اوکراین برای صبحانه، تایوان برای شام

هومن جهانگرد

با گذشت بیشتر از سه ماه از حمله نظامی روسیه به اوکراین و تشدید شتاب سایر تحولات جهانی از جمله احتمال حمله چین به تایوان، اینک تصویر واضح‌تری از نظم جدید جهانی پیش روی جهانیان قرار گرفته است.

برای تحقق این نظم جدید، روسیه و چین با غرب سرشاخ شده‌اند و به تضعیف کشورهای غربی مشغولند.

روسیه با حمله نظامی به اوکراین علی‌رغم همه اقداماتی که در تقابل با آن صورت گرفته، همچون بازی شطرنج به غرب کیش داده و عمق ضعف و آسیب‌پذیری اروپا را در مرحله اول نمایان کرده است.

این حمله به شکل مستقیم و اساسی امنیت کل اروپا را نشانه رفته و در این میان اکثر کشورهای اروپایی که برای حیات اجتماعی و اقتصادی خود به گاز روسیه متکی بوده‌اند را در معرض خطر جدی قرار داده است.

افزایش قیمت انرژی و تورم به بیش از ۱۰ درصد در کشورهای اروپایی و ایالات متحده که در ۴۰ سال اخیر بی‌سابقه بوده، مردم این کشورها را با مشکلات جدیدی روبه‌رو کرده در حالیکه خیلی از ملت‌های دیگر با مشکلاتی نظیر تورم، بیکاری و چالش‌های دیگر ده‌ها سال است که دست و پنجه نرم می‌کنند و برای این موارد تا حدودی آمادگی دارند.

از زمان حمله روسیه به اوکراین، ایالات متحده بارها تاکید کرده که برای دفاع از اوکراین به نیروی نظامی خود متوسل نخواهد شد ولی در عین حال و با توجه به حضور دموکرات‌ها در راس قوه‌های مجریه و مقننه در این کشور، ایالات متحده سیاست کمک‌های نظامی و تسلیحاتی به اوکراین را در دستور کار قرار داده و تا کنون ده‌ها میلیارد دلار سلاح‌های پیشرفته برای مقابله با روسیه به اوکراین ارسال کرده است.

با این حال روز گذشته ایالات متحده اعلام کرد سلاح‌هایی که اوکراین را قادر بسازد تا به خاک روسیه حمله کند در اختیار این کشور قرار نخواهد داد چراکه حمله نظامی روسیه به اوکراین برای آمریکا یک تهدید وجودی یا Existential Threat محسوب نمی‌شود در حالیکه برای کل اروپا می‌تواند یک تهدید بسیار بزرگ باشد.

نه تنها اوکراین در همسایگی ایالات متحده نیست بلکه مشکلاتی که از پی اختلال در تولید و صادرات گندم و غلات بروز کرده هم آمریکا را دچار تهدید وجودی نمی‌کند، چراکه این کشور چهارمین تولیدکننده گندم در جهان است و با وسعت و امکاناتی که دارد می‌تواند گندم و سایر محصولات کشاورزی موردنیازش را تولید کند.

از طرفی در صورتیکه آمریکا به صورت نظامی در اوکراین به جنگ روسیه می‌رفت به احتمال زیاد قاره اروپا از کی‌یف تا پاریس به آتش کشیده می‌شد. بنابراین از هر جهت که نگاه کنیم می‌بینیم که ایالات متحده با عدم دخالت نظامی در اوکراین سعی در به تاخیرانداختن نابودیِ نظمِ مستقرِ جهانی داشته است اما تنها پس از سه ماه، تهدید بزرگتری در حال تکوین است که در صورت وقوع می‌تواند یک تهدید وجودی برای ایالات متحده به حساب آید.

اختلافات چین و جمهوری تایوان بیش از هفتاد سال است که ادامه دارد. تایوان تا سال ۱۹۷۱ نماینده و صاحب کرسی دائم چین در شورای امنیت سازمان ملل متحد بود تا اینکه در اکتبر ۱۹۷۱ مجمع عمومی سازمان ملل متحد با تصویب قطعنامه شماره ۲۷۵۸ جمهوری خلق چین را به نمایندگی از این کشور پذیرفت و کرسی دائم شورای امنیت نیز خود به خود به این کشور منتقل و جمهوری تایوان  به کلی از عضویت در سازمان ملل حذف شد و به عنوان یک استان چین تلقی گردید.

با این حال تایوان سال‌هاست که به صورت مستقل و با نظام سیاسی لیبرال اداره می‌شود و به عنوان «دموکراتیک‌ترین کشور آسیایی» مطرح است.

تهدیدهای چین طی سال‌های اخیر نسبت به تایوان افزایش چشمگیری داشته که طی یک سال اخیر و پس از حمله روسیه به اوکراین این تهدیدها رنگ دیگری به خود گرفته‌ و با توجه به تجربه اوکراین، اشغال نظامی تایوان توسط چین را محتمل‌تر از گذشته نشان می‌دهد.

در یکی از آخرین تحولات رخ داده در این منطقه ۳۰ هواپیمای نظامی چین شامل ۲۲ فروند جنگنده، دو شب پیش حریم هوایی تایوان را نقض کرده‌اند. این برای چندمین بار طی هفته‌های گذشته است که چین حریم هوایی تایوان را نقض می‌کند.

جو بایدن رئیس جمهوری آمریکا هفته گذشته در توکیو اعلام کرد که در صورت حمله نظامی چین به تایوان، ایالات متحده چاره‌ای جز حضور نظامی نخواهد داشت که این اظهارات بعدا توسط مقام‌های کاخ سفید تاحدی تلطیف شد. با این حال می‌توان به خوبی درک کرد که چرا آمریکا از حمله نظامی چین به تایوان بسیار نگران است چون این حمله تا حد زیادی می‌تواند به شکل حمله مستقیم به ایالات متحده و صنعت و اقتصاد این کشور به حساب آید و موجی تازه از بیکاری و افزایش تورم را در این کشور به راه اندازد.

صنایع ایالات متحده و کشورهای صنعتی در بخش‌های مختلف نیازمند استفاده از تراشه‌های گوناگون است. برای نمونه ۹۰ درصد واردات تراشه در آمریکا از تایوان انجام می‌شود بنابراین در صورت حمله نظامی چین به تایوان، صادرات تراشه بیش از پیش مختل و فشار جدیدی را به اقتصاد کشورهای غربی وارد خواهد کرد.

بنابراین اظهارات هفته گذشته بایدن در مورد احتمال دخالت نظامی آمریکا در تایوان را می‌توان نوعی اخطار به چین برای تجدیدنظر در اقدام احتمالی‌اش علیه تایوان حساب کرد. با این حال در صورت اشغال نظامی تایوان توسط چین، چه ایالات متحده وارد عمل شود و چه مانند جنگ اوکراین نظاره‌گر بماند، صادرات تراشه مختل خواهد شد و ضربه هولناک دیگری برپیکر اقتصاد کشورهای غربی از جمله ایالات متحده وارد خواهد کرد و شاید در این شطرنج خونبار جهانی، ابرقدرت بلامنازعِ یکصد سال اخیر جهان را کیش و مات کند.