تجارت طلا و دشواری کار کارآگاهان مبارزه با پولشویی
مهرداد حاجی زاده فلاح-تحلیلگر مسائل مبارزه با پولشویی
پولشویی فرایندی است که در آن پول حاصل از اقدامات غیرقانونی تبدیل به پول یا ثروتی شود که در ظاهر از راه‌های قانونی بدست آمده است و به این طریق “پول شسته شده” وارد اقتصاد می‌شود.
علت پولشویی چیست؟
پولشویی اساسا به این دلیل انجام می‌شود که منبع واقعی پول نامشخص باقی بماند. پولشویی عمدتا یک جرم فرعی برای رد گم کردن درآمد حاصل از جرم اصلی است. جرم پولشویی هم تا حد زیادی به جرم اولیه وابسته است. پول‌شویان عمدتا کسانی هستند که از قاچاق مواد مخدر، اختلاس، رشوه و معاملات صوری طلا و سایر راه‌های غیرقانونی کسب درآمد کرده‌اند و به دنبال “تمیز کردن” پول هستند.
پولشویی چگونه انجام می‌شود؟
این فرایند مراحل مختلفی دارد که می‌توان به بعضی از آنها اشاره کرد:
۱- در قدم اول پول کثیف توسط کارگزاران به سیستم‌های مالی و بانکی تزریق می‌شود.
۲- این پول سپس از طریق روش‌هایی پیچیده به حساب‌های متعدد دیگر منتقل می‌شود.
۳- نهایتا پولی که با نقل و انتقا‌ل‌های فراوان، عادی جلوه داده شده، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
چندروش پولشویی
انتقال پول نقد: در این روش پول فیزیکی (اسکناس) حاصل از درآمد اولیه که عمدتا غیرقانونی است به موسسات مالی تزریق می‌شوند.
تجمیع پول: در این نوع معاملات درآمد یک فعالیت اقتصادی قانونی به صورت پول نقد دریافت می‌شود. در چنین موردی، پول کثیف با پول حاصل از درآمد قانونی تجمیع می‌شود و فرد ادعا می‌کند که تمامی درآمدهای او قانونی است.
تغییر ماهیت پول: در این روش پول کثیف به ذخایر مالی کوچک دیگری نظیر سهام یا طلا تغییر پیدا می‌کند.
طلا به عنوان کالایی مترادف با مبالغ هنگفت پول فیزیکی، مدتهاست که فرصتی درخشان برای مجرمان مالی بوده است. طلا یک پیشنهاد جذاب از لحاظ ارزش اسمی برای معامله گران است و قاچاق طلا به دلیل دارا بودن لایه های سخت در عدم دسترسی، و شناسایی متعاملین، معمولا سودآور است.
فرآیند پولشویی از طریق طلا به واسطه اینکه این فلز گران قیمت، عملاً نیاز به مجوز ندارد و دارای مشروعیت ذاتی است، به طور فزاینده ای مشکل ساز می شود. انتقال غیرقانونی طلا، به دلیل دسترسی جهانی، اشتراکات زیادی با پرونده های حمل و نقل مبتنی بر تجارت دارد، لذا طلا همچنان مساله ای لاینحل برای مقامات، مشاغل، موسسات مالی و دولت ها است. اطلاعات اخیر در دنیای تجارت نشان می‌دهد، پولشویی از ناحیه طلا تا چه حد جرایم شنیع دیگری را نیز وارد میدان می‌کند. موضوع مبهم این است که شرکت‌ها چگونه می‌توانند خود را به بهترین نحو برای بررسی زنجیره‌های تامین کل‌نگر طلا، تجهیز کنند؟
باید گفت طلا مستقیماً از زمان فرآیند استخراج، حتی زمانی که از زمین خارج می شود، نیاز به هیچ طبقه بندی ندارد و لازم نیست بررسی شود که آیا به طور قانونی تولید شده است یا نه. تا زمانی که از آن برای ساخت جواهرات، قطعات دستگاه های تکنولوژیکی یا برای ساخت مصنوعات زینتی از آن استفاده شود مثلا شمش یا سکه هایی که توسط سرمایه گذاران یا سرمایه گذاران در ETF طلا مورد معامله قرار می گیرند.
