تلاش برای جبران عقب‌ماندگی تجارت خارجی با تأکید بر توافق‌نامه‌ها
با توجه به تحولات اخیر اقتصادی و سیاسی، سالهاست که دولت به دنبال جبران عقب‌ماندگی در عرصه تجارت بین‌المللی است.
در این راستا، مقامات سازمان توسعه تجارت با تمرکز بر افزایش همکاری‌های بین‌المللی و انعقاد توافق‌نامه‌های تجاری استراتژیک، در تلاش برای بهبود وضعیت اقتصادی کشور و توسعه تجارت خارجی هستند و این اقدامات به ویژه با محوریت توافق‌نامه‌های تجاری با کشورهای مختلف، بخصوص اتحادیه اقتصادی اوراسیا و کشورهای همسایه، دنبال می‌شود.
توافقنامه تجارت آزاد با اوراسیا
توافقنامه تجارت آزاد ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا، یکی از مهم‌ترین استراتژی‌های تجاری کشور در سال‌های اخیر به شمار می‌رود. این توافق که از آبان ماه ۹۸ به مرحله اجرایی درآمد، موفق به ثبت افزایش بی‌سابقه ۸۲ درصدی در صادرات ایران به کشورهای عضو اوراسیا در سال اول اجرا شده است.
براساس اعلام میرهادی سیدی، مشاور امور بین‌الملل و توافق‌های تجاری سازمان توسعه تجارت، حجم تجارت ایران با این کشورها از ۲ میلیارد دلار به نزدیک ۵ میلیارد دلار افزایش یافته است.
توافقنامه تجارت آزاد با اوراسیا همچنین این امکان را فراهم کرده که ۸۷ درصد کالاها تحت پوشش قرار گیرند و در نتیجه تعرفه‌های گمرکی به تدریج به صفر برسد. این موضوع به‌خصوص برای کالاهای صادراتی ایران، مانند محصولات کشاورزی و صنعتی، اهمیت دارد. پیش‌بینی می‌شود که با کاهش تعرفه‌ها، دسترسی به بازارهای جدید برای ایران تسهیل شود و فرصت‌های جدیدی برای صادرات فراهم آید.
سیدی معتقد است که این موافقت‌نامه گرچه یک توافق محسوب می شود اما عملا ما با ۵ کشور توافق کرده‌ایم و در واقع می‌توان گفت؛ ۵ توافق تجارت آزاد با ۵ کشور خواهیم داشت. بازار اوراسیا یک بازاربسیار بزرگ با بیش از ۱۶۰ میلیون جمعیت و با نیازهای بسیار گسترده وارداتی است و ما قطعا می‌توانیم با این کشورها به واسطه این موافقت‌نامه تجارت خود را تسهیل کنیم. با اجرایی‌شدن توافقنامه تجارت آزاد اوراسیا، یک قدم موثر در جهت تسهیل تجارت با بخشی از جهان برمی‌داریم .
ضرورت پیوستن به توافق‌نامه‌های تجاری
به گفته مشاور امور بین‌الملل و توافق‌های تجاری سازمان توسعه تجارت، برای بیش از نصف تجارت جهان قبلا یک جاده‌ای صاف شده که نام این جاده، موافقت‌نامه‌های تجاری یا اتحادیه‌های گمرکی یا اتحادیه‌های اقتصادی است. در این موافقت‌نامه‌ها دو یا چند کشور با عقد و اجرای موافقتنامههایی مسیر تجارت را برای خود هموار کرده و موانع را حتی‌المقدور حذف یا کاهش داده‌اند. ما اگر چنین جاده‌ای را در برابر تجارت خود باز نکنیم، نسبت به میانگین جهانی وضعیت خوبی نخواهیم داشت و این به شکل ضعف اقتصادی در کشور بروز خواهد کرد.
گسترش دامنه همکاری‌ها با کشورهای دیگر
در کنار موافقت‌نامه با اوراسیا، سید محمدصادق قنادزاده، معاون سازمان توسعه تجارت، از طرح‌های دیگری برای گسترش همکاری‌های تجاری با کشورهای مختلف خبر داد. ایران در حال حاضر حدود ۲۰ توافقنامه تجارت آزاد و ترجیحی را در دست بررسی و اجرا دارد. این توافق‌ها شامل کشورهایی چون سوریه، اندونزی، ونزوئلا، عمان، ترکیه و پاکستان می‌شود. توافق با سوریه به‌ویژه مورد توجه است، زیرا تعرفه‌ها در این موافقت‌نامه به صفر رسیده است و این موضوع فرصتی منحصر به فرد برای تبادل کالاهای ایرانی با بازارهای نزدیک به ایران را فراهم می‌آورد.
در این راستا، توافق‌های تجاری با اندونزی شامل تعرفه‌های ترجیحی برای ۲۶۰ قلم کالا است که به افزایش صادرات غیرنفتی ایران به این کشور کمک خواهد کرد. همچنین به گفته مسئولان، مذاکرات با سایر کشورها در حال انجام است و بر اساس گزارش‌ها، چشم‌انداز روشنی برای گسترش روابط تجاری میان ایران و این کشورها وجود دارد.
چالش‌ها و موانع پیش رو
اما در حال حاضر، چالش ها و موانعی نیز در مسیر اجرای این توافقنامه ها وجود دارد که یکی از این موانع، نیاز به تصویب نهایی توافق نامه ها در مجالس ملی کشورهای مختلف است. به‌طوری‌که این موافقت‌نامه‌ها در حال حاضر در انتظار برای تصویب در ایران، ارمنستان و قزاقستان هستند. این روند ممکن است باعث تأخیر در اجرایی شدن قراردادها و به دنبال آن، در تحقق اهداف تجاری ایران شود. همچنین، چالش‌های ناشی از تحریم‌های بین‌المللی و بن‌بست‌های سیاسی ممکن است تا حدی به تحقق این اهداف لطمه بزند.
علاوه بر این، یکی دیگر از موانع موجود در تجارت خارجی ایران، عدم هماهنگی لازم میان نهادهای دولتی و خصوصی است که بارها از سوی فعالان بخش خصوصی عنوان شده و مورد گلایه آنها بوده است. برای بهره‌مندی از توانمندی‌های موجود، لازم است تا این نهادها به‌طور مؤثری با یکدیگر همکاری کنند و یک استراتژی منسجم و جامع برای جهانی‌سازی تجارت ایران تدوین کنند.
چشم‌انداز آینده تجارت خارجی ایران
با در نظر گرفتن این موارد، به نظر می‌رسد که ایران با اجرای الزامات توافق‌نامه‌های تجاری و به‌کارگیری استراتژی‌های جدید، می‌تواند قدم‌های مؤثری برای جبران عقب‌ماندگی‌ها بردارد و وارد بازارهای جدید شود. با اجرایی شدن توافقات جدید، تجار و تولیدکنندگان ایرانی می‌توانند از تسهیلات گمرکی و تعرفه‌های کاهش یافته بهره‌برداری و محصولات خود را به بازارهای جدید عرضه کنند.
از سوی دیگر با ادامه این تلاش‌ها و برنامه‌ریزی دقیق، ایران می‌تواند به محلی برای تجارت جهانی تبدیل شود و از فرصت‌ها و پتانسیل‌های موجود برای بهبود وضعیت اقتصادی خود بهره‌برداری کند. در صورت تثبیت این استراتژی‌ها، ایران جایگاه خود را در عرصه بین‌المللی به‌طور مؤثری باز خواهد یافت.
