افزایش بی منطق قیمت وکیوم باتوم صادرات قیر را مختل کرده است

هاتف فرج اللهی

عصراقتصاد: مدتی است که فعالان صنعت قیر ایران با مشکلاتی در صادرات مواجه شده اند، چرا که نرخ خوراک واحد های تولید قیر با افزایش قیمت قابل توجهی همراه بوده است. از این رو قیمت تمام شده قیر ایران برای سایر کشور ها بسیار بالا رفته است. این مساله قدرت رقابت قیر ایران را در میان قیر تولیدی سایر کشور ها از بین برده است. وکیوم باتوم

در همین راستا گفت و گویی داشتیم با مسعود جبرائیلی مدیرعامل شرکت نفت پاسارگاد و عضو انجمن قیرسازان که در ذیل قابل مطالعه است:

آیا در ماههای اخیر قیمت خوراک برای واحدهای تولید قیر افزایش داشته است؟

از اسفند ۹۷ تا امروز (مرداد ماه ۹۸) شاهد افزایش ۳۸درصدی نرخ وکیوم باتوم تحویلی پالایشگاه های کشور بودیم، متأسفانه از تیر تا مرداد ۹۸ در عرض یک ماه نیز شاهد افزایش ۲۵.۲ درصد در نرخ وکیوم باتوم از سوی پالایشگاه ها هستیم. این افزایش قیمت از اسفند ۹۶ تا کنون برابر به ۲۱۳ درصد می رسد که بخشی از آن به دلیل تغییر نرخ خوراک پالایشگاه ها از ارز دولتی به ارز نیمایی در سال ۹۷ است که با توجه به سیاست های اقتصادی کشور قابل قبول و منطقی به نظر می رسد. اما افزایش ۳۷ درصدی از اسفندماه ۹۷ تاکنون فاقد هیچگونه توجیه اقتصادی بوده که قیمت گذاری و تولید قیر کشور را با مشکلات جدی مواجه کرده است.

دلیل نوسان در قیمت خوراک قیر چیست؟

همانطور که اشاره شد بخشی از افزایش نرخ وکیوم باتوم پالایشگاهی در سال ۹۷ به دلیل تغییرات نرخ ارز، از ارز دولتی به ارز نیمایی و افزایش نرخ خوراک پالایشگاه ها منطقی است اما افزایش ۳۷ درصدی امسال هیچ گونه دلیل منطقی و اقتصادی نداشته و پالایشگاه های کشور با استناد به فرمول تعیین قیمت نرخ فوب خوراک که براساس پارامترهای فیول و قیمت نفت در فوب خلیج فارس است عمل می کنند. همانطور که گفته شد با توجه به شرایط خاص کشور و تحریم های موجود این متغیرها در حال حاضر هیچ کاربردی ندارند و اعمال آن در تعیین قیمت وکیوم باتوم تحویلی به قیرسازان پشتوانه منطقی و مبتنی بر شرایط اقتصادی در کشور را ندارد.

شنیده ها حاکی از آن است که موانعی برای صادرات قیر ایجاد شده است، در خصوص این موانع توضیح دهید

اعمال تحریم های آمریکا و محدودیت های ناشی از آن، قطعا موانع بسیار جدی در امر صادرات قیر کشور ایجاد نموده است. افزایش هزینه های بندری و کشتیرانی و مشکلات انتقال وجوه از جمله این موانع است، مجموع این عوامل موجب افزایش قیمت تمام شده محصولات صادراتی ایران در بازارهای هدف به میزان ۵۰ الی ۸۰ دلار در هر تن شده است. متاسفانه در کنار این ها تصمیمات غیرکارشناسی و بدون توجه به شاخص های اثرگذار تحریمی از جمله افزایش نرخ خوراک، باعث افزایش شدید قیمت تمام شده قیر ایران در بازارهای هدف صادراتی شده و محصول ایران را غیر قابل فروش کرده است. در عین حال این مساله باعث رشد تولید قیر کشورهای رقیب در منطقه آسیای جنوب شرقی شده است. به عبارتی با افزایش بی رویه قیمت وکیوم باتوم، بازارهای سنتی صادراتی ایران را تقدیم رقبای خارجی نموده و سهم کشورهای رقیب را در بازارهای کشورهای مصرف کننده افزایش داده ایم.
آیا ایران می تواند در بازار قیر منطقه نقش ایفا کند؟

ایران با توان تولید ۷ میلیون تن قیر می تواند رتبه اول را در بین کشورهای خاورمیانه و بخشی از آسیای جنوب شرقی به خود اختصاص دهد. با توجه به بازار خوب این محصول در کشورهای در حال توسعه، متاسفانه طی ۱۰ سال اخیر به دلیل سیاست های پراکنده در قیمت گذاری مواد اولیه، ایران نتوانسته است جایگاه ممتاز خود را در این صنعت در آسیا حفظ کند و رتبه های اول را به راحتی از دست داده است. با توجه به پتانسیل های فوق العاده خوب ایران در این صنعت، از جمله وجود منابع نفتی و پالایشگاه های متعدد و سرمایه گذاری های خوب صورت گرفته در کشور و همچنین وجود نیروی کار متخصص، در صورت توجه متخصصانه سازمان های حاکمیتی و اتخاذ سیاست های صادرات گرا، ایران می تواند پس از تأمین نیازهای داخلی، حداقل در سال تا ۵ میلیون تن قیر به کشورهای هدف صادر کند و در کنار ایجاد اشتغال پایدار، ارز آوری خوبی نیز به کشور مخصوصا در شرایط تحریم داشته باشد.
آیا تحویل قیر رایگان به برخی سازمان های دولتی، مشکلی در بازار قیر ایجاد نمی کند؟