سهولت ذوب طلا و تبدیل آن به اشکال مختلف نیز نشان دهنده فرصت قابل انعطاف آن برای مجرمان است.
طلا را می‌توان در مقیاس بزرگ از طریق شرکت‌های معدنی شناخته‌شده تولید کرد. اما فعالیت‌های غیرقانونی راحت‌تر از طریق اپراتورهای استخراج غیرقانونی انجام می‌شود.
افراد یا شرکت‌های کوچک که به عنوان معدن در مقیاس کوچک شناخته می‌شوند، هنوز می‌توانند طلا را برای فروش و تجارت جستجو کنند، و ماهیت پراکنده و غیرقابل ردیابی آنها این امکان را برای پولشویی‌ها فراهم می‌کند تا از فلز گرانبهایی که تولید می‌کنند استفاده کنند. یکی از جذابیت‌های این کالاها برای پولشویی‌ها، استفاده از آنها در عملیات پولشویی مبتنی بر تجارت (TBML) است که فعالیت غیرقانونی را از طریق تجارت جهانی مواد پنهان می‌کند.
به عنوان مثال، پزشکان TBML می‌توانند صورت‌حساب‌های طلا یا الماس‌های تقلبی را دستکاری کنند تا هزینه‌های سایر تخلفات ناشی از عملکرد خود را پوشش دهند و به عنوان فروش قانونی این مواد معدنی گرانبها ظاهر می‌شود.
مجرمان به راحتی می توانند خلوص، وزن یا منشاء طلای معامله شده را در فرم های اظهارنامه گمرکی بیش از حد یا کمتر از آن ارزش گذاری کنند، به طوری که به دست آوردن و ردیابی همه این داده ها دشوار باشد. همچنین، متخصصین مبارزه با پولشویی باید نسبت به معامله گران طلا در مورد اینکه طلا به یکی از حوزه های قضایی پرخطر یا به مجرمان شناخته شده ارسال می شود، محتاط باشند.
تجارت گسترده طلا، دشواری ردیابی وجوه نامشروع را افزایش می دهد. در سال های اخیر ترتیب قابل توجهی از تولیدکنندگان طلا را در جهان ترسیم شد که هنوز گستره وسیعی را که TBML برون مرزی می تواند رخ دهد و تشخیص دهد. چین، استرالیا، ایالات متحده، روسیه، پرو، آفریقای جنوبی، کانادا، مکزیک، اندونزی، غنا، ازبکستان، برزیل، پاپوآ گینه نو، آرژانتین و تانزانیا از عداد کشورهای در مواجهه بیشتر با این ریسک هستند.
گروه ویژه اقدام مالی (FATF) منبع مفیدی را برای مطالعات موردی جهانی در زندگی واقعی در مورد چگونگی استفاده از طلا توسط مجرمان به طرق مختلف، از جمله پرداخت طلا به سندیکاهای مواد مخدر، گردآوری کرده است.
یک بررسی بین المللی ، درآمد حاصل از فروش مواد مخدر، به صورت موردی در بلژیک مشخص کرد که چگونه چندین تراکنش طلا از فروشنده تا خریدار می تواند به طور کاملا ناشناس انجام شود، بدون اینکه هیچ سابقه ای از این تجارت غیرقانونی در اختیار بازرسان قرار گیرد. نمونه قوی دیگر از توانایی طلا در پوشاندن محموله های فریبنده، گزارش های رسانه ای از قاچاق آن از شمال به آمریکای جنوبی است که به عنوان سوغاتی های آمریکایی پنهان شده است. به دیگر سخن به صورت اخص، می توان گفت طلا، استاد استتار است و نیاز به شناسایی روش های مضاعف، معمول و حتی ساده ارباب رجوع در آن محسوس نمی باشد.
