ازسرگیری فروش نفت؛ بازار چه می‌خواهد؟ ایران چه می‌کند؟

محمد ارفع

منابع آگاه در اوپک پیش بینی کردند اوپک پلاس با وجود احتمال افزایش عرضه ایران، با توجه به روند احیای تقاضا در نشست سه شنبه آینده احتمالا به سیاست فعلی تسهیل تدریجی محدودیت عرضه پایبند می ماند در این اوضاع مشتریان نفت ایران هر کدام به طور جداگانه واکنش‌هایی به این موضوع نشان داده‌اند اما ایران فعلا در برابر این واکنش‌ها سکوت کرده و تنها براساس ادعای منابع غربی نفت خام خود را سبک‌تر و چینی‌پسندتر کرده است.

اوپک و متحدانش در آوریل افزایش ۲.۱ میلیون بشکه در روز عرضه به بازار در فاصله ماه مه تا ژوئیه را تصویب کردند و این تصمیم بر مبنای پیش بینی رشد تقاضای جهانی برای نفت با وجود افزایش آمار ابتلا در هند بود.

قیمت نفت از زمان تصمیم مذکور اوپک پلاس به روند صعودی که در سال میلادی جاری داشته ادامه داده و اکنون بیش از ۳۰ درصد افزایش در سال ۲۰۲۱ نشان می دهد. با این حال چشم انداز تولید بالاتر نفت ایران با پیشرفت مذاکرات وین برای احیای برجام، روند رشد قیمت نفت را محدود نگه داشته است.

براساس آنچه ایسنا گزارش کرده است، دو منبع آگاه در اوپک پلاس که مایل نبودند نامشان فاش شود، اظهار کردند: هیچ مذاکراتی درباره تغییر سطح کاهش تولید برای ژوئیه وجود ندارد. دو مقام دیگر هم گفتند تولیدکنندگان به برنامه فعلی افزایش تدریجی تولید پایبند می مانند.

یکی از این منابع آگاه گفت: به نظر من تسهیل نکردن بیشتر محدودیت عرضه تصمیم عاقلانه ای است. یک مقام دیگر خاطرنشان کرد با این حال چشم انداز تولید بالاتر نفت ایران نمی تواند نادیده گرفته شود.

مذاکرات در وین میان قدرتهای جهانی و ایران برای احیای برجام از آوریل در جریان است و منابع صنعت نفت می گویند صادرات نفت ایران از اواخر سال ۲۰۲۰ روند رو به رشدی داشته است.

کندی چشمگیر تقاضا ممکن است مانع برنامه های اوپک پلاس شود اما در حال حاضر اوپک پیش بینی می کند تقاضای جهانی برای نفت با بهبود بیشتر تقاضا در نیمه دوم سال ۲۰۲۱، شش میلیون بشکه در روز در سال میلادی جاری رشد کند.

پیش‌بینی غربی‌ها از زمان بازگشت نفت ایران به بازار جهانی

در این وضع، مدیر تحقیقات شرکت انرژی اسپکتس در مصاحبه ای به تلویزیون بلومبرگ گفت: اگر مذاکرات ایران و آمریکا درباره احیای برجام به نتیجه برسد، احتمالا نفت ایران زودترین زمانی که رسما وارد بازار می شود اوت خواهد بود.

آمریتا سِن، گفت: آمریکا و ایران قصد دارند پیش از انتخابات ریاست جمهوری ایران به توافق برسند. اگر توافق تا هفته آینده اعلام شود، دستکم دو ماه زمان خواهد برد تا نفت ایران از تحریم های آمریکا آزاد شده و وارد بازار جهانی شود.

زیرا دولت بایدن هر گونه توافق حاصل شده در این مذاکرات را به کنگره خواهد فرستاد که ۶۰ روز برای بررسی آن مهلت دارد. دولت آمریکا می تواند به شکل تئوری بازبینی کنگره را دور بزند اما تحلیلگران انرژی اسپکتس انتظار ندارند چنین کاری را انجام دهد.

وی خاطرنشان کرد: آمریکا تنها زمانی معافیت از تحریم ها را صادر می کند یا تحریمها را معلق می کند که ایران به تعهدات برجامی برگردد. بنابراین نفت ایران زودتر از اوت به بازار بازنخواهد گشت و احتمال این که دیرتر از اوت شاهد ازسرگیری عرضه نفت ایران باشیم، وجود دارد.

