فولاد ایران در محاصره ۶ چالش بزرگ

زینب غضنفری

در سه سال اخیر، و به‌ویژه در یک سال سخت گذشته، صنعت فولاد ایران با طوفانی از بحران‌ها مواجه شده است؛ از بحران انرژی و محدودیت تامین برق و گاز گرفته تا رکود شدید تقاضا در بازار داخلی و کاهش قیمت جهانی فولاد.

در این میان، فولاد مبارکه توانسته است نه‌تنها تولید خود را حفظ کند، بلکه با مدیریت جدید و هوشمندانه، رکوردهای صادراتی را به ثبت برساند و تأثیرات منفی این بحران‌ها را تا حد زیادی کاهش دهد.

به گزارش عصراقتصاد، صنعت فولاد در این بازه زمانی حداقل تحت فشار شش عامل مهم قرار داشته که مجموع آنها چالش‌های بی‌سابقه‌ای را برای سودآوری فولاد مبارکه و شرکت‌های مشابه ایجاد کرده است.

شش عامل فشارزا بر صنعت فولاد

یکی از بزرگ‌ترین مشکلات فولاد مبارکه و دیگر تولیدکنندگان، بحران انرژی است که در سال‌های اخیر با قطع و محدودیت برق و گاز، به شدت بر روند تولید اثر گذاشته است. طبق گزارش انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، تنها در تابستان ۱۴۰۳، اختلاف بین نیاز و تامین انرژی به ۲۰ تا ۲۵ هزار مگاوات رسید و در مواردی ظرفیت تولید تا ۹۰ درصد کاهش یافت. این محدودیت‌ها، فشار سنگینی بر خطوط تولید و بهره‌وری شرکت‌ها وارد کرده است.

در کنار بحران انرژی، رکود خردکننده در تقاضا و بازار داخلی دومین عامل تأثیرگذار بوده است. آمارها نشان می‌دهد معاملات مسکن نسبت به سال ۹۶ بیش از ۸۰ درصد کاهش یافته و صنایع پایین‌دستی نیز در رکود به سر می‌برند. این شرایط باعث افت شدید تقاضای داخلی فولاد شده است.

بر اساس گزارش بانک مرکزی، افزایش قیمت فولاد در این دوره ناشی از تورم بوده و رشد واقعی بازار صورت نگرفته است.

فولاد مبارکه در دل تندباد بحران‌های انرژی، رکود بازار و افت قیمت‌های جهانی، با مدیریت تازه‌نفس توانسته تولید را حفظ و صادرات را دو برابر کند

عامل سوم بحران، جنگ تحمیلی ۱۲ روزه در خرداد ۱۴۰۴ بود که منطقه خاورمیانه را درگیر کرد. این رویداد و تبعات ناشی از آن، از جمله مشکلات بانکی، حمل‌ونقلی و تحریم‌های جدید، صادرات فولاد ایران را تحت تأثیر قرار داد. با وجود این، فولاد مبارکه با مدیریت مناسب توانست عملکرد صادراتی خود را در سه‌ماهه نخست ۱۴۰۴ به‌طور چشمگیری افزایش دهد، به‌طوری‌که صادراتش نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۰۰ درصد رشد کرد.

چهارمین مشکل، افت قیمت جهانی فولاد و فشارهای رقابتی است که به‌ویژه از سوی چین وارد شده است. گزارش‌های جهانی نشان می‌دهد کاهش تقاضای جهانی و رقابت شدید صادراتی باعث شده قیمت هر تن فولاد صادراتی ایران از دی ۱۴۰۲ تا تیر ۱۴۰۳ حدود ۱۷ درصد کاهش یابد.

پنجمین عامل، مشکلات زنجیره تامین و حمل‌ونقل است. اعتصاب کامیون‌داران و افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل و تأمین مواد اولیه، بار مالی سنگینی را بر دوش شرکت‌ها گذاشته است. فولاد مبارکه اما با تنوع‌بخشی به روش‌های حمل و نقل توانست تا حدی اثرات این مشکل را کاهش دهد.

و نهایتا، افزایش هزینه‌های تولید به‌خصوص قیمت مواد اولیه و انرژی ششمین و آخرین عامل فشارزا بر صنعت فولاد است. آمارهای کدال نشان می‌دهد هزینه تمام‌شده کالا در فولاد مبارکه طی سه‌ماهه اول ۱۴۰۴ بیش از ۳۶ درصد افزایش داشته است؛ قیمت سنگ‌آهن، گندله و آهن اسفنجی به‌ترتیب ۶۲، ۵۳ و ۳۰ درصد رشد کرده‌اند که تاثیر مستقیم و ملموسی بر سودآوری شرکت‌ها گذاشته است.

تاب‌آوری فولاد مبارکه الگویی برای مدیریت بحران

به گزارش عصراقتصاد، با وجود فشارهای شدید یادشده، فولاد مبارکه در سه‌ماهه نخست ۱۴۰۴ توانست ۸۲۷ هزار تن تولید و درآمد عملیاتی ۲۵ هزار میلیارد تومان ثبت کند. در ادامه روند توسعه ظرفیت‌های انرژی در فولاد مبارکه، پس از بهره‌برداری از ۱۲۰ مگاوات انرژی پاک نیروگاه خورشیدی آفتاب شرق، افزون بر این، با افزودن سیستم خنک‌کننده «مدیا» به توربین‌های گازی کلاس F در نیروگاه سردار شهید حاج احمد کاظمی، ۷۰ مگاوات به توان تولید این نیروگاه افزوده شد، ظرفیتی معادل یک نیروگاه کوچک که تاثیر بسزایی در بهبود راندمان و تامین پایدار برق مجتمع خواهد داشت. نقش مهمی در بهبود شرایط انرژی و کاهش وابستگی به شبکه سراسری داشته است.

مدیریت جدید فولاد مبارکه در این شرایط بحرانی، علاوه بر تثبیت تولید و صادرات، با ارتقای بهره‌وری و نجات پروژه‌های توسعه‌ای، به‌ویژه در تولید محصولات پایین‌دستی خاص و منحصر به فرد، عملکرد قابل توجهی از خود نشان داده است.

کاهش شدید تقاضای داخلی، محدودیت‌های انرژی و چالش‌های منطقه‌ای، صنعت فولاد ایران را در شرایطی دشوار قرار داده است، اما تلاش برای تاب‌آوری و تثبیت بازار ادامه دارد

نکته قابل توجه دیگر، حفظ نیروی کار و ارائه خدمات رفاهی مانند افزایش دستمزد و بیمه تکمیلی در شرایط تورمی است، در حالی که بسیاری از شرکت‌های مشابه مجبور به تعدیل نیرو شدند.

در نهایت، داده‌های داخلی و بین‌المللی حاکی از آن است که کاهش سودآوری فولاد مبارکه طی یک سال اخیر ناشی از تلفیق فشارهای سنگین بیرونی بوده و نه ضعف مدیریتی. موفقیت فولاد مبارکه در عبور از این دوره دشوار و دستیابی به تاب‌آوری هوشمند، الگویی عملیاتی و الهام‌بخش برای صنعت فولاد و دیگر بخش‌های اقتصادی کشور در مواجهه با بحران‌های پیچیده و چندبعدی است.