همتی رفت؛ معمای اقتصاد پابرجاست

مهران ابراهیمیان

۱۲ اسفند ۱۴۰۳ روزی مهم برای دولت چهاردهم بود؛ روزی که مجلس شورای اسلامی عبدالناصر همتی، وزیر امور اقتصادی و دارایی، را پس از چندین ساعت بحث و بررسی و با رأی قاطع ۱۸۲ نماینده از سمت خود برکنار کرد.

اگرچه عبدالناصر همتی تلاش کرد با دفاع از عملکرد خود در مقابل انتقادات نمایندگان ایستادگی کند، اما نتوانست اعتماد مجلس را برای مدیریت اقتصاد پرچالش ایران حفظ کند. با این حال آیا رفتن وزیر می تواند معمای اقتصاد ایران را حل کند؟

به گزارش عصر اقتصاد، ایران در چند ماه اخیر دچار نوسانات شوک آوری به ویژه در بخش کاهش ارزش پول ملی شده است که متاسفانه دولت نه برای مجلس و نه برای مردم پاسخ قانع کننده ای نداشته است از این رو  مجلس تصمیم گرفت تا  حداقل با استیضاح وزیر اقتصاد که بیشترین حرف و وعده را درباره ارزش پول ملی و دلار زده بود، را برکنار کند.

 بنابراین گزارش جلسه استیضاح در دو نوبت صبح و عصر برگزار شد،۲۱ نماینده به عنوان موافق و سه نماینده نیز در مخالفت استیضاح به بیان دیدگاه‌های خود پرداختند.

در جلسه نوبت عصر پس از سخنان «عبدالناصر همتی» فرآیند رأی گیری آغاز شد و نمایندگان با ۱۸۲رأی موافق، ۸۹ رأی مخالف و ۱ رأی ممتنع، ۱ رای باطله از مجموع ۲۷۳رأی ماخوذه، با استیضاح همتی موافقت کرده و وی از وزارت اقتصاد برکنار شد.

در این جلسه نمایندگان موافق استیضاح در ابتدا نظرات خود را بیان کردند، سپس رئیس جمهور از همتی دفاع کرد.

آقای پزشکیان که برای دفاع از از وزیرش به مجلس رفته بود، گفت کشور «در حالت جنگی» است و حتی قطر و ترکیه و عراق هم دلارهای ایران را پس نمی‌دهند. با این حال، عبدالناصر همتی در سخنانی در دفاع از خود وعده داده بود «نرخ ارز کاهش خواهد یافت.» اما باز هم این سخنان افاقه نکرد!

رییس‌جمهور با بیان این‌که یارانه و حقوق شب عید را باید پرداخت کنیم و مسئول پرداخت‌ها وزارت اقتصاد است یادآورشد: اگر این وزارتخانه مشکل پیدا کند ۳ ماه همه چیز عقب می‌افتد تا فرد جدید وارد کار شود.

مسعود پزشکیان در دفاع از عبدالناصر همتی وزیر استیضاح شده اقتصاد در جلسه مجلس شورای اسلامی، تصریح کرد: بهتر از من وضعیت را می‌دانید. خیلی وقت‌ها دوست ندارم مسائل را بگویم تا باعث ناامیدی مردم و جامعه نشود. وظیفه ما ایجاد امید و ایجاد باور و توانستن است.

واقعیت این است که وقتی دولت را در دست گرفتم ناترازی در آب، برق، سوخت، بدهی‌های بالا در بخش‌های گندم و بهداشت وجود داشت. وزارت بهداشت ۹۰ هزار میلیارد تومانی  بدهی داشت. اعتبار گندم ۲۲۰ همت در اختیار داشت که نیاز به تامین بود. بازنشستگی و پایان خدمت هم بود. بدهی وزارت نیرو نیز چند هزار میلیارد بود. ۱۲۰-۱۳۰ همت هم به تامین اجتماعی بدهکار بودیم.

