آیا کاروانی از نیروهای دریایی می توانند محاصره غلات اوکراین را لغو کنند؟

ترجمه: سلیم حیدری

لیتوانی ایجاد ائتلافی از نیروهای دریایی کشورهایی که مایل به رفع محاصره روسیه بر غلات اوکراین هستند را پیشنهاد کرد. آیا این کار شدنی است؟

با گذشت سه ماه از جنگ روسیه در اوکراین، محاصره بنادر دریای سیاه کشور اوکراین توسط کرملین ادامه دارد و ترس از بحران جهانی غذا را تشدید می‌کند.

اوکراین پنجمین صادرکننده بزرگ گندم در جهان است و در اوایل این ماه، دیوید بیزلی، مدیر اجرایی برنامه جهانی غذای سازمان ملل، هشدار داد که میلیون ها نفر در سراسر جهان با مسدود شدن بنادر اوکراین جان خود را از دست خواهند داد.

محاصره دریای سیاه

دریای سیاه از شمال با اوکراین، از شرق با روسیه و گرجستان، از جنوب با ترکیه و از غرب با بلغارستان و رومانی همسایه است.

در حالی که اوکراین از زمان آغاز جنگ روسیه علیه اوکراین در فوریه ۲۰۲۲، موفقیت‌های دریایی قابل توجهی کسب کرده است، کرملین همچنان در شمال دریای سیاه قدرتمندتر باقی مانده است و بنادر اوکراین را مسدود کرده است.

به گزارش خبرگزاری رویترز، آندری رودنکو معاون وزیر امور خارجه روسیه روز چهارشنبه در مذاکرات ترکیه، اوکراین و روسیه گفت: “مسکو آماده است تا کریدوری برای کشتی‌های حامل مواد غذایی فراهم کند، اما در ازای آن انتظار لغو برخی تحریم‌های غرب علیه روسیه را دارد.”

در حالی که رهبران جهان در مورد راه حل‌هایی برای رفع محاصره روسیه در دریای سیاه فکر می کنند، وزیر امور خارجه لیتوانی، گابریلیوس لندس برگیس، پیشنهاد ایجاد یک ماموریت دریایی شامل “ائتلافی از علاقه مندان” را داد که از کشتی‌های اوکراینی در برابر موشک‌های روسیه محافظت می کند و به نوبه خود امکان صادرات غلات اوکراینی در سراسر دریای سیاه را فراهم می کند.

او هفته گذشته در مصاحبه‌ای با گاردین گفت: “در این تلاش، کشتی‌ها یا هواپیماهای نظامی یا هر دو مورد استفاده قرار می‌گیرند تا اطمینان حاصل شود که ذخایر غلات می‌تواند به سلامت اودسا را ترک کند و بدون دخالت روسیه به تنگه بسفر برسد. ما به ائتلافی از علاقه مندان نیاز داریم، کشورهایی که دارای قدرت دریایی قابل توجه برای محافظت از خطوط کشتیرانی هستند و کشورهایی که تحت تأثیر این موضوع قرار گرفته‌اند.

وی افزود: «این یک مأموریت بشردوستانه غیرنظامی خواهد بود و با منطقه پرواز ممنوع قابل مقایسه نیست».

تاکنون، پیشنهاد لندس برگیس با احتیاط مورد استقبال بریتانیا قرار گرفته است. بطوریکه لیس تراس، وزیر امور خارجه این کشور گفت که اگر اقدامات عملی مانند مین زدایی بندر اودسا بتواند اجرایی شود، بریتانیا کاروان‌های نیروی دریایی خود را برای پیوستن به این اسکورت می فرستد.

تراس گفت: آنچه ما باید انجام دهیم این است که با مسئله تهدید امنیت غذایی جهان مقابله کنیم و بریتانیا در حال کار بر روی تدارک یک راه حل فوری برای خروج غلات از اوکراین است.

هری ندلکو، مدیر سیاستگذاری در راسموسن گلوبال، که همچنین مسئول گروه ویژه اوکراین آزاد در این سازمان است، به دویچه وله گفت که پیشنهاد لیتوانیایی‌ها راه خوبی برای فکر کردن به نحوه شکستن محاصره در دریای سیاه است. راسموسن گلوبال یک شرکت مشاوره سیاسی است که توسط دبیرکل سابق ناتو، آندرس فوگ راسموسن تأسیس شده است.

ندلکو گفت: «وقتی به دریای سیاه و کشتی‌هایی که روسیه در آنجا دارد نگاه می‌کنید، می بینید که داریم در مورد چند ده کشتی از جمله زیردریایی‌ها صحبت می‌کنیم.

بنابراین گزینه دیگری که برای رفع محاصره وجود دارد این است که کشورها به اوکراین سلاح‌های پیشرفته‌تر و مدرن‌تری بدهند تا این کشتی‌های روسی‌ را غرق کنند. بعد از آن هیچ محاصره‌ای وجود نخواهد داشت و اوکراینی‌ها می‌توانند کشتی‌های غلات خود را مستقیماً بفرستند.»

