حاکمیت تاریکی در تولید

کارخانه‌های تاریک، نمادی از انقلاب صنعتی جدید در عصر اتوماسیون و هوش مصنوعی هستند؛ تأسیساتی بدون دخالت انسان، بدون نور و بدون توقف. آیا این آینده تولید است یا زنگ خطری برای اشتغال جهانی؟

به گزارش عصر اقتصاد ظهور فرایندهای اتوماسیون و هوش مصنوعی صنایع مختلف را در سراسر جهان متحول کرده است و بخش تولید نیز از این قاعده مستثنی نیست. یکی از مفاهیم نوظهور در این حوزه، “کارخانه‌های تاریک” (Dark factories) است؛ تأسیسات تولید خودکاری که در آن انسان هیچ نقشی ندارد و نیازی به سیستم‌های روشنایی نیز نیست. در این متن به بررسی مزایا، معایب و نحوه گسترش کارخانه‌های تاریک، به‌ویژه در چین، می‌پردازیم.

کارخانه تاریک، تولید بدون دخالت انسان

کارخانه‌های تاریک، که به‌طور غیررسمی به آنها “کارخانه‌های چراغ‌خاموش” نیز گفته می‌شود، تأسیسات خودکاری هستند که در آنها ربات‌ها، سیستم‌های مبتنی‌بر هوش مصنوعی و دستگاه‌های اینترنت اشیا (IoT) تمام یا بیشتر فرایندهای تولید را انجام می‌دهند.

کارخانه‌های تاریک با حذف نیروی انسانی و کاهش هزینه‌ها، مرزهای بهره‌وری را جابه‌جا کرده‌اند؛ اما بیکاری، امنیت سایبری و نابرابری اقتصادی، چالش‌های اصلی این سیستم‌ها هستند

این کارخانه‌ها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که به‌صورت ۲۴ ساعته و بدون نیاز به دخالت انسان فعالیت کنند. از آنجایی که هیچ کارگری در این کارخانه‌ها حضور ندارد، نیازی به روشنایی نیست، به همین دلیل این سیستم‌ها به‌طور معمول به نام “کارخانه‌های تاریک” شناخته می‌شوند.

مزایای کارخانه‌های تاریک

چندین عامل باعث رونق کارخانه‌های تاریک شده‌اند که مهم‌ترین آنها به شرح زیر است:

۱.     افزایش راندمان تولید: سیستم‌های خودکار قادرند با سرعت و دقت بیشتری از نیروی انسانی کار کنند. این سیستم‌ها می‌توانند خطاهای تولید را کاهش داده و بازده را به میزان چشمگیری افزایش دهند.

۲.     کاهش هزینه‌ها: با حذف نیاز به نیروی انسانی، هزینه‌های مربوط به دستمزد، مزایا و ایمنی محیط کار به‌طور قابل‌توجهی کاهش می‌یابد.

۳.     عملیات ۲۴ ساعته: برخلاف نیروی کار انسانی که نیاز به استراحت و تعطیلات دارد، ربات‌ها و سیستم‌های خودکار به‌صورت دائم و بدون توقف فعالیت می‌کنند.

۴.     بهبود ایمنی: کارهای خطرناک و سخت را می‌توان به ربات‌ها سپرد تا از خطرات احتمالی برای کارگران جلوگیری شود.

۵.     انعطاف‌پذیری در تولید: تولید مبتنی‌بر هوش مصنوعی می‌تواند به‌سرعت به تغییرات تقاضای بازار واکنش نشان دهد و نیازی به آموزش گسترده نیروی انسانی ندارد.

معایب کارخانه‌های تاریک

با این وجود، این روش‌های تولید خالی از ایراد نیستند و مشکلاتی را به همراه دارند:

۱.     هزینه‌های راه‌اندازی بالا: احداث کارخانه‌های کاملاً خودکار نیازمند سرمایه‌گذاری‌های عظیمی در بخش‌های رباتیک، هوش مصنوعی و زیرساخت‌های فناوری است.

۲.     اخراج نیروی انسانی: یکی از نگرانی‌های مهم در زمینه کارخانه‌های تاریک، جایگزینی کارگران انسانی است که می‌تواند به بیکاری و جابه‌جایی نیروی کار ماهر منجر شود.

۳.     نقص‌های فنی: این سیستم‌ها به فرایندهای پیچیده‌ای وابسته‌اند که نیازمند نگهداری و نظارت مستمر هستند. در صورتی که یک نقص فنی رخ دهد، ممکن است فرایند تولید متوقف شود.