پزشکیان ادامه داد: برای نگهداری جاده‌ها وزارت راه ۱۲۰ همت به پیمانکاران بدهکار بود. ۲۰۰ همت هم برای نگهداری جاده‌های موجودی نیاز داشت که هیچ کدام از این پول ها را نداشتیم. در روز اول کار من هم شهید هنیه را ترور کردند پس ما در جنگ تمام عیار اقتصادی و سیاسی با دشمن هستیم و باید حالت وضعیت جنگی بگیریم. اگر یکدیگر را مقصر کنیم به پیر و پیغمبر مشکلات کشور حل نمی‌شود.

رییس‌جمهور گفت: به هیچ وجه دوست نداشتم مازوت سوزی شود یا برق دستگاه‌ها و کارخانجات قطع شود، اما اگر این کار نمی‌کردیم برق مردم قطع می‌شد و بر سر مردم بلا می‌آمد. از صنعتگران و تولیدکنندگان عذرخواهی می‌کنم. مگر می‌شود که انرژی داشته باشیم و در اختیار مردم نگذاریم. تغییر و تحولات روند و فرآیند است.

رئیس جمهور ی تاکید کرد: با امضای ترامپ کلی از نفتکش‌ها و کشتی‌های گاز کشور روی آب مانده و فکر می‌کنند که چطور انرژی را به مقصد برسانیم.

وی در ادامه گفت: مشکل ما نفر نیست. ما در جنگ هستیم و دشمن می‌خواهد ما اختلاف داشته باشیم. ۶ ماه است که کار را بر دوش گرفته‌ایم آیا در این مدت می‌توان معجزه کرد؟

وی ادامه داد: بودجه کشور را مصوب کردیم اگر پول دیگری وجود داشته باشد شما بگویید تا آن را برداریم و هزینه کنیم. پزشکیان تاکید کرد: ما هم مثل شما می‌خواهیم مشکلات جامعه و مردم حل شود، اما از این ترس دارم با روندی که شما در پیش گرفته‌اید، مشکلات بدتر شود. به خدا مدیریت در ۶ ماه قابل تغییر نیست. به وحدت، همدلی، انسجام و وفاق نیازمندیم. دشمنان ایران محکم ایستاده‌اند و ما هم باید دست به دست هم بدهیم تا حل شود.

دلایل موافقان استیضاح چه بود؟

بنابراین گزارش نمایندگان موافق استیضاح همتی، ناکارآمدی سیاست‌های اقتصادی او را دلیل اصلی بحران‌های اقتصادی کشور دانستند.

افزایش نرخ ارز و بی‌ثباتی اقتصادی: بسیاری از نمایندگان، از جمله رسول بخشی دستجردی، از سیر صعودی نرخ ارز و تأثیر آن بر تورم و سفره مردم انتقاد کردند.

وی در صحن علنی مجلس گفت: «سیاست‌های وزیر اقتصاد تنها باعث افزایش رانت در بازار ارز، کاهش ارزش پول ملی و عمیق‌تر شدن بحران‌های اقتصادی شده است.»

نماینده تهران، حسین صمصامی، شنیده نشدن صدای اعتراض مردم در برابر گرانی‌ها و کاهش قدرت خرید آنها را ناشی از سیاست‌های نادرست وزارت اقتصاد دانست.

وی تصریح کرد: «تورم بالای ۴۵ درصد و افزایش قیمت کالاهای اساسی، مردم را فقیرتر و زندگی آن‌ها را دشوارتر کرده است.»

برخی نمایندگان نیز موضوع نحوه تخصیص وام و تسهیلات بانکی را دستاویزی برای انتقاد قرار دادند. عباس بیگدلی، نماینده تاکستان، مدعی شد که مدیران وزارت اقتصاد در زمان تصدی همتی وام‌های چند صد میلیونی گرفته‌اند، درحالی‌که مردم عادی در صف انتظار وام ازدواج و فرزندآوری مانده‌اند.