آیا ناتو می تواند مداخله کند؟

با انتقاد مکرر کرملین از گسترش ناتو به شرق، وزیر امور خارجه لیتوانی، لاندس برگیس تاکید کرد که ناتو، بزرگترین اتحاد دفاعی جهان، بخشی از چنین ماموریت دریایی در دریای سیاه نخواهد بود.

ایان آنتونی، مدیر برنامه امنیت اروپا در مؤسسه تحقیقات صلح بین‌المللی استکهلم (SIPRI) اشاره کرد، موارد بسیاری وجود داشته است که کشورهای ناتو با ظرفیت‌های ملی خود مأموریت‌های همکاری دریایی را خارج از چارچوب ناتو انجام داده‌اند.

او به دویچه وله گفت: “یک ماموریت بین المللی برای محافظت از کشتی‌های تجاری در برابر دزدی دریایی در اقیانوس هند، در دریای سرخ و در آسیای جنوب شرقی وجود داشته است.

همچنین یک ماموریت در اتحادیه اروپا برای محافظت از کشتی ها در برابر دزدی دریایی در غرب آفریقا و در اقیانوس هند وجود داشته است. مأموریت دریایی در دریای سیاه برای محافظت از کشتی‌های اوکراینی می‌تواند بدون ناتو نیز به روشی مشابه کار کند.”

نقش ترکیه

علاوه بر این، وزیر لیتوانی همچنین پیشنهاد کرد که علاوه بر بریتانیا، کشورهایی که تحت تأثیر از دست دادن غلات از اوکراین قرار دارند، مانند مصر، می‌توانند نقشی در ارسال کشتی‌های خود برای اسکورت کشتی‌های اوکراینی حامل غلات داشته باشند.

طی گزارشی در اوایل ماه مه که برای SIPRI تهیه شده بود، آنتونی توضیح داد که چگونه سازمان ملل می‌تواند یک ناوگان بین‌المللی شامل چندین کشور مانند چین و هند را سازماندهی کند تا کشتی‌هایی را برای کمک به رفع محاصره فراهم کنند.

او به دویچه وله گفت: «به نظر من، در حالت ایده‌آل، کاروان‌های نیروی دریایی از کشتی‌های چندین کشور، از جمله کشورهایی که از نظر امنیت غذایی بیشترین خطر را دارند، تشکیل می‌شوند. آنها در حفاظت از کشتی‌های حامل غلات اوکراینی در هنگام عبور از دریای سیاه نقش خواهند داشت.»

در حالی که کشورهایی مانند چین و هند از محکوم کردن تهاجم روسیه به اوکراین در سازمان ملل خودداری کرده‌اند، آنتونی مجدداً به دویچه وله گفت که اگر مأموریت نیروی دریایی بین‌المللی به عنوان یک مأموریت بشردوستانه برای کاهش ناامنی غذایی در نظر گرفته شود، او دلیلی نمی‌بیند که کشورها از آن حمایت نکنند.

علاوه بر این، او توضیح داد که در این مأموریت دریایی، ترکیه نقش مهمی ایفا می کند زیرا از ورودی دریای سیاه محافظت می کند.

آنتونی گفت: “ترکیه طبق کنوانسیون مونترو تعهدات قانونی دارد که در زمان جنگ چگونه عمل کند. از آنجایی که این کشور اذعان کرده است که در اوکراین جنگ وجود دارد، طبق کنوانسیون مونترو موظف است تنگه‌ها را به روی کشتی‌های نظامی ببندد و این چیزی است که آنها تاکنون انجام داده‌اند.”

کنوانسیون مونترو بر بسفر و داردانل در ترکیه حاکم است و ترافیک دریایی را در دریای سیاه تنظیم می کند. آنتونی همچنین توضیح داد که حتی در زمان جنگ نیز موارد خاصی وجود دارد که ترکیه مجبور نیست تنگه ها را به روی کشتی‌های جنگی ببندد.

آنتونی گفت: “یکی از این موارد جایی است که ترکیه یکی از شرکای فعال در جنگ است. بدیهی است که در این جنگ این اتفاق نخواهد افتاد. اما دومی جایی است که ترکیه خود را در معرض خطر فوری ببیند. ترکیه یکی از کشورهایی است که به واردات مواد غذایی وابسته است و بنابراین بحران امنیتی در حال حاضر بر ترکیه تأثیر گذاشته است و این چیزی است که می تواند ناآرامی‌های مدنی را ترویج کند.”

او افزود “بنابراین ترکیه باید بگوید ما این وضعیت را خطری قریب الوقوع برای امنیت ملی ترکیه می دانیم. تحت این شرایط، آنها می‌توانند به کشتی‌های نظامی که می‌تواند نقشی در این مأموریت دریایی برای رفع محاصره داشته باشد اجازه عبور از تنگه‌های تحت کنوانسیون را بدهند.”

ندکلو خاطرنشان کرد هنوز برای حدس زدن اینکه کدام کشورها در این اسکورت دریایی شرکت خواهند کرد، خیلی زود است. اما فکر این اتفاق و حتی اگر کشورها آن را در نظر بگیرند سیگنالی به روسیه ارسال می کند که آنچه این کشور انجام می دهد اکنون بر کل جهان و نه تنها اوکراین تأثیر می گذارد.

منبع: دویچه وله