FATF مانع عضویت ایران در پیمان شانگهای

مریم ابونیا

اواخر شهریور ماه امسال بود که عضویت رسمی ایران در سازمان همکاری شانگهای اعلام شد. سازمان همکاری‌های شانگهای سازمانی اوراسیایی میان‌دولتی است که برای همکاری‌های چندجانبه امنیتی، اقتصادی و سیاسی تشکیل شده‌ است.

این پیمان که متشکل از کشورهای چین، روسیه، هند، ازبکستان، قرقیزستان، قزاقستان، پاکستان، تاجیکستان بود از آن تاریخ به بعد ایران را نیز به عنوان عضو خود پذیرفت.

البته ایران برای تغییر نوع عضویت خود از ناظر به دایم در سازمان همکاری‌های شانگهای یک فرآیند حداقل دوساله مربوط به پذیرش توافقنامه‌ها مطابق با رویه سازمان را پیش روی خود دارد.

هر کشوری که درخواست عضویت دایم در سازمان شانگهای دارد، باید تمام اسناد و دستورالعمل‌های آن را بررسی کرده و در فاصله زمانی چند ماهه به آنها ملحق شود.

ایران از سال ۲۰۰۵ به عنوان عضو ناظر سازمان شانگهای حضور داشت و از سال ۲۰۰۸ نیز درخواست عضویت قطعی خود را ارائه داد.

اما به دلیل تحریم‌های سازمان ملل امکان عضویت ایران در این پیمان وجود نداشت چراکه طبق مقررات سازمان شانگهای کشوری که تحت تحریم شورای امنیت سازمان ملل باشد، نمی‌تواند عضو دائم این سازمان شود.

پس از آن یعنی در سال ۲۰۱۵ در پی توافق هسته‌ای، تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران برداشته شد و موانع عضویت دائم تا حدود زیادی مرتفع شد.

با این حال، ایران برای تغییر نوع عضویت خود از ناظر به دائم در سازمان همکاری‌های شانگهای یک فرآیند حداقل دوساله مربوط به پذیرش توافق‌نامه‌ها مطابق با رویه سازمان را پیش روی خود دارد.

به ‌طور کلی، هر کشوری که درخواست عضویت دائم در سازمان شانگهای دارد، باید تمام اسناد و دستورالعمل‌های آن را بررسی کرده و در فاصله زمانی چند ماهه به آنها ملحق شود.

بر همین اساس هم کشور ایران فرصت دارد تا حداکثر اول دسامبر ۲۰۲۲ به پنج سند مربوط به این پیمان از جمله کنوانسیون مبارزه با تروریسم، جدایی‌طلبی و افراط‌گرایی شانگهای مورخ ۱۵ ژوئن ۲۰۰۱ و پروتکل‌های آن ملحق شود.

الزامات پیوستن به پیمان شانگهای

اما آنچه که در روزهای اخیر مبنی بر قرار گرفتن ایران در لیست سیاه اف‌ای‌تی‌اف اعلام شد به نظر می‌تواند الحاق ایران به پیمان شانگهای را نیز تحت تاثیر خود قرار دهد.

در حقیقت اگر کشوری در لیست خاکستری و سیاه اف‌ای‌تی‌اف قرار گیرد، شانس ادغام در نظام بانکی جهانی را از دست خواهد داد.

این معضل باعث کاهش مبادلات تجاری بین‌المللی چه در بخش خصوصی و چه در بخش کلان مانند فروش نفت تاثیرگذار خواهد بود و بر همین اساس هم امکان ادامه‌دار شدن تحریم‌های اقتصادی از سوی سایر کشورها و نهادهای مختلف وجود دارد.

به گفته عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی، عضویت ایران در پیمان شانگهای منوط به امضای بند بند قراردادهای مربوطه است که در یکی از بندهای پیمان شانگهای این نکته ذکر شده است که تمام اعضای شانگهای باید به برجام متعهد باشند که از این لحاظ اما اگر نتوانیم مساله اف‌ای‌تی‌اف را حل کنیم، نمی‌توانیم از امکانات تعامل با این کشورها استفاده کنیم و یکی از پایه‌های توافق بین‌المللی همین پروتکل‌هاست که اگر رعایت نشود هیچ گشایش جدی برای ما صورت نخواهد گرفت.