عدم برنامه‌ریزی اقتصادی: نمایندگانی همچون روح‌الله ایزدخواه نیز اظهار داشتند که همتی «هیچ برنامه راهبردی و عملیاتی مشخصی» برای مدیریت اقتصاد ندارد. وی افزود: «مشکلی با شخص همتی نداریم، اما مدیریت نادرست او کشور را با بحرانی اقتصادی مواجه کرده است.»

مخالفان استیضاح چه گفتند؟

از سوی دیگر، مخالفان استیضاح این اقدام را عجولانه می‌دانستند و معتقد بودند که بی‌وزیر کردن اقتصاد در شرایط فعلی به هیچ‌وجه به صلاح کشور نیست.

برخی نمایندگان، ازجمله حسن قشقاوی، به چالش‌های ناشی از بی‌وزیر شدن این وزارتخانه در آستانه سال جدید اشاره کردند. وی گفت: «دولت هنوز نتوانسته ثبات اقتصادی را ایجاد کند. حال اگر وزیر اقتصاد نداشته باشد، وضعیت بدتر خواهد شد.»

محمد قسیم عثمانی، نماینده بوکان، نیز ضمن اشاره به مشکلات تحریم‌ها، تأکید کرد که دولت با فشارهایی روبه‌روست که در دوره هیچ‌کدام از دولت‌های پیشین بی‌سابقه بوده است. وی گفت: «انتظار داریم مجلس به دولت فرصت بیشتری برای اجرای برنامه‌های اقتصادی بدهد.»

 شوک و دفاع بی فایده همتی!

طبق گفته وزیر اقتصاد، سوالات مربوط به استیضاح از روی سوالات مربوط به استیضاح های پیش از دوره فعلی کپی شده بود. عبدالناصر همتی وزیر اقتصاد  به نکته عجیبی اشاره کرد و پشت تریبون مجلس گفت: چون سوالات استیضاح از سوالات ۲ سال پیش کپی شده در بورس به اشتباه افتادند. اتفاقا در این دولت به بورس خیلی اهمیت دادیم!

وزیر اقتصاد تاکید کرد: من پشت سر بورس هستم، پشت سر بورس خواهم بود؛ به بورسی ها قول دادم.

همتی افزود:« مگر می‌شود ندانم ۷سال تورم بالای ۴۰درصد چه به روز معیشت مردم می آورد؟ مردم ما الان در شرایطی قرار گرفته‌اند که سالهای متوالی قدرت خرید آنها کاهش یافته است. همه می‌دانند و خواهش می‌کنم از من نخواهید اطلاعاتی را مطرح کنم که دشمن شاد شود! من اطلاعاتی نخواهم داد که منافع ملی ما به خطر بیافتد و سعی می‌کنم در چارچوب منافع ملی صحبت کنم.»

وی در ادامه سخنان گفت: «من مرتب بین مردم می‌روم و می دانم که چقدر آنها سختی می کشند. وقتی که راجع به ۶ میلیارد ارز در سطح بالا بحث می‌کنیم این نشان می‌دهد که شرایط ما سخت است و این میزان برابر یک ماه واردات کشور ما است. در حالی که راجع به این رقم شش میلیارد دلار دو سال است که بحث می‌کنیم.»

عبدالناصر همتی در جایگاه دفاع از عملکرد خود، به جنگ اقتصادی، تحریم‌های گسترده و چالش‌های ساختاری اقتصاد ایران اشاره کرد. او تلاش کرد دستاوردهای دولت چهاردهم را برجسته کرده و برنامه‌های خود را برای مدیریت وضعیت اقتصادی بیان کند.

وی اظهار داشت: «در پنج ماه گذشته، ۸۵۰ همت کسری بودجه را جبران کردیم. از رهبر انقلاب مجوز گرفتیم؛ اوراق فروختیم و درآمدهای مالیاتی را مدیریت کردیم.»

وی همچنین به تأمین ۱۱۰۰ میلیارد تومان درآمد مالیاتی اشاره کرد و گفت که وزارت اقتصاد توانسته ۸۰ درصد هزینه‌های جاری کشور را تأمین کند.

وزیر اقتصاد با بیان اینکه نرخ تورم طی یک سال گذشته حدود ۱۰ درصد کاهش یافته، گفت: «تورم از ۴۲ درصد به ۳۲ درصد رسیده است. البته این عدد هنوز هم بالاست، اما ما در مسیر مهار آن قرار داریم.»

همتی رشد ۴۰ درصدی بورس در پنج ماه گذشته و افزایش ۲۵ درصدی صادرات غیرنفتی را به‌عنوان موفقیت‌های دولت معرفی کرد. وی گفت: «در این مدت، صادرات زعفران ۱۷ درصد، پتروشیمی ۴۷ درصد و تراز صادراتی غیرنفتی ۳۷ درصد رشد کرده است.»

همتی در پاسخ به انتقادات درباره نرخ ارزتاکید کرد: «قیمت ارز در بازار واقعی نیست و تحت تأثیر انتظارات تورمی قرار گرفته است. بانک مرکزی در حال کنترل این نوسانات است و به‌زودی نرخ دلار کاهش خواهد یافت.»

وی همچنین از سیستم ارزی جدید حمایت کرد و افزود: «حذف دلار نیمایی و ایجاد نظام توافقی ارزی، رانت موجود در سامانه نیما را کاهش داده و به رشد پایدار اقتصاد کمک می‌کند.»

همتی در پایان سخنان خود گفت: «من سرباز وطنم و هر جا که باشم برای کشور تلاش‌ می‌کنم. از نمایندگان می‌خواهم اجازه دهند مسیر برنامه‌های اصلاحی اقتصادی به ثمر برسد.»

ادامه معمای حل نشده اقتصاد ایران

به گزارش عصر اقتصاد با کنار رفتن عبدالناصر همتی، مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور، موظف است در سریع‌ترین زمان ممکن گزینه جدیدی برای وزارت اقتصاد به مجلس معرفی کند. اما وزیر جدید با میراث چالش‌برانگیزی روبه‌رو خواهد بود، که عملا می توان با توجه به سخنان پزشکیان و همتی و  نمایندگان مجلس به مهمترین موارد آن به شکل زیر اشاره کرد:

۱- محدودیت  در درآمدهای ارزی طوری که کشورهای دوست هم  به ما دلار نمی دهند

۲- تحریم های ترامپ باعث شده تا فروش نفت  ایران به مشکل بخورد و نفتکش ها روی دریا بمانند.

۳-  کسری بودجه: اگرچه همتی اقدامات مهمی برای تامین بودجه انجام داد، اما فشار تورمی بالای ۳۲ درصد همچنان پابرجاست.

۴- بحران‌های گازی و انرژی: همان طور که پزشکیان گفت  مشکل کمبود انرژی جدی است.

۵- مشکل قاچاق و اسکله هایی که وزیر روحش از آن خبر ندارد! اما به گفته همتی ملت ما در چنبره قاچاق کاسبان تحریم و رانت خواران قرار گرفته است و ۸۰ درصد مردم ما به خاطر هزینه‌هایی که این‌ها به ملت تحمیل می‌کنند، له می‌شوند.

با برکناری عبدالناصر همتی، اگرچه ممکن است تا حدودی انتظارات تورمی در روزهای اخر سال  قابل کنترل تر شود اما با توجه به مسائل مطرح شده عملا معمای اقتصاد بدون همتی به این راحتی حل نخواهد شد. با این حال از امروز همه نگاه‌ها به رئیس‌جمهور مسعود پزشکیان دوخته شده است؛ آیا گزینه جدید می‌تواند سکاندار نجات اقتصاد ایران باشد؟