اکرم رضائی نژاد
در شرایطی که تهران نفس‌های آخر منابع آبی خود را می‌کشد، افت فشار و قطعی آب به دغدغه روزمره بسیاری از شهروندان، به‌ویژه ساکنان جنوب و حواشی پایتخت، تبدیل شده است.
در حالی که مسئولان آبفا همچنان بر عدم وجود برنامه قطعی آب تأکید می‌کنند، شواهد و روایت‌های مردمی حکایت از قطعی‌های بی‌اطلاع، بلندمدت و مکرر دارد که به شکلی محسوس، سهم جنوب شهر از این ناترازی بیشتر است.
به گزارش عصراقتصاد، کاهش کم‌سابقه بارندگی‌ها در ۵ سال پی‌درپی، دخیره‌ی سدها را به کم‌ترین میزان در قرن اخیر رسانده است. امسال تنها ۱۴۹ میلی‌متر بارش در تهران ثبت شده که معادل کمتر از نصف متوسط تاریخی است. به موازات آن، سرانه مصرف آب در تهران با ۱۹۰ تا ۲۵۰ لیتر در روز، اختلافی آشکار با الگوی مصرف مطلوب (۱۳۰ لیتر) و استاندارد جهانی (۱۰۰ لیتر) دارد. این فاصله نه تنها شبکه توزیع را زیر فشار می‌گذارد بلکه باعث اعمال سیاست‌های سختگیرانه‌تر در مدیریت مصرف و فشار شبکه می‌شود.
افزایش سرانه مصرف، کاهش بارندگی و فرسودگی شبکه، بحران آب پایتخت را تشدید کرده و زندگی و کسب‌وکارها را در مناطق کم‌برخوردار مختل ساخته است
بنا بر آمار وزارت نیرو، ۱۵ درصد از آب تولیدی به علت نشتی و فرسودگی شبکه هدر می‌رود، معضلی که حتی با اصلاحات تدریجی قابل کنترل سریع نیست. افزایش دما و استفاده همزمان از وسایل خنک‌کننده نیز خود عاملی برای جهش ناگهانی مصرف آب و کاهش فشار شبکه است.
سهم نابرابر بحران و تجربه تلخ تبعیض
در حالی‌که شرکت آبفا تاکید دارد که قطعی آب در تهران اجرایی نشده و صرفاً افت فشار رخ داده، روایت صدها خانواده جنوب شهر تهران چیز دیگری است. به گفته ساکنان مناطق جنوبی، نه‌تنها فشار آب عملاً به صفر می‌رسد، بلکه از نیمه‌شب تا صبح با قطعی کامل آب مواجه هستند.
به تعبیر آنها، اگر قرار به کمبود و سهمیه‌بندی است، شمال شهر هم باید به اندازه جنوب، آن را لمس کند: «چرا کمبود آب فقط شامل جنوب تهران می‌شود و مناطق شمالی تهران تأثیری در کمبود ندارند؟»
در همین شرایط، بسیاری از خانوارها ناچار به تأمین تانکر و پمپ آب شده‌اند، هزینه‌ای سنگین برای خانوارهای کم‌برخوردارترِ جنوب شهر، که حتی ممکن است از عهده آن برنیایند. قطع و وصل مکرر و بی‌اطلاع برق نیز فشار بحران را مضاعف کرده است زیرا بر اثر قطع برق، پمپ‌های آب از کار می‌افتند و ساکنان همزمان از هر دو خدمت حیاتی محروم می‌شوند.
اینگونه ناترازی در توزیع برق و آب محدود به امسال هم نیست. گزارش‌ها نشان می‌دهد بخش عمده خاموشی‌ها در ماه‌های اخیر، معطوف به حاشیه‌ها و جنوب تهران بوده است. مدیر یکی از شرکت‌های برق منطقه‌ای حتی گفته است: «برای پایداری شبکه، ناچاریم خاموشی را در حاشیه‌ها اعمال کنیم، چون قطع برق تهران تبعات امنیتی و رسانه‌ای دارد!» اکنون به نظر می‌رسد آب نیز مشابه همین مسیر را دنبال می‌کند.
تاثیر قطعی‌ها بر زندگی و تولید
اقتصاد خرد و فعالیت بسیاری از کارگاه‌های تولیدی در جنوب تهران، این روزها زیر فشار قطعی‌های پی‌درپی آب و برق است. صاحبان مشاغل کوچک که برای کاهش هزینه‌ها و اجتناب از هیاهوی مرکز شهر به جنوب مهاجرت کرده‌اند، حالا با ریسک توقف تولید و زیان روبرو هستند. بسیاری از آنها مجبور به فعالیت شبانه شده‌اند تا از ساعات آب‌دار برای تأمین نیازهایشان استفاده کنند، یا ناچار به سرمایه‌گذاری در تجهیزات گرانقیمت ذخیره آب و برق شده‌اند.
ساکنان جنوب تهران از قطعی‌های پی‌درپی و افت فشار آب گلایه دارند و می‌گویند عدالت در توزیع منابع حیاتی رعایت نمی‌شود
مسئولان آب و فاضلاب تهران ضمن رد رسمی قطعی آب، مردم را به صرفه‌جویی و نصب ادوات کاهنده‌مصرف ترغیب کرده‌اند. آنان تأکید دارند اگر روند مصرف کنترل نشود، برداشت بیشتر از منابع زیرزمینی اجتناب‌ناپذیر خواهد بود، روندی که در میان‌مدت منابع آبی کل استان را تهدید می‌کند.
در کنار این توصیه‌ها، ایجاد مخازن شهری، حلقه‌های اتصال شبکه، و انتقال آب سطحی و زیرزمینی راهکارهایی است که سخنگوی شرکت آب مطرح می‌کند، اما اجرای این طرح‌ها نیز نیازمند زمان و سرمایه‌گذاری گسترده است و در کوتاه‌مدت راهگشا نخواهد بود.
در هر حال، بحران آب تهران در حالی به نقطه اوج رسیده که نه‌تنها مدیریت منابع، بلکه عدالت در توزیع و پاسخگویی و اطلاع‌رسانی درست مهم‌تر از پیش به نظر می‌رسد. کاهش ۲۰ درصدی مصرف، بهسازی شبکه و حرکت به‌سمت الگوهای خردمندانه‌تر توزیع، تنها راه عبور از تابستانی است که سایه بی‌آبی سنگین‌تر از همیشه بر سر پایتخت گسترده است.