تحویل قیر رایگان به سازمان های دولتی، فی نفسه مشکلی در بازار قیر ایجاد نمی کند، مشروط بر این که با طراحی ساز و کارهای دقیق و مدیریت شبکه توزیع و مصرف، قیرهای رایگان تخصیص یافته به پیمانکاران مجری پروژه های ملی کشور فقط در پروژه های مربوطه مصرف شوند و از خروج آن به بازار آزاد جهت تأمین سایر هزینه های پیمانکاران جلوگیری شود. به هر حال تأمین قیر پروژه های ملی کشور به ویژه در امر جاده سازی با توجه به گستردگی شبکه راه های کشور امری بسیار مهم و حیاتی بوده که در این خصوص با توجه به تجارب سال های اخیر و با استفاده از نقطه نظرات کارشناسان و تولیدکنندگان قیر کشور می توان ساز و کارهای مناسب آن را طراحی و اجرا نمود.

قیمت گذاری قیر در کشور بر چه مبنایی انجام می شود. آیا قمیت های کنونی عادلانه است یا دستوری؟

قیمت گذاری قیر کشور براساس فرمولی که سالهای پیش و در شرایط غیرتحریمی تعریف شده بود انجام می شود. متاسفانه این فرمول در حال حاضر نیز به رغم محدودیت های ناشی از تحریم ها مورد استفاده قرار می گیرد که این امر باعث نوسانات شدید در فواصل زمانی کوتاه در قیمت تمام شده قیر کشور شده و بازیگران این تجارت در کشورهای هدف صادراتی نمی توانند معادلات خود را با این تغییرات شدید هماهنگ کنند. لذا به تدریج از انجام معامله با ایران خودداری و به سمت سایر کشورهای رقیب متمایل شده اند.

بررسی آمارهای تولید کشورهای رقیب در آسیا که اکثرا فاقد منابع نفت خام بوده و به عنوان واردکننده نفت خام مطرح هستند نشان می دهد طی سال های اخیر، سهم تولید و بازار این کشورها به ویژه در آسیا افزایش یافته است. متاسفانه با اعمال سیاست های متعدد در قیمت گذاری خوراک وکیوم باتوم، بازار قیر ایران را در دنیا به ویژه در آسیا با تهدیدهای جدی مواجه شده است و ادامه این روند کاهش شدید تولید قیر کشور را به دنبال خواهد داشت. شایسته است مسئولان محترم ذی ربط قبل از اینکه خسارت زیادی به این صنعت ارزآور کشور وارد شود تصمیمات جدی و لازم را اتخاذ و از ایجاد تغییرات شدید ماهیانه در نرخ وکیوم باتوم جلوگیری کنند.

بعضی از دوستان جداول نرخ آرگوس را در تعیین قیمت وکیوم باتوم دلیل می دانند. در صورتی که این برداشت کاملا اشتباه بوده و نرخ های درج شده در آرگوس بدون لحاظ هزینه های سنگین بندری و کشتیرانی و صادرات در شرایط تحریمی است. در مردادماه با افزایش قیمت وکیوم باتوم، قیمت تمام شده قیر ایران در بازارهای شرق ترکیه به ۴۳۰ دلار رسید در صورتی که شرکت توپراش در ترکیه با استفاده از وکیوم باتوم وارداتی، قیر تولیدی خود را در حال حاضر با ۳۶۰ دلار تحویل می دهد. چگونه می توان با این قیمت ها در بازار سهل الوصول ترکیه رقابت کرد؟

مسئولان تصمیم گیر باید در تعیین قیمت وکیوم باتوم به این موارد عنایت داشته باشند. در طی ۱۰ روز اخیر صادرات VR عراق به عنوان نوعی از مواد اولیه تولید قیر با کیفیت پایین، به کشور ترکیه بیش از ۳۰ برابر شده است که دلیل این امر افزایش قیمت ۲۵ درصدی وکیوم باتوم تحویلی از پالایشگاههای کشور در روزهای اخیر است.

لازم به ذکر است بدلیل تغییرات شدید و ماهیانه نرخ وکیوم باتوم در سال ۹۷، ۴ ماه صادرات سال ۹۷ را تولیدکنندگان قیر کشور از دست دادند. و اکنون نیز با اعمال افزایش ۲۶ درصدی نرخ وکیوم باتوم در مردادماه صادرات و متعاقب آن تولید قیر کشور با کاهش بسیار زیاد مواجه شده است. امید است همانند سنوات قبل وزارت محترم نفت، نقش موثر حاکمیتی خود را در تعیین قیمت وکیوم باتوم اعمال و سیاست های اقتصاد مقاومتی و صادراتی را در تعیین قیمت وکیوم باتوم دخیل نماید.