هر چه نفت ایران دیرتر به بازار برگردد، تاثیر کمتری روی بازار نفت خواهد داشت، زیرا تحلیلگران و آژانس های پیش بینی کننده انرژی انتظار دارند تقاضا برای نفت در نیمه دوم سال بهبود قوی پیدا کند.

علاوه بر این، الکساندر نواک، معاون نخست وزیر روسیه روز چهارشنبه اظهار کرد: اوپک پلاس از احتمال بازگشت صادرات نفت ایران به بازار جهانی به خوبی آگاه است و با در نظر گرفتن ایران، به محاسبه توازن عرضه و تقاضا خواهد پرداخت.

انرژی اسپکتس انتظار ندارد ایران بلافاصله پس از این که به بازار برگشت، تحت سهمیه تولید اوپک پلاس قرار بگیرد.

در این بین شرکت جیبسون شیپ بروکرز برآورد کرد ایران ممکن است حدود ۶۹ میلیون بشکه نفت در ذخایر شناور داشته باشد که پس از رفع تحریم های آمریکا به بازار عرضه می شوند.

بر اساس گزارش اویل پرایس، گروه مالی سیتی هم برآورد مشابهی داشته و روز دوشنبه در یادداشتی اعلام کرد: ایران احتمالا حدود ۶۵ میلیون بشکه نفت در دریا و ۵۴ میلیون بشکه در خشکی نگهداری می کند. اگر توافقی حاصل شود و تحریم ها رفع شوند، ایران می تواند در مدت ۱۰ تا ۲۰ روز به بازارهای صادراتی مهم شامل هند و چین نفت صادر کند.

با این حال ریچارد متیوز، مدیر تحقیقات جیبسون شیپ بروکرز به بلومبرگ گفت: ذخایر نفت شناور ایران پس از رفع تحریم ها یک شبه ناپدید نمی شود و باید مواردی مانند کانال پرداخت روشن شوند و همچنین تشریفات دیگر انجام گیرد تا خریداران برای خرید قانونی نفت ایران اطمینان پیدا کنند.
کیفیت نفت ایران چینی پسند می‌شود

با این حال بر پایه آنچه پلاتس به نقل از منابع بازار گزارش کرده است به دلیل تغییر ذائقه مشتریان چینی که بِلِندهای نفت سبک تر و مدیوم را می‌پسندند، گریدهای نفتی پرچمدار ایران احتمالا از نظر کیفیت به سمت سبکتر شدن پیش می روند.

تغییر جزئی در برخی از بِلِندهای صادراتی نفت ایران همزمان با افزایش تولید از میادین نفتی غرب کارون در آستانه انتظار برای رفع تحریم‌های آمریکا روی می دهد.تغییر کیفیت ممکن است ایران را در رقابت بیشتر با تولیدکنندگان غرب آفریقا و همچنین رقیبان خاورمیانه ای سنتی خود قرار دهد.

گریدهای نفتی ایران به دلیل داشتن سولفور بالا معمولا ترش بوده و چگالی بالاتری دارند و به عنوان نفت سنگین یا متوسط با گرانش ای پی آی ۲۷ تا ۳۴ درجه طبقه بندی می‌شوند.طبق اطلاعات شرکت ملی نفت ایران، گرید صادراتی اصلی ایران گرید ایران لایت است که یک گرید ترش مدیوم با گرانش ای پی آی ۳۳.۶ درجه و سولفور ۱.۴۶ درصد است. گرید صادرات ایران هِوی هم یک نفت ترش سنگین با گرانش ای پی آی ۲۹.۵ درجه و سولفور ۱.۷۷ درصد است.

با این حال منابع بازرگانی چینی می گویند بشکه های نفت سبک ایران که دریافت می کنند گرانش ای پی آی فراتر از ۳۵ درجه دارند. نفتی که گرانش ای پی آی بیش از ۳۴ درجه داشته باشد، نفت سبک محسوب می‌شود.منابع آگاه به اس اند پی گلوبال پلاتس گفتند پالایشگاههای چینی از ایران گریدهای نفتی سبکتری را درخواست کرده اند و شرکت ملی نفت ایران در تلاش برای تامین تقاضای آنهاست.

با وجود تحریمهای آمریکا، پالایشگاههای خصوصی چین به واردات نفت ایران به خصوص ایران لایت و ایران هِوی در چند سال اخیر ادامه دادند. این پالایشگاهها ایران لایت را مستقیما در واحدهای تقطیر نفت خود استفاده می کنند اما ایران هِوی باید با گریدهای سبکتر ترکیب شود تا به عنوان خوراک قابل استفاده شود.

