سایه ناترازی ۳۰ میلیون تنی بر صنعت پتروشیمی
سکینه مهرایی
با ادامه روند کمبود خوراک، صنعت پتروشیمی ایران در آستانه ناترازی ۳۰ میلیون تنی قرار گرفته است. این چالش بزرگ، نیاز به راهکارهای فوری برای تأمین خوراک و بهره‌برداری کامل از ظرفیت‌های موجود را بیش از پیش نمایان کرده است.
به گزارش عصراقتصاد، صنعت پتروشیمی ایران در آستانه دستیابی به یک نقطه عطف تاریخی قرار دارد. در یازدهمین جشنواره تعالی صنعت پتروشیمی، حسن عباس‌زاده، معاون وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی، اعلام کرد که با بهره‌برداری از طرح‌های جدید توسعه‌ای، ظرفیت تولید این صنعت در ماه‌های آینده به ۱۰۰ میلیون تن در سال خواهد رسید. این دستاورد، نشان‌دهنده رشد چشمگیر صنعت پتروشیمی ایران در سال‌های اخیر است، اما در کنار این موفقیت‌ها، چالش‌های متعددی نیز وجود دارد که نیازمند توجه جدی و راهکارهای نوین است.
عباس‌زاده در این جشنواره با اشاره به پیچیدگی‌های صنعت پتروشیمی، بر ضرورت مدیریت انعطاف‌پذیر تأکید کرد. وی اظهار کرد: «صنعت پتروشیمی پیشرو در بهره‌گیری از نظام‌های نوین مدیریتی است و جشنواره تعالی بستری برای رشد و ارزیابی شرکت‌ها در این مسیر فراهم کرده است.»
با این حال، وی به چالش‌های پیش‌روی این صنعت، از جمله کمبود خوراک و تحولات بین‌المللی، اشاره کرد و گفت: «در حال حاضر، حدود ۲۲ درصد از ظرفیت تولیدی صنعت پتروشیمی بلااستفاده مانده است. با ادامه این روند، در پایان برنامه هفتم توسعه، این ناترازی ممکن است به بیش از ۳۰ میلیون تن برسد.»
مدیر عامل شرکت صنایع پترو شیمی در ادامه به دو معیار کلیدی در ارزیابی تعالی اشاره کرد: رهبری و منابع انسانی، وی در خصوص معیار رهبری اظهار کرد: «مدیران باید افزون بر شناخت دقیق از کسب‌وکار خود، توانایی تطبیق با تغییرات محیطی را داشته باشند. تحولات بین‌المللی، فناوری‌های نوظهور، و حتی تغییرات سیاسی، تأثیر مستقیمی بر صنعت پتروشیمی دارند و مدیران باید برای مواجهه با این تغییرات آماده باشند.»
وی همچنین به نقش هوش مصنوعی در تحول صنعت اشاره کرد و گفت: «استفاده از فناوری های نوین، از جمله هوش مصنوعی، می‌تواند تأثیر چشمگیری در بهینه سازی فرآیندها و تصمیم‌گیری‌های مدیریتی داشته باشد.»
در حوزه منابع انسانی، معاون وزیر نفت بر اهمیت تکریم نیروی انسانی تأکید کرد و افزود: «همکاران ما در صنعت پتروشیمی، ارزشمندترین سرمایه سازمان هستند. اگر مدیران با احترام و حسن نیت با کارکنان رفتار کنند، انگیزه و تعهد آنان برای پیشبرد اهداف سازمان افزایش خواهد یافت.»
جایگاه جشنواره تعالی در ارتقای صنعت پتروشیمی
عباس‌زاده در پایان از دست‌اندرکاران یازدهمین دوره جشنواره تعالی قدردانی کرد و گفت: «این جشنواره نقش مهمی در ارتقای صنعت پتروشیمی ایفا کرده است. استمرار این مسیر، با حمایت و مشارکت مدیران و متخصصان صنعت، به تحقق اهداف توسعه‌ای کشور کمک خواهد کرد.»
ضرورت توسعه پایدار و تحول دیجیتال
در همین راستا، افشار بازیار، مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری تجاری شستان، بر لزوم توسعه پایدار و تحول دیجیتال در صنعت پتروشیمی تأکید کرد. وی گفت: «صنعت پتروشیمی یکی از ستون‌های اصلی اقتصاد کشور است و سهم بالایی در ارزآوری، فناوری و اشتغال دارد. اما این صنعت با چالش‌هایی همچون ظرفیت خالی ۱۹ درصدی، وابستگی به خوراک محدود، مصرف بالای انرژی، انتشار گسترده دی‌اکسید کربن و قیمت‌گذاری غیررقابتی مواجه است.»
