خدمات درمانی؛ دورنمای نزدیک پشیمان!

دکتر اشرف کریمی راهجردی؛ دکترای علوم ارتباطات

اگر چه هزینه های پزشکی در ایران نسبت به کشورهای توسعه یافته ارزان تر بوده و بسیاری از گردشگران و مهاجران ایرانی را برای درمان به ایران می کشاند اما نسبت هزینه درمان با میزان حقوق و دستمزد کارگران متناسب نیست و در صورت بروز مشکل درمانی معمولا خانوارها بسته به میزان پس انداز و دارایی هایشان تا چندین دهک به پایین کشیده می شوند.

در حقیقت به دلیل نامتناسب بودن میزان حقوق و دستمزد و سیاستگذاری های غلط؛ عملا سیستم بهداشت و درمان برای ایرانی ها و کادر درمان بیشتر مصداق دورنمای نزدیک پشیمان است.

روی ویلچر نشسته با چهره ای تکