مانند میانمار و کره شمالی در لیست سیاه باشیم چندان زیبنده اقتصادی نیست که زمانی می خواست قدرت اول منطقه باشد.