بازیار طراحی زنجیره ارزش را از الزام‌های توسعه پایدار دانست و افزود: «بهینه‌سازی تولید، کاهش اثرات زیست‌محیطی، افزایش سودآوری و تقویت مسئولیت‌های اجتماعی از ارکان اصلی تعالی در صنعت پتروشیمی محسوب می‌شوند.» وی همچنین به مصرف بالای انرژی در برخی واحدهای تولیدی اشاره کرد و گفت: «در برخی واحدها، مصرف انرژی تا ۳۰ درصد بالاتر از میانگین جهانی است. علاوه بر این، انتشار بیش از ۲۰ میلیون تن دی‌اکسید کربن، معادل ۲۵ درصد از کل تولید کربن کشور، چالش دیگری است که نیاز به راهکارهای پایدار دارد.»
وابستگی به بازارهای خاص و محدودیت‌های تحریم
یکی دیگر از چالش‌های مهم صنعت پتروشیمی، وابستگی به بازارهای خاص و محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها است. بازیار در این باره گفت: «بیش از نیمی از صادرات پتروشیمی ایران به بازار چین اختصاص دارد و این تمرکز می‌تواند ریسک‌های تجاری ایجاد کند. علاوه بر این، ۷۰ تا ۸۰ درصد کاتالیست‌های مورد استفاده در صنعت پتروشیمی همچنان وارداتی هستند که سالانه حدود ۵۰۰ میلیون دلار هزینه به کشور تحمیل می‌کند.»
وی همچنین به عدم تنوع در محصولات پتروشیمی اشاره کرد و گفت: «تمرکز بر محصولاتی همچون متانول، اوره و پلی‌اتیلن، که ارزش افزوده پایینی دارند، رقابت‌پذیری صنعت را کاهش داده است. در حالی که شرکت‌های پیشرو جهانی به سمت تولید پلیمرهای پیشرفته، نانوکامپوزیت‌های پلیمری و مواد با ارزش افزوده بالا حرکت کرده‌اند.»
راهکارهای پیشنهادی برای ارتقای صنعت پتروشیمی
برای مقابله با این چالش‌ها، بازیار راهکارهایی ارائه داد که شامل مدیریت مصرف انرژی، توسعه فناوری‌های داخلی، بهبود فرآیندهای بازیافت و حرکت به‌سوی اقتصاد چرخشی است. وی گفت: «برای مثال، یکی از شرکت‌های پتروشیمی با بهینه‌سازی واحد الفین، توانسته ۷ درصد مصرف انرژی خود را کاهش دهد که در مقیاس کل صنعت، به معنای صرفه‌جویی میلیاردها مترمکعب گاز و چندین میلیارد دلار درآمد است.»
وی همچنین بر لزوم توسعه پتروپالایشگاه‌ها تأکید کرد و گفت: «پتروپالایشگاه‌ها می‌توانند خوراک پایدار و متنوعی برای صنعت پتروشیمی تأمین کنند و در عین حال به بهبود زنجیره ارزش و کاهش وابستگی به منابع محدود کمک کنند.»
دیجیتال‌سازی و یکپارچه‌سازی سیستم‌های مدیریتی
دیجیتال‌سازی و یکپارچه‌سازی سیستم‌های مدیریتی نیز از دیگر راهکارهای کلیدی برای ارتقای بهره‌وری در صنعت پتروشیمی است. بازیار در این زمینه گفت: «شرکت‌های بین‌المللی با استفاده از سیستم‌های هوشمند، فرآیندهای تولید و نگهداری را بهینه‌سازی کرده‌اند. سرمایه‌گذاری در این حوزه می‌تواند رقابت‌پذیری صنعت پتروشیمی ایران را در سطح جهانی افزایش دهد.»
وی همچنین بر لزوم بهره‌گیری از راهکارهای نوین برای توسعه بازارهای صادراتی تأکید کرد و گفت: «تولید مشترک در محصولات با بازار محدود، انعقاد قراردادهای فروش بلندمدت برای کالاهای با تقاضای کمتر و ورود به بازارهای جدید از طریق خرده‌فروشی، از جمله راهکارهای مؤثر در افزایش سودآوری این صنعت است.»
لازم به ذکر است؛ از بین برگزیدگان این جشنواره، شرکت پلیمر آریا ساسول در بخش اقدام برتر و شرکت مخازن سبز پتروشیمی عسلویه در بخش تقدیرنامه ۴ ستاره، همچنین شرکت‌های پتروشیمی بوشهر و مرجان در بخش تقدیرنامه ۲ ستاره از بین شرکت‌های گروه شستان موفق به کسب تندیس شدند.
