مسیر نجات اقتصاد ایران از میان بادها و ظل آفتاب

مسعود شریعت زاده؛ مدیر مسئول

ایران، به‌عنوان یکی از کشورهای صاحب ذخایر بزرگ نفت و گاز در جهان، تاکنون اقتصاد خود را عمدتاً بر پایه صادرات انرژی‌های فسیلی استوار کرده است.

اما با توجه به تغییرات گسترده در بازارهای جهانی انرژی، افزایش تقاضا برای منابع پاک، و ضرورت مقابله با تغییرات اقلیمی، انرژی‌های تجدیدپذیر به‌عنوان گزینه‌ای استراتژیک در آینده نه تنها برای ایران، بلکه برای جهان مطرح هستند.

ایران از لحاظ جغرافیایی در موقعیتی منحصر به فرد قرار دارد که از یک سو می تواند به هاب انرژی های نو بدل شود و از سوی دیگر ظرفیت‌های گسترده‌ای برای بهره‌گیری از انرژی‌های تجدیدپذیر، به‌ویژه خورشیدی، بادی، آبی و زمین‌گرمایی فراهم می‌آورد. بر اساس اطلاعات رسمی، ایران در منطقه‌ای قرار دارد که بیش از ۳۰۰ روز آفتابی در سال در بسیاری از نقاط آن ثبت شده است. این شرایط، ظرفیت عظیمی برای انرژی خورشیدی فراهم می‌کند. همچنین، مناطق بادخیز در بخش‌هایی از استان خراسان، سیستان و بلوچستان، و شمال کشور فرصت مناسبی برای توسعه نیروگاه‌های بادی به وجود آورده‌اند.

با وجود این، سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در تولید برق و کل مصرف انرژی کشور هنوز بسیار محدود است. طبق آمار، تنها ۱ درصد از کل تولید برق ایران از منابع تجدیدپذیر تأمین می‌شود. این رقم در مقایسه با کشورهای پیشرفته که سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در آنها به بیش از ۳۰ درصد رسیده، فاصله‌ی قابل توجهی را نشان می‌دهد.

چرا ایران باید به انرژی‌های نو توجه کند؟

۱. کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی

با توجه به تحریم‌های اقتصادی، نوسانات قیمت نفت و گاز و تغییرات در اولویت‌های بین‌المللی برای مصرف انرژی‌های پاک، کاهش وابستگی به صادرات نفت و گاز برای ایران یک ضرورت ملی است. علاوه بر این، بحران‌های زیست‌محیطی نظیر آلودگی هوا و تغییرات اقلیمی، نیاز به منابع انرژی سالم‌تر و پایدارتر را بیش از پیش برجسته ساخته است.

۲. فرصت صادرات انرژی پاک

ایران می‌تواند با سرمایه‌گذاری در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر به یکی از صادرکنندگان بزرگ انرژی پاک در منطقه تبدیل شود. کشورهای همسایه مانند افغانستان، عراق، و حوزه خلیج فارس، تقاضای رو به رشدی برای واردات انرژی پایدار دارند که ایران می‌تواند با بهره‌گیری از زیرساخت‌های تجدیدپذیر خود آن را تأمین کند.

۳. ایجاد اشتغال و توسعه صنعتی

توسعه صنایع مرتبط با انرژی‌های نو نظیر ساخت تجهیزات نیروگاه‌های خورشیدی و بادی، می‌تواند هزاران فرصت شغلی جدید در بخش‌های مختلف ایجاد کند. این موضوع، علاوه بر کاهش نرخ بیکاری، به تقویت بخش خصوصی و رشد اقتصادی کشور کمک می‌کند.

به عبارت بهتر اگر چه طل افتاب و مناطق بادی  کشور زمانی تهدید به شمار می رفته اند اما اکنون به مدد تکنولوزی می توانند به فرصتی بی بدیل برای تامین انرژی بدل شوند با این حال رشد انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران به دلیل وجود چالش‌های متعددی کند بوده است. که می توان به تعدادی از آنها اشاره کرد:

کمبود سرمایه‌گذاری: نبود حمایت مالی کافی از بخش‌های دولتی و خصوصی.

عدم ثبات در سیاست‌ها: تغییرات مکرر در قوانین و آیین‌نامه‌های مرتبط با انرژی‌های نو، بسیاری از سرمایه‌گذاران را دلسرد کرده است.

کمبود فناوری: وابستگی ایران به واردات تجهیزات مورد نیاز برای نیروگاه‌های بادی و خورشیدی.

آگاهی عمومی پایین: عدم اطلاع‌رسانی مناسب درباره اهمیت انرژی‌های نو در میان مردم.

 نبود توجیه  اقتصادی به دلیل تعریف مدل اشتباه اقتصادیی از سوی سیاستگذاران .

ابا عنایت به آنچه طرح شد اکنون سئوال اساسی این است که برای رفع این چالش‌ها، چه باید کرد؟  برای این منظور با تکیه بر تجربیات موفق دنیا می توان راه های چهار گانه زیر به صورت جدی دنبال کرد.

ایجاد مشوق‌های مالی: اعطای وام‌های کم‌بهره برای سرمایه‌گذاری در این بخش و معافیت‌های مالیاتی شرکت‌های فعال در انرژی‌های نو.

توسعه فناوری داخلی: سرمایه‌گذاری در تحقیقات علمی و ارتقای دانش فنی برای تولید تجهیزات بومی.

تثبیت سیاست‌ها: تنظیم سیاست‌های واضح و پایدار برای انرژی‌های تجدیدپذیر با مشارکت بخش خصوصی.

ارتقای آگاهی عمومی: اجرای کمپین‌های ملی برای تشویق مردم به بهره‌گیری از انرژی‌های نو در سطح خانگی و صنعتی.

ایران می‌تواند از تجربیات کشورهای موفق در حوزه انرژی‌های نو بهره‌مند شود. برای مثال آلمان بیش از ۵۰ درصد از برق این کشور از منابع تجدیدپذیر و عمدتاً خورشیدی و بادی تأمین می‌شود. آلمان توانسته با همکاری دولت و بخش خصوصی، زیرساخت‌های گسترده‌ای ایجاد کند.

در امارات متحده عربی سرمایه‌گذاری‌های کلان باعث ایجاد نیروگاه خورشیدی بزرگ دبی به نام “مزدر” شده که یکی از بزرگ‌ترین نیروگاه‌های خورشیدی جهان است.همچنین چین بزرگ‌ترین تولیدکننده پنل‌های خورشیدی و توربین‌های بادی است و تاکنون میلیاردها دلار در توسعه انرژی‌های نو سرمایه‌گذاری کرده است.

انرژی‌های تجدیدپذیر، مسیر آینده صنایع استراتژیک ایران هستند که می‌توانند اقتصاد کشور را از وابستگی به نفت و گاز خارج کرده و به سمت توسعه پایدار هدایت کنند. با توجه به ظرفیت‌های عظیم جغرافیایی ایران، فرصت‌های طلایی برای سرمایه‌گذاری در بخش انرژی‌های نو وجود دارد.

دولت و بخش خصوصی باید با هم به توسعه زیرساخت‌ها، تثبیت سیاست‌ها و افزایش آگاهی عمومی کمک کنند تا آینده‌ای روشن برای اقتصاد سبز ایران رقم بخورد.