فروش آنلاین دارو در ایران؛ فرصت‌های تازه یا چالش‌های پیچیده؟

مهرین نظری

با گسترش فناوری و افزایش تمایل به خریدهای اینترنتی، فروش آنلاین دارو و محصولات سلامت‌محور در ایران به موضوعی بحث‌برانگیز تبدیل شده است.

پلتفرم‌های معتبری مانند دیجی‌کالا با همکاری داروخانه‌های دارای مجوز، اقدام به عرضه مکمل‌های تغذیه‌ای و محصولات بهداشتی کرده‌اند.

این اقدام، به‌ویژه در دوران همه‌گیری کرونا، به‌عنوان راهکاری برای کاهش مراجعه حضوری به داروخانه‌ها و تسهیل دسترسی به محصولات سلامت‌محور مورد استقبال تمام دنیا قرار گرفت وتوسعه یافت اما در ایران متاسفانه به دلیل وجود لابی قدرتمند فروش از مسیر داروخانه ها که برخی آن را مافیای متصل به جریان قدر می خوانند؛ همچنان مسیر تحول با کندی مواجه است.

گزارش زیر به مسیر تحول در این حوزه و موانع توسعه فروش اینترنتی دارو پرداخته است که برخی از ایرادات واقعی و برخی نیز پیش پا افتاده بیشتر شبیه بهانه است.

با نسخه های انلاین امروزی و سوابق و پرونده بیماران به ویژه برای استفاده از خدمات سازمان تامین اجتماعی و سایر سازمان هایی مانند صندوق های بازنشستگی به راحتی می توان فروش آنلاین و مطمئن دارو را که مورد تایید داروسازان در فضای آنلاین هست، را محقق ساخت.

به ویژه آن که فروش آنلاین به دلیل سهولت در دسترسی به اطلاعات بیماران قابلیت نظارت بیشتر و حتی کنترل قاچاق دارو و تخلفات ناشی از اختلاف قیمت داروها با بازار آزاد را بهتر رصد می کند.

همکاری دیجی‌کالا با داروخانه‌ها

دیجی‌کالا از سال ۱۳۹۹ با فراهم‌کردن بستر فروش آنلاین برای داروخانه‌های معتبر، امکان خرید مکمل‌های تغذیه‌ای، محصولات بهداشتی و آرایشی را برای کاربران خود فراهم کرده است.

این پلتفرم با تأکید بر رعایت قوانین و مقررات سازمان غذا و دارو، تنها به داروخانه‌هایی که دارای مجوز فروش اینترنتی هستند، اجازه فعالیت می‌دهد. داروخانه‌ها برای همکاری با دیجی‌کالا ملزم به ارائه مدارکی مانند مجوز فروش اینترنتی، پروانه تأسیس و پروانه مسئول فنی هستند.

چالش‌های قانونی و نظارتی

با این‌حال، فروش آنلاین دارو و مکمل‌های دارویی با چالش‌های قانونی و نظارتی مواجه است. برخی کارشناسان معتقدند که فروش این محصولات از طریق پلتفرم‌های آنلاین مانند دیجی‌کالا و اسنپ‌دکتر، به‌دلیل عدم نظارت کافی بر شرایط نگهداری و حمل‌ونقل، می‌تواند سلامت عمومی جامعه را تهدید کند.

دکتر علیمرادیان، معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی اراک، در نامه‌ای به رئیس سازمان غذا و دارو، خواستار برخورد قاطع با این پلتفرم‌ها شد.

مخالفت سازمان غذا و دارو

مهر ماه سال گذشته، بهرام دارایی، رئیس سازمان غذا و دارو، درباره فروش آنلاین دارو، با محکوم کردن فروش دارو در پلتفرم‌هایی چون اسنپ و دیجی‌کالا، اظهار داشت: «چیزی به‌عنوان فروش آنلاین دارو وجود ندارد و با هیچ تخلفی که سلامت مردم را به خطر می‌اندازد، کنار نمی‌آییم.»

تلاش برای تدوین دستورالعمل‌های جدید

خرداد ماه سال گذشته، هیأت وزیران آیین‌نامه‌ای با عنوان «حمایت از تولید دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین در حوزه‌ی سلامت» تصویب کرد که در تبصره ۲ ماده ۸ آن، به وزارت بهداشت مأموریت داده شد تا با همکاری وزارت ارتباطات، به عملیاتی‌شدن توزیع دارو در پلتفرم‌های اینترنتی با رعایت اصل رقابت و جلوگیری از انحصار اقدام کند و ظرف مدت دو ماه، دستورالعمل مربوطه را تهیه و ابلاغ کند.

اجرای پایلوت طرح فروش اینترنتی دارو

سازمان غذا و دارو از آغاز اجرای پایلوت طرح فروش اینترنتی دارو در ۴ استان خبر داد. این سازمان اعلام کرد ضوابط فنی حمل دارو از طریق سکوها و کسب‌وکارهای اینترنتی، به‌منظور تنظیم و نظارت بر فرآیندهای حمل و توزیع دارو، به تصویب ریاست سازمان رسیده و ابلاغ شده است.

تقاضای روزافزون برای خرید آنلاین محصولات سلامت‌محور

باوجود این چالش‌ها، تقاضا برای خرید آنلاین محصولات سلامت‌محور همچنان در حال افزایش است. داروخانه‌های آنلاینی مانند «داروکده» و «دیجی‌دارو» با ارائه محصولات متنوع و تضمین اصالت کالا، سعی در جلب اعتماد مشتریان دارند. این داروخانه‌ها با داشتن مجوزهای لازم از سازمان غذا و دارو، به‌صورت قانونی فعالیت می‌کنند و محصولات خود را با رعایت استانداردهای لازم به دست مصرف‌کنندگان می‌رسانند.

سنگ‌اندازی سازمان غذا و دارو در مسیر فروش آنلاین دارو

باوجود تلاش‌های پلتفرم‌هایی مانند دیجی‌کالا برای ارائه خدمات فروش آنلاین دارو و محصولات سلامت‌محور، سازمان غذا و دارو با اعمال محدودیت‌ها و عدم صدور مجوزهای لازم، مانع از توسعه این خدمات شده است.

این سازمان با تأکید بر لزوم نظارت دقیق بر فروش دارو، تنها به داروخانه‌های دارای مجوز فروش اینترنتی اجازه فعالیت می‌دهد و همکاری با پلتفرم‌های آنلاین را محدود کرده است. این رویکرد، توسعه فروش آنلاین دارو را با چالش‌های جدی مواجه کرده و نیازمند بازنگری در سیاست‌های نظارتی است.

درمجموع، فروش آنلاین دارو و محصولات سلامت‌محور در ایران با فرصت‌ها و چالش‌های متعددی مواجه است. ازیک‌سو، این روش می‌تواند دسترسی آسان‌تر به محصولات را فراهم کند و از سوی دیگر، نیازمند نظارت دقیق و رعایت مقررات بهداشتی است تا سلامت عمومی جامعه حفظ شود. همکاری مؤثر میان پلتفرم‌های آنلاین، داروخانه‌ها و نهادهای نظارتی می‌تواند به توسعه این بازار کمک کرده و نیازهای مصرف‌کنندگان را به‌صورت بهینه تأمین کند.