راهی برای گشایش اقتصادی

پر واضح است که در شرایط فعلی اقتصادی کشور، استفاده از موقعیتی مانند پیمان شانگهای می‌تواند نقش مهمی در رشد اقتصادی ما داشته باشد. لذا در این مسیر باید به الزامات پوستن به این پیمان هم به اندازه عضو شدن در آن، اهمیت داد.

در همین رابطه، دکتر علی سعدوندی، کارشناس بین‌المللی بانکی، مالی و سرمایه‌گذاری در گفتگو با عصر اقتصاد، گفت: نفس حضور ایران در پیمان شانگهای می‌تواند برای ایران مفید و کارآمد باشد چرا که ۴ قدرت اتمی در این پیمان حضور دارند. علاوه بر آن، از جایی که این پیمان چیزی حدود نیمی از جمعیت جهان را در برگرفته است، حضور ایران در آسیای میانه نیز تقویت می‌‌شود.

 وی همچنین افزود: با وجود اینکه پیمان شانگهای بیش از اینکه سیاسی و اقتصادی باشد یک پیمان امنیتی است، اما نمی‌توان از آن انتظارات اقتصادی نداشت.

این کارشناس مالی همچنین خاطرنشان کرد: پیمان شانگهای می‌تواند قدمی مثبت در آینده اقتصاد کشور محسوب شود. بنابراین به دولتمردان توصیه می‌شود در جهت منافع اقتصادی کشور از آن استفاده کنند.

برهمین اساس، با از میان برداشتن مرزهای تجاری بین ۹ عضو پیمان شانگهای کل این پیمان می‌تواند تبدیل به پیمانی اقتصادی شود؛ مانند آنچه که در اتحادیه اروپا در حال انجام است.

وی ادامه داد: بنابراین لازم است شرایطی را فراهم کنیم تا بانک‌های ایرانی شعب خود را در کشورهای دیگر تاسیس کنند و بانک های عضو پیمان شانگهای در کشور ما شعبه ایجاد کنند.

از طرفی با ایجاد پیمان‌های پولی به خصوص پیمان‌های تجاری، شرایطی فراهم می‌ شود که بسیاری از نیازهای اقتصادی کشور رفع شود.

تعامل با بانک‌های خارجی

اما صرف پیوستن یک کشور به هر معاهده‌ای بدون در نظرگرفتن الزامات آن بی‌فایده است. لزوم خروج از لیست سیاه اف‌ای‌تی‌اف برای تعامل با بانک‌های خارجی ، تاسیس شعب خارجی توسط بانک‌های ایرانی و صد البته رسیدگی به وضعیت آفشوربانک‌ها یکی از مهمترین مسایلی است که در این مسیر باید بدان توجه کرد.

در شرایطی که ایران در لیست سیاه اف‌ای‌تی‌اف قرار گرفت، گروه ویژه اقدام مالی طی بیانیه‌ای اعلام کرد که کشورها وظیفه دارند تدابیر ویژه‌ای را برای ایمن نگه داشتن سیستم‌ بانکی خود از مشارکت احتمالی در پول‌شویی و تامین مالی تروریسم از طریق نقل و انتقالات و نظام بانکی کشورهایی که در فهرست سیاه قرار دارند، انجام دهند.

با قرار گرفتن در فهرست سیاه، عملا امکان برقراری ارتباط بانکی میان بانک‌های ایرانی و خارجی وجود ندارد و از این رو نقل و انتقال قانونی پول ممکن نیست.

همین مساله هم می‌تواند به لزوم تاسیس شعب خارجی توسط بانک‌های ایرانی صدمه زده و بانک‌های عضو پیمان شانگهای را نیز از حضور در ایران منصرف کرده و بر عدم تحقق پیمان‌های پولی موثر باشد.