اینترنت باجگیر!
بازار زیرزمینی فیلترشکن‌ها در ایران به غولی اقتصادی بدل شده که سالانه ده‌ها هزار میلیارد تومان جابه‌جا می‌کند؛ پولی که نه‌تنها از جیب کاربران و کسب‌وکارها خارج می‌شود، بلکه ذی‌نفعان پنهان آن، ادامه فیلترینگ را به سود خود رقم می‌زنند.
به گزارش عصر اقتصاد، گزارش‌های رسمی و پژوهشی نشان می‌دهد فیلترینگ گسترده اینترنت در ایران نه‌تنها دسترسی کاربران را محدود کرده، بلکه اقتصادی زیرزمینی و میلیاردی در بازار سیاه فیلترشکن‌ها ایجاد کرده است.
مطابق نظرسنجی‌های معتبر، حدود ۶۴ تا ۸۱ درصد کاربران اینترنت در ایران برای دسترسی به شبکه‌های اجتماعی و سرویس‌های مسدود از VPN یا فیلترشکن استفاده می‌کنند.
در نتیجه این تقاضای گسترده، بازار خرید و فروش فیلترشکن به یک چرخه اقتصادی پرسود تبدیل شده است؛ برآوردها نشان می‌دهد گردش مالی سالانه این بازار دست‌کم ۳۰ تا ۶۰ هزار میلیارد تومان است.
به عبارت دیگر، هر روز صدها میلیارد تومان توسط کاربران ایرانی برای دور زدن فیلترینگ هزینه می‌شود و به جیب عده ای می رود که برخی از آنها آقازاده ای در خارج از کشور و در آلمان یا کانادا دارند
هزینه‌های تحمیلی بر کاربران و کسب‌وکارها
فیلترینگ سنگین اینترنت هزینه‌های سنگینی بر کاربران و کسب‌وکارهای دیجیتال تحمیل می‌کند. به‌گزارش انجمن تجارت الکترونیک تهران، وابستگی شدید کاربران (به‌ویژه جوانان) به VPN موجب شده سالانه حداقل ۵ هزار میلیارد تومان هزینه مستقیم بر خانوارها تحمیل شود.
گردش مالی بازار فیلترشکن‌ها در ایران از مجموع درآمد دو اپراتور بزرگ موبایل بیشتر است و روزانه صدها میلیارد تومان از جیب مردم به جیب فروشندگان آن می‌رود
به‌علاوه، هر کاربر اینترنت به‌طور میانگین ماهانه حدود ۶۹ هزار تومان برای خرید فیلترشکن هزینه می‌کند که این رقم نسبت به سال قبل افزایش چشمگیر ۴۰ درصدی داشته است. در این میان ۹۳ درصد جوانان ۱۵ تا ۳۰ ساله و بیش از نیمی از تمام کاربران به‌صورت روزانه از فیلترشکن استفاده می‌کنند.
اما این تمام ماجرا نیست زیرا کسب‌وکارهای اینترنتی نیز قربانی مستقیم سیاست فیلترینگ هستند. بررسی‌ها نشان می‌دهد بیش از ۶۰ درصد کسب‌وکارهای آنلاین که عمدتاً بر بستر اینستاگرام فعالیت می‌کنند، به‌خاطر فیلترینگ این شبکه اجتماعی متحمل خسارات هنگفت شده‌اند؛ فیلترینگ نه‌تنها درآمد این مشاغل را کاهش داده، بلکه رشد کل اقتصاد دیجیتال را نیز مختل کرده است.
به‌علاوه، اختلالات مکرر VPNهای رایگان باعث شده تعداد زیادی از دستگاه‌های کاربران به شبکه‌های حمله DDoS تبدیل شوند و مشکلات امنیتی برای شبکه داخلی ایجاد کند. کارشناسان هشدار می‌دهند که ادامه فیلترینگ معضلاتی چون کاهش کیفیت اینترنت، فشار مضاعف هزینه‌ها و کاهش نوآوری در اقتصاد دیجیتال را به‌دنبال دارد.
گردش مالی نجومی بازار فیلترشکن‌ها
آمارها از یک گردش مالی عظیم در بازار VPN حکایت می‌کنند. به‌عنوان نمونه، گزارش شناختیک (مرکز داده‌محور دانشگاه شریف) نشان می‌دهد هزینه‌کرد کاربران بالای ۱۸ سال برای خرید فیلترشکن حدود ۴۵ همت در سال (یعنی ۴۵ هزار میلیارد تومان) است. این رقم برای جامعه کاربران، رقمی فراتر از درآمد عملیاتی بسیاری از شرکت‌های بزرگ مخابراتی به‌شمار می‌رود؛ برای مثال شرکت ارتباطات زیرساخت در سال ۱۴۰۲ فقط حدود ۶/۳ همت درآمد داشته است.
فیلتر فروشان فقط در هر روز بیش از ۱۲۳ میلیارد تومان درامد دارند و مردم معادل این هزینه را صرف خرید VPN می‌کنند. حتی در یک نگاه ساده می‌توان گفت هر دقیقه حدود ۸۶ میلیون تومان بابت خدمات عبور از فیلتر در ایران هزینه می‌شود. و درد انجایی است که به گفته کارشناسان معادل همین میزان درآمد در حال زیان زدن به کسب و کارها و هزینه های امنیتی استفاده از اینترنت است.
فیلترینگ علاوه بر هزینه‌های سنگین برای کاربران، رشد اقتصاد دیجیتال و کسب‌وکارهای آنلاین را به‌طور جدی مختل کرده و میلیون‌ها جوان را وابسته به VPN کرده است
به عبارت بهتر فیلتر فروشان برای کسب درامد خود دقیقه ای ۱۷۰ میلیارد تومان به اقتصاد کشور زیان می زنند در حالی که این مبلغ می توانست به بخش حقیقی اقتصاد یعنی خرید خدمات و کالا اختصاص یافته و رونق واقعی برای کشور به ارمغان بیاورد نه این که صرف مواردی چون هزینه های اقازاده ها در خارج از کشور شود؛ داستان اقازاده خانم معاون را که یادتان هست!
این ارقام تنها هزینه مستقیم خرید فیلترشکن را نشان می‌دهد. بررسی‌های میدانی و گزارش‌های خبری حاکی است که قیمت فیلترشکن‌ها به‌طور مداوم در حال رشد است؛ مثلاً قیمت یک بسته ۵۰ گیگابایتی VPN از حدود ۱۰۰ هزار تومان به ۲۷۰ تا ۳۰۰ هزار تومان رسیده که ناشی از محدودیت‌های فنی و افزایش هزینه سرورها است.
برخی کارشناسان حتی گردش مالی کل فیلترینگ و VPN در سال را حدود ۵۰ تا ۶۰ همت (معادل ۵۰–۶۰ هزار میلیارد تومان) برآورد کرده‌اند که بیش از مجموع درآمد دو اپراتور بزرگ موبایل کشور است. این اعداد و ارقام روشن می‌کند که فیلترینگ نه تنها درآمد قابل توجهی از جیب مصرف‌کنندگان خارج می‌کند، بلکه حجم عظیمی از تبادلات مالی زیر میز را در بر دارد.
ذی‌نفعان و سوداگران فیلترینگ
با توجه به پول هنگفت موجود در این بازار، گروه‌های مختلفی از تداوم فیلترینگ سود می‌برند. پیش‌تر گزارش خبرگزاری‌ها یادآور شده است که فروشندگان VPN و پلتفرم‌های عبور از فیلتر، چه در قالب کانال‌های بزرگ تلگرامی یا فروشگاه‌های آنلاین داخلی، اصلی‌ترین ذی‌نفعان هستند و سالانه میلیاردها تومان از فروش فیلترشکن کسب درآمد می‌کنند.
جالب آنکه بسیاری از این فروشندگان رسمی از مجاری پرداخت بانکی و رسانه‌های معمول استفاده می‌کنند؛ به‌گونه‌ای که فیلترینگ، خود یک «بازار قانونی‌نما» با ردپای روشن در اقتصاد کشور ایجاد کرده است.
از سوی دیگر، اپراتورها و شرکت‌های فناوری زیرساخت با فیلترینگ به‌طور غیرمستقیم منتفع می‌شوند. مسدود شدن شبکه‌های جهانی و کندی دسترسی باعث می‌شود کاربران به خدمات داخلی مانند سرویس‌های ابری، شبکه‌های تحویل محتوا (CDN)، پیام‌رسان‌ها و اپلیکیشن‌های بومی متمایل شوند.
این شرایط مالیات هنگفتی برای اپراتورها و ارائه‌دهندگان زیرساخت ایجاد می‌کند؛ بسیاری از این خدمات داخلی در دوره فیلترینگ از حمایت دولتی و افزایش کاربر برخوردار شده‌اند.
ذی‌نفعان پنهان و آشکار فیلترینگ، از فروشندگان VPN تا برخی نهادهای رسمی، مانع اصلی رفع محدودیت‌ها در فضای مجازی هستند و از این وضعیت سود نجومی می‌برند
از این رو است که انگشت اتهام به برخی نهادهای دولتی و حاکمیتی که مسئولیت تصویب و اجرای فیلترینگ را بر عهده دارند، نشانه رفته و در فضای مجازی انها را ذینفع این وضعیت می دانند! حتی شایع است که این نهادها برای اجرا و توسعه طرح‌های فیلترینگ بودجه‌های مستقلی دریافت کرده و تداوم این سیاست‌ها به گسترش اختیار و منابع مالی آنها منجر می‌شود که به نظر باید در این باره بیشتر شفاف سازی شود.
به بیان دیگر، در بین اذعان مردم نباید این تلقی ایجاد شود که در ساختار کنونی تصمیم‌گیری فضای مجازی، ترکیبی از کسب‌وکارها، اپراتورها و نهادهای حکومتی همگی از استمرار محدودیت‌ها ذینفع هستند و همین موضوع روند رفع فیلترینگ را به تعویق می‌اندازد! زیرا اگر بنا بود که فیلترها در محدود کردن دسترسی موثر باشند به طور قطع با شکست مواجه شده و توجیه عقلانی و نظارتی خود را به طور کل از دست داده است.