سارا وخشوری، رئیس شرکت مشاوره SVB Energy International اظهار کرد: شرکت ملی نفت ایران در حال افزایش سهم ایران لایت در سبد صادرات است و صادرات نفت پارس را که فوق سنگین است متوقف خواهد کرد. در دوران تحریمها ایران گریدهای نفتی مختلفی را بر مبنای نیازهای مشتری صادر می کرد. ایران همچنین در دوران تحریمها نفت سبکتر را در داخل کشور مصرف می کرد.

سایر منابع آگاه گفتند: سبک تر شدن نفت ایران ممکن است به دلیل برداشت مقادیر قابل توجه گریدهای سبکتر و میعانات از ذخایر باشد که در دوران تحریمها رشد کردند.او گفت: تغییر کیفیت نفت ایران ممکن است یک موضوع موقتی و برای تامین خواسته مشتریان فعلی باشد.

گریدهای نفتی ایران به دلیل تولید بالاتر از میادین نفتی جدید غرب کارون اندکی سبکتر و در بعضی موارد شیرین تر می شوند. میادین نفتی غرب کارون شامل پنج میدان بزرگ آزادگان شمالی، آزادگان جنوبی، یاران شمالی، یاران جنوبی و یادآوران هستند.

نفت ایران رقابت مستقیمی با گریدهای نفتی مانند عرب هِوی، عرب لاین و عرب مدیوم عربستان سعودی، بصره لایت، بصره مدیوم و بصره هِوی عراق، اورال روسیه، آپرزاکوم امارات متحده عربی، نفت بِلِند عمان، نفت اکسپورت کویت، مسا ۳۰ و مِری ۱۶ ونزوئلا و ماتای مکزیک دارد. تغییر کیفیت نفت ایران به معنای آن است که رقابت بیشتری با گریدهای نفتی گابن، آنگولا و جمهوری کنگو پیدا می کند.

هند: ایران امتیاز دهد نفت می‌خریم

با این حال، شرکت پالایش نفت دولتی بهارات پترولیوم اعلام کرد که اگر ایران امتیازاتی ارائه کند که نفت این کشور را در مقایسه با رقیبانش جذاب کند، سالانه دو میلیون تن نفت ایران را خریداری خواهد کرد.

شرکت بهارات پترولیوم هنگامی که تهران تحت تحریم‌های آمریکا قرار نداشت به طور میانگین سالانه دو میلیون تن نفت ایران را خریداری می کرد.
ان ویجایاگوپال، مدیر فاینانس شرکت بهارات پترولیوم گفت: هنگامی که وضع عادی بود سالانه به طور متوسط دو میلیون تن نفت ایران را خریداری می کردیم. ما دوباره همین میزان نفت خواهیم خرید و شش میلیون تن نفت از ایران خریداری نخواهیم کرد. وی همچنین گفت: خرید نفت ایران به قیمت آن در مقایسه با گریدهای نفتی مشابه بستگی دارد.

ایران نفت خود و هزینه حمل آن را با تخفیف به پالایشگاههای هندی عرضه می کرد. نفت ایران مناسب پالایشگاه کوچی شرکت بهارات پترولیوم است و دو تا دو و نیم دلار در هر بشکه ارزانتر از گریدهای مشابه است و نزدیکی جغرافیایی به ایران به معنای آن است که هزینه های حمل محموله های نفتی کمتر خواهد بود.

هند که سومین مصرف کننده و واردکننده بزرگ نفت جهان است، واردات نفت از ایران را در سال ۲۰۱۹ پس از این که معافیت آمریکا از تحریم‌های ضد ایرانی تمدید نشد، متوقف کرد. دونالد ترامپ، رئیس جمهوری وقت آمریکا در سال ۲۰۱۸ به صورت یکجانبه از برجام خارج شد و دستور بازگشت تحریم‌ها را صادر کرد. اما اکنون دولت جو بایدن، رئیس جمهوری دموکرات آمریکا و ایران سرگرم مذاکرات غیرمستقیم برای احیای برجام هستند.

