واردات گاز از روسیه، برگ برنده زمستان یا مُسکن موقت؟
سکینه مهرائی
مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران از برگزاری قریب‌الوقوع جلسه نهایی واردات گاز از روسیه و احتمال تأمین بخشی از نیاز زمستانی کشور از این مسیر خبر داد.
او با اشاره به پیش‌بینی سرمای شدید، تأکید کرد که امسال با مدیریت سوخت و ذخایر کافی، اولویت حفظ گازرسانی به صنایع خواهد بود.
به گزارش عصراقتصاد، سعید توکلی، مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران، در حاشیه مراسم اختتامیه پویش کاهش ۱۰ درصدی مصرف انرژی، در گفت‌وگو با خبرنگاران اعلام کرد که جلسه نهایی واردات گاز از روسیه «با احتمال قریب به یقین» همین هفته برگزار خواهد شد و در صورت نهایی شدن توافق، بخشی از نیاز زمستانی کشور از این مسیر تأمین می‌شود. او گفت رقم دقیق واردات بستگی به زیرساخت‌های موجود دارد و پس از جلسه تعیین خواهد شد، اما در صورت تکمیل تمامی مفاد قرارداد، گاز روسیه پیش از سرمای زمستان وارد کشور خواهد شد.
به گفته توکلی، پیش‌بینی هواشناسی حکایت از سردی بیشتر هوا در زمستان دارد، اما با «مدیریت یکپارچه» وزارت نفت، تکمیل ذخایر سوخت مایع و اتمام به موقع تعمیرات اساسی، امیدواری وجود دارد که امسال گاز صنایع مانند سال گذشته دچار قطعی‌های گسترده نشود. او تأکید کرد: «اولویت ما انجام بهترین مدیریت سوخت در شبکه است تا بتوانیم نیاز همه مصرف‌کنندگان، به‌ویژه بخش تولید را تأمین کنیم».
با این حال، توکلی به واقعیت ناترازی انرژی هم اذعان کرد و یادآور شد که در زمستان گذشته مصرف بخش خانگی به‌طور متوسط به ۳۰۰ میلیون مترمکعب در روز رسید و در برخی روزها حتی به ۳۵۰ تا ۴۰۰ میلیون مترمکعب هم افزایش یافت. این در حالی است که ۸۳ درصد نیروگاه‌های ایران وابسته به گاز هستند و این سهم، بسیار بالاتر از میانگین جهانی ۲۰ تا ۲۳ درصدی است.
گاز مجازی صادر می‌کنیم
مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران درباره اصطلاح «گاز مجازی» گفت: «برخی صنایع مانند گلخانه‌ها و مرغداری‌ها گاز را به قیمت بسیار پایین دریافت می‌کنند. این موضوع باعث می‌شود محصولات‌شان در بازارهای صادراتی مزیت رقابتی پیدا کند و در عمل، علاوه بر صادرات آب مجازی، گاز مجازی هم صادر شود».
او معتقد است که نبود استاندارد مشخص برای مصرف گاز در این بخش‌ها سبب شده مصرف بالاتر از حد معمول باشد و این مسأله بخشی از یارانه انرژی کشور را به شکل غیرمستقیم از مرزها خارج کند.
۱۸ میلیارد دلار سرمایه گذاری در پتروشیمی بلااستفاده ماند
در همین مراسم، حسن عباس‌زاده، معاون وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران، مشکل دیگری را مطرح کرد: ۲۲ درصد ظرفیت پتروشیمی کشور به دلیل نبود خوراک بی‌استفاده مانده است؛ ظرفیتی که برای آن ۱۸ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری انجام شده است. او هشدار داد که توقف تولید علاوه‌بر زیان مستقیم، موجب بلااستفاده ماندن زیرساخت‌های صادراتی نیز شده است.
برنامه هفتم توسعه، افزایش ظرفیت نصب‌شده پتروشیمی از ۹۶ به ۱۳۱ میلیون تن را هدف گرفته، اما بدون تضمین خوراک گازی، این هدف در معرض نابودی است. عباس‌زاده راهکارهایی چون خاموش‌کردن گازهای فلر و بهینه‌سازی مصرف را ضروری دانست و از خاموشی ۲۰ مشعل در یک سال گذشته خبر داد که ۲۱ میلیون مترمکعب گاز را به چرخه تولید برگردانده است.
پیش‌بینی کسری ۵۱۲ میلیون مترمکعبی گاز در سال ۱۴۲۰
علی ربیعی، مشاور اجتماعی رئیس‌جمهوری، نیز در این مراسم گفت: در صورت تداوم روند فعلی، ناترازی گاز کشور در سال ۱۴۲۰ به ۵۱۲ میلیون مترمکعب در روز می‌رسد.
وی به کسری روزانه ۳۰ تا ۳۵ میلیون لیتری بنزین و بحران آب ناشی از کاهش بارش و اضافه‌برداشت اشاره کرد و افزود: حل ناترازی انرژی صرفاً فنی یا سیاسی نیست، بلکه نیازمند رویکرد اجتماعی، شفافیت آماری، روایت‌سازی درست و نهادسازی مؤثر است.
۲۲ درصد ظرفیت پتروشیمی کشور به دلیل کمبود خوراک متوقف مانده و سرمایه‌گذاری ۱۸ میلیارد دلاری در خطر و زیرساخت‌های صادراتی معطل تصمیم‌های تأمین پایدار گاز است
ربیعی تأکید کرد سیاست‌گذاری در عصر کمیابی باید متفاوت از دوران وفور باشد و بدون اصلاحات اجتماعی، سرمایه‌گذاری یا واردات مشکل را رفع نمی‌کند.
بهینه‌سازی از سرچشمه تا مصرف‌کننده
معصومه آقاپور، مشاور رئیس‌جمهوری، نیز در همین رویداد تأکید کرد که صرفه‌جویی نباید فقط در بخش خانگی یا خدماتی اتفاق بیفتد. او گفت: «نیروگاه‌ها و صنایع بزرگ، عمده‌ترین مصرف‌کنندگان انرژی هستند و بهینه‌سازی باید در کل زنجیره تولید صورت گیرد».
به باور او، این مسیر سه رکن اساسی دارد: *دولت*، مسئول سیاست‌گذاری و توسعه زیرساخت‌ها؛ *مردم*، مسئول مدیریت رفتار مصرف؛ و *فرهنگ‌سازی*، به‌عنوان عامل پایدار تغییر الگو. آموزش و جلب مشارکت نسل‌های جدید که رویکردی فناورانه‌تر دارند، می‌تواند سرعت این تغییر را افزایش دهد.
پویش کاهش ۱۰ درصدی مصرف انرژی که زمستان گذشته اجرا شد، بدون اجبار قانونی و صرفاً با همراهی مردم، منجر به صرفه‌جویی ۴۱ میلیون مترمکعب گاز شد. توکلی گفت: «اگر این حجم گاز به جای استفاده در بخش‌های کم‌بازده، به صنایع با ارزش افزوده مانند پتروشیمی و فولاد تخصیص یابد، اثر اقتصادی آن چندین برابر خواهد بود».
به گفته او، راهکارهای عبور از بحران فقط واردات نیست، بلکه باید با اقدامات پایدار مانند ارتقای راندمان نیروگاه‌ها به ۵۵ درصد (مطابق هدف برنامه هفتم)، تنوع سوخت، الزام خرید تجهیزات پربازده و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، ساختار مصرف را اصلاح کرد.
گفت‌وگوهای مراسم دیروز نشان داد که از نگاه مسئولان، واردات گاز از روسیه می‌تواند در کوتاه‌مدت بخشی از مشکل را کاهش دهد، اما ریشه بحران در ساختار است: وابستگی شدید سبد انرژی به گاز (۷۳ درصد)، راندمان پایین نیروگاه‌ها، هدررفت گسترده در شبکه، ظرفیت‌های معطل در صنعت پتروشیمی و یارانه پنهان انرژی به شکل «گاز مجازی».
آزمون واقعی پایداری انرژی نه در امضای قراردادهای مقطعی، بلکه در اصلاحات ساختاری، بهینه‌سازی مصرف و مدیریت هوشمندانه منابع رقم خواهد خورد.