به طوری که از مثال‌های بالا مشهود است، نمایان می شود که چرا تجارت طلا چنین مشکل رایجی برای ایالات متحده است و نشان می‌دهد که چگونه از این کالا برای پوشش وجوه به‌دست‌آمده از صنعت مواد مخدر غیرقانونی استفاده می‌شود. در سال ۲۰۰۱، در جریان تهاجم به افغانستان، طالبان و القاعده از پیک شمش های طلا برای قاچاق پول خود از پاکستان به منطقه خلیج فارس استفاده کردند. این مبلغ در آن زمان به میزان ۱۰ میلیون دلار طلا و پول نقد در بازه ی یک دوره سه هفته ای تخمین زده می شود.
از آن زمان، بیش از بیست سال است که فعالیت‌های سازمان‌های تحت تعقیب در ارتباط با تجارت طلا ادامه یافته است. ونزوئلا، به عنوان کشوری که تحت تحریم های آمریکا قرار دارد، توانسته ۷۴ تن طلا را برای پالایش به اوگاندا منتقل کند. دولت ترامپ با اعمال تحریم‌ها علیه نیکلاس مادورو، رئیس‌جمهور ونزوئلا و خانواده‌اش، به نظارت بر حرکات تجاری این کشور ادامه داد.
در این رابطه، مقامات ایالات متحده ۸۱ خودرو به ارزش مجموع میلیون ها دلار را در میامی توقیف کردند. بازرسان ادعا می کنند که یک تاجر سرشناس ونزوئلایی مسوول این عملیات است و به دلیل ارتباط با فعالیت های پولشویی در فهرست پربیننده ترین لیست تحریم ایالات آمریکا قرار دارد. از سال ۲۰۱۷ تاکنون، ۴۵۰ میلیون دلار از وجوه غیرقانونی که به این کشور بازمی‌گردد، به همراه اقلام و املاک لوکس کشف و ضبط شده است. پولشویی، از طریق طلا همچنان یک مبارزه بین ملت های متخاصم است.
بر اساس اسنادی که بتازگی درز کرده مجرمان از طریق یک شرکت فعال در معامله طلا در دوبی پولشویی می‌کرده‌اند.
شایان ذکر است بر اساس اسنادی که به “سین‌فین” (اداره مبارزه با جرایم مالی وزارت دارایی آمریکا) ارسال شده، شرکت اماراتی “کالوتی” که مقر آن در دوبی است از مجرمان طلا می‌خریده است. این اسنادی هستند که بانک‌ها و موسسات مالی برای مقابله با پولشویی به اداره مبارزه با جرایم مالی وزارت دارایی آمریکا می‌فرستند و اکنون به بیرون درز کرده‌اند.
چند سال پیش مقام‌های قضایی آمریکایی از وزارت دارایی این کشور خواسته بودند درباره “نگرانی جدی از پولشویی” این شرکت به دنیا هشدار دهد.
این اتفاق نیفتاد و در نتیجه شرکت کالوتی به فروش هزاران کیلو طلا به شرکت‌هایی نظیر اپل، آمازون و جنرال موتورز که در محصولات خود از فلزات گرانبها استفاده می‌کنند، ادامه داد.
جنرال موتورز که از طلا در بعضی قطعات خودرو استفاده می‌کند می‌گوید هیچوقت مستقیم با این شرکت اماراتی مراوده نداشته و هیچ یک از شرکت‌های دیگری که از آنها خرید می‌کتد درباره کالوتی نگرانی نداشته‌اند.
آمازون هم گفته است: “انتظار داریم که فروشندگان از تلاش ما برای شناسایی مبدا مواد معدنی که در محصولاتمان استفاده می‌کنیم، حمایت کنند.”
تیم تحقیقاتی که سه سال برای برملا کردن پولشویی مرتبط با “کالوتی” کار کردند، می‌گویند از مدیریت پرونده در وزارت دارایی آمریکا احساس یاس می‌کنند چرا که بیش از آنچه باید، انجام داده بودند.