۴.     افزایش خطرات امنیت سایبری: با گسترش اتوماسیون و استفاده از سیستم‌های مبتنی‌بر اینترنت اشیا، این کارخانه‌ها بیشتر در معرض حملات سایبری قرار می‌گیرند.

کارخانه‌های تاریک در چین

چین به‌ویژه در این زمینه پیشرفت قابل‌توجهی داشته و یکی از کشورهای اصلی است که در زمینه کارخانه‌های تاریک سرمایه‌گذاری کرده است. شهر دونگوان (Dongguan) در چین به نمادی از این نوع کارخانه‌ها تبدیل شده است. این شهر در سال ۲۰۱۵ بیش از ۴۳ هزار نفر از کارگران خود را با ربات‌ها جایگزین کرده است.

به‌عنوان یک مرکز صنعتی بزرگ، این شهر شاهد مهاجرت بسیاری از افراد از دیگر نقاط چین بود تا در کارخانه‌ها مشغول به کار شوند. اما با ظهور کارخانه‌های تاریک، بسیاری از این کارگران به شهرهای خود برگشته‌اند.

چین، پیشگام عصر تولید هوشمند، با کارخانه‌های تاریک خود استانداردهای جدیدی در صنعت جهانی تعریف کرده است؛ آیا این روند جهانی خواهد شد؟

تکنولوژی کارخانه‌های تاریک در این شهر باعث شده که ارزش اقتصادی استان گوانگ‌دونگ به بیش از ۱.۲ تریلیون دلار برسد که معادل تولید ناخالص داخلی کشورهایی مانند اندونزی است.

شرکت‌های پیشرو در استفاده از کارخانه‌های تاریک

چندین شرکت برجسته در صنعت جهانی به‌طور فعال از کارخانه‌های تاریک استفاده می‌کنند. شرکت Fanuc ژاپن یکی از شناخته‌شده‌ترین دارک فکتوری‌ها را در اختیار دارد که در آن ربات‌ها به‌طور خودکار و بدون دخالت انسان، خود را تولید می‌کنند. همچنین زیمنس آلمان نیز در بخش تولید قطعات الکترونیکی خود از این فناوری بهره می‌برد.

در ایالات متحده، آدیداس از کارخانه‌های موسوم به “Speedfactories” خود برای تولید کفش‌های کتانی با کمترین میزان دخالت انسان استفاده کرده است.

همچنین، شیائومی چین چند ماه پیش از راه‌اندازی یک کارخانه تاریک در پکن خبر داد که قادر است ۲۴ ساعت شبانه‌روز بدون هیچ نیروی انسانی فعالیت کند و ظرفیت تولید آن یک گوشی هوشمند در هر ثانیه است.

آینده کارخانه‌های تاریک

با اینکه بسیاری از شرکت‌های پیشرو به سمت اتوماسیون و استفاده از کارخانه‌های تاریک حرکت کرده‌اند، نمی‌توان با قطعیت گفت که تمام خطوط تولید در آینده به این سیستم‌ها منتقل خواهند شد. برخی کارشناسان معتقدند که استفاده از کارخانه‌های هیبریدی (ترکیبی از اتوماسیون و نظارت انسانی) به‌عنوان یک راهکار متعادل‌تر می‌تواند گزینه بهتری باشد. صنایعی که به‌طور خاص نیاز به سفارشی‌سازی دارند، ممکن است همچنان به نیروی انسانی وابسته بمانند.

ربات‌ها جای انسان‌ها را گرفته‌اند؛ از تولید گوشی هوشمند در ثانیه تا تحول صنایع سنگین، کارخانه‌های تاریک آینده‌ای وابسته به فناوری را ترسیم می‌کنند

در عین حال، دولتها و کسب‌وکارها باید به نگرانی‌های اخلاقی از جمله ارتقای مهارت‌های نیروی کار و مقررات هوش مصنوعی توجه کنند تا مطمئن شوند که اتوماسیون و استفاده از هوش مصنوعی به نفع کل جامعه خواهد بود.

در نهایت، کارخانه‌های تاریک نشان‌دهنده آینده‌ای است که در آن اتوماسیون نقش پررنگ‌تری در صنایع مختلف ایفا خواهد کرد.

این تکنولوژی با وجود مزایای فراوان خود، چالش‌های جدی‌ای به همراه دارد که نیازمند توجه به جنبه‌های انسانی، اقتصادی و امنیتی آن است.