طرح ملی هوش مصنوعی رؤیای تحول یا واقعیت چالش‌برانگیز
طرح ملی هوش مصنوعی که به‌تازگی به مجلس ارائه شده، نویدبخش تحولی عظیم در حوزه فناوری کشور است، اما در عین حال چالش‌ها و ابهامات زیادی را به همراه دارد.
این طرح شامل تأسیس شورای ملی راهبری هوش مصنوعی، سازمان ملی هوش مصنوعی و صندوق توسعه مالی با سرمایه ۱۰ همتی است. اما آیا این اقدامات می‌توانند تحول مورد انتظار را محقق کنند یا با موانع ساختاری و اجرایی مواجه خواهند شد؟
چشم‌انداز هوش مصنوعی در کشور
شورای ملی راهبری هوش مصنوعی به‌عنوان نهاد سیاست‌گذار کلان، وظیفه تصمیم‌گیری و تدوین استراتژی‌های ملی را بر عهده دارد. این شورا از نمایندگان نهادهای اجرایی، مجلس، و حتی حوزه‌های علمیه و صنفی تشکیل شده است، اقدامی که تأثیرگذاری هوش مصنوعی را در ابعاد مختلف جامعه نشان می‌دهد. اما با وجود این ترکیب گسترده، هماهنگی میان اعضا و شفافیت در تصمیم‌گیری همچنان جای سؤال دارد.
سازمان ملی هوش مصنوعی و وظایف چندلایه
یکی از مهم‌ترین ارکان این طرح، سازمان ملی هوش مصنوعی است که زیر نظر رئیس‌جمهور فعالیت خواهد کرد. وظایف این سازمان به دو بخش مرکزی و ستادی تقسیم شده است. بخش مرکزی وظایف کلیدی همچون تحقیقات، برنامه‌ریزی راهبردی و تعیین مسیر توسعه فناوری را بر عهده دارد، در حالی که بخش ستادی بر پشتیبانی و اجرایی کردن تصمیمات تمرکز دارد. با این حال، عدم تعامل کافی با بخش خصوصی و نبود شفافیت در سازوکارهای اجرایی می‌تواند مانعی برای دستیابی به اهداف این سازمان باشد.
صندوق مالی هوش مصنوعی و سرمایه‌گذاری چالش‌برانگیز
یکی از جذاب‌ترین بخش‌های طرح، تأسیس صندوق مالی هوش مصنوعی با سرمایه اولیه ۱۰ همتی است. این صندوق قرار است از محل صندوق توسعه ملی و حساب ذخیره ارزی تأمین شود و به توسعه زیرساخت‌ها و پروژه‌های هوش مصنوعی اختصاص یابد. اما سؤال اصلی این است که آیا این منابع به‌درستی مدیریت خواهند شد یا مانند بسیاری از پروژه‌های مشابه، در مراحل اجرایی با ناکارآمدی و هدررفت منابع مواجه می‌شوند؟
چالش‌های قانونی و دسترسی به داده‌ها
یکی از بخش‌های حساس این طرح، ماده مرتبط با دسترسی به داده‌ها است. سازمان ملی هوش مصنوعی مجاز به صدور مجوز دسترسی به داده‌ها خواهد بود، اما این اقدام باید مطابق قانون مدیریت داده‌ها و اطلاعات ملی انجام شود. با توجه به رویکرد امنیتی نسبت به داده‌ها در کشور، اجرای این بخش از قانون ممکن است با مقاومت‌هایی مواجه شود و توسعه دولت الکترونیک و خدمات هوش مصنوعی را با کندی روبرو کند.
ابهامات و فرصت‌ها
این طرح اگرچه به‌عنوان گامی بلند برای تحول دیجیتال معرفی شده است، اما در بسیاری از موارد با ابهاماتی روبروست. نحوه تعامل با بخش خصوصی، تعریف دقیق وظایف سازمان‌ها و تضمین شفافیت در هزینه‌کرد منابع از جمله موضوعاتی است که می‌تواند مسیر اجرای این طرح را به چالش بکشد.
طرح ملی هوش مصنوعی، رؤیایی بلند پروازانه برای آینده فناوری کشور است، اما موفقیت آن به میزان رفع خلاهای قانونی، شفافیت در اجرا و هماهنگی میان نهادهای دخیل بستگی دارد. آیا این طرح می‌تواند نقطه عطفی در مسیر تحول دیجیتال ایران باشد یا به جمع ایده‌های نیمه‌کاره و ناکام خواهد پیوست؟ پاسخ این سؤال را زمان مشخص خواهد کرد.