ویجایاگوپال گفت: حدود ۴۵ درصد از واردات نفت بهارات پترولیوم از طریق خرید محموله های تک و باقی آن از طریق قراردادهای بلندمدت انجام می‌شود.
هند که سابق بر این بزرگترین مشتری نفت ایران پس از چین بود، در سال مالی که از آوریل سال ۲۰۱۸ آغاز شد، حداکثر ۴۸۰ هزار بشکه در روز نفت خریداری کرد. چندین پالایشگاه هندی که تجهیزات آنها مناسب فرآوری نفت ایران است، متعهد شده اند بمحض رفع تحریمها، خرید نفت ایران را ازسربگیرند. پالایشگاههای هندی سرگرم برنامه ریزی برای جایگزین کردن خرید محموله های تک با نفت ایران در نیمه دوم سال میلادی جاری هستند. تحلیلگران انتظار دارند ایران صادرات نفت خود را در سه ماهه چهارم سال ۲۰۲۱ پس از این که تحریمها رفع شدند، به ۱.۵ میلیون بشکه در روز افزایش دهد.

از سرگیری واردات نفت ژاپن از ایران سه ماه بعد از رفع تحریم‌ها

رئیس انجمن نفت ژاپن اعلام کرد که پالایشگاههای ژاپنی می توانند واردات نفت ایران را سه ماه بعد از این که رفع تحریم‌ها علیه ایران تایید شد، ازسربگیرند.

تسوتومو سوگیموری در یک کنفرانس مطبوعاتی آنلاین اظهار کرد: پس از این که رفع تحریم‌ها علیه ایران تایید شد، زمانی است که ما ملاحظاتمان را آغاز می کنیم و ازسرگیری واردات نفت ایران ممکن است بعد از سه ماه آغاز شود.

وی که رئیس هیات مدیره شرکت ENEOS Holdings است، خاطرنشان کرد: بدون تایید رفع تحریم‌ها، پالایشگاههای ژاپنی نمی توانند ازسرگیری واردات نفت ایران را بررسی کنند. شرکت ENEOS هم هنوز بررسی جزییات ازسرگیری واردات نفت ایران را آغاز نکرده است.

اظهارات سوگیموری به دنبال اظهارات هفته گذشته حسن روحانی، رئیس جمهوری اسلامی ایران مطرح شده که اعلام کرد توافق اصلی برای احیای برجام و رفع تحریم‌های اصلی علیه بخش‌های نفت، پتروشیمی و کشتیرانی ایران حاصل شده است.

سه پالایشگاه بزرگ ژاپن شامل ENEOS، ایدمیتسو کوسان و کاسمو اویل ۲۱ مه اعلام کردند امکان ازسرگیری واردات نفت ایران را پس از این که تایید شد تحریم‌ها علیه ایران برداشته شده اند، به دقت بررسی خواهند کرد.

ژاپن واردات نفت ایران را در ماه مه سال ۲۰۱۹ مدت کوتاهی پس از این که وارداتش را در فوریه ازسرگرفته بود متوقف کرد زیرا آمریکا معافیت ۱۸۰ روزه هشت کشور شامل ژاپن برای ادامه واردات نفت ایران را تمدید نکرد.

طبق آمار وزارت اقتصاد، بازرگانی و صنعت ژاپن، واردات نفت ژاپن از ایران در سال ۲۰۱۹ به ۱۷.۱۰ میلیون بشکه بالغ شد که ۶۳.۲ درصد در مقایسه با ۴۶.۵۱ میلیون بشکه در سال ۲۰۱۸ کاهش داشت.

به گفته مقامات پالایشگاهی و بازرگانی در چین، کره جنوبی، ژاپن، هنگ کنگ و هند، بازگشت میعانات و بسیاری از گریدهای نفتی دیگر ایران به بازار احتمالا زمینه را برای رقابت جدید برای بازارهای آسیایی ایجاد می کند و باعث می شود تولیدکنندگان بزرگ پیشنهادهای رقابتی عرضه کنند که اقتصاد خوراک پالایشگاههای آسیایی و همچنین حاشیه سود تولید آنها را بهبود خواهد بخشید.

بر اساس گزارش پلاتس، قیمت فروش نفت سبک ایران در برابر گرید مشابه عرب لایت عربستان برای بارگیری در ژوئن ۲۰ سنت در هر بشکه ارزانتر است که بزرگترین تخفیف گرید ایرانی در برابر قیمت نفت عربستان از هنگامی است که به منفی ۳۵ سنت در هر بشکه برای محموله های بارگیری در مارس ۲۰۲۰ رسیده بود.