وقتی بازار به خط پایان می‌رسد
مهدی فتحی مقدم؛ کارشناس اقتصادی
درس‌هایی از کتاب «وقتی بازارها با هم برخورد می‌کنند»
در جهانی که هر لحظه ممکن است اقتصادها زیر بار فشارهای ناشناخته از پا بیفتند، شناخت بحران‌ها به موقعیتی حیاتی تبدیل شده است. محمد العریان، اقتصاددان برجسته، در کتاب خود نسبت به نادیده گرفتن نشانه‌های مهمی که در میان «سروصداهای زائد» بازارها دفن می‌شوند، هشدار می‌دهد. آیا کسی این هشدار را شنیده است؟ محمد العریان، با بیش از دو دهه فعالیت در بازارهای مالی جهانی، در یکی از کتاب‌های ماندگار حوزه اقتصاد به نام «وقتی بازارها با هم برخورد می‌کنند» نقشه‌ای از اقتصاد ناپایدار دوران مدرن را به تصویر کشیده است. این کتاب که در اوج بحران مالی جهان منتشر شد، همچنان به‌عنوان چراغ راهی برای تحلیل‌گران و سرمایه‌گذاران باقی مانده است.
به گفته العریان، بحران هنگامی شکل می‌گیرد که خوش‌بینی‌ها از واقعیت جدا شوند. او مفهوم «نویز بازار» را مطرح می‌کند؛ حجمی از داده‌های بی‌ربط که ذهن تصمیم‌گیرندگان را مشغول کرده و آنها را از دیدن «نشانه‌های واقعی» بازمی‌دارد. نشانه‌هایی که اگر دیده می‌شدند، شاید جهان می‌توانست سقوط اقتصادی سال ۲۰۰۸ را پیش‌بینی کند.
العریان بحران‌های اقتصادی را به ورود مایعات متعدد به درون یک لوله تشبیه می‌کند. فشارهای همزمان از چند جهت، احتمال «نشت» یا «انفجار» را افزایش می‌دهد؛ درست همان‌طور که فشارهای ناشی از بدهی، تورم و بحران‌های سیاسی رشد یک اقتصاد را متوقف می‌سازند.
اما آیا نهادهای جهانی نظیر صندوق بین‌المللی پول توانسته‌اند در مهار این فجایع نقشی ایفا کنند؟ پاسخ العریان منفی است.
به باور او، ابزارهای سنتی جهان اقتصاد، از جمله صندوق بین‌المللی پول، مدت‌هاست که ناکارآمد شده‌اند و نتوانسته‌اند جلو فروپاشی‌های بزرگ اقتصادی را بگیرند. او می‌گوید: «نه تنها این نهادها نقشی در پیشگیری ندارند، بلکه با ضعف و بی‌تدبیری خود، بحران‌ها را تشدید می‌کنند.»
سه تهدید خاموش در اقتصاد جهان
۱. انحرافات معیار بزرگ: تفاوت‌های شگرف بین بحران‌ها باعث شده پیش‌بینی آینده سخت‌تر شود.
۲. معماها: شرایط پیچیده کنونی به نگاهی خلاق برای حل مسائل نیاز دارد.
۳. پازل‌ها: کنار هم نگذاشتن قطعات اقتصادی، زمینه‌ساز خطراتی عظیم می‌شود.
با این حال، العریان معتقد است ظهور اقتصادهای نوظهور، مانند چین و هند، می‌تواند امیدی برای توازن دوباره قدرت‌های اقتصادی ایجاد کند. او تاکید دارد که این بازارها فرصت‌های بسیاری را برای سرمایه‌گذاری فراهم می‌کنند، اما هشدار می‌دهد این کشورها نیز در برابر بحران‌های جهانی، خصوصاً جریان بی‌ثبات سرمایه، آسیب‌پذیر هستند.
پیشنهادهای العریان برای عبور از بحران
در بخش پایانی کتاب، العریان توصیه‌هایی عملی برای سرمایه‌گذاران ارائه کرده است:
– سرمایه‌گذاری‌های خود را متنوع کنید تا در برابر شوک‌ها مقاوم بمانند.
– به دارایی‌های واقعی مثل طلا و املاک، به‌ویژه در زمان تورم، بیشتر توجه کنید.
– سیاست‌های پولی و تصمیمات بانک‌های مرکزی را زیر نظر بگیرید.
– روی دانش و تحلیل عمیق خود حساب کنید، نه بر احساسات.
پیام نهایی این اقتصاددان برجسته ساده است: برای زنده ماندن در دنیای پرآشوب بازارها، باید همواره چشم به شاخص‌های کلیدی داشت، «صدای زمینه» را حذف کرد و نشانه‌ها را جدی گرفت.
تنها در این صورت، می‌توان از برخوردهای مرگبار اقتصادی اجتناب کرد و بحران‌ها را به فرصتی برای رشد تبدیل نمود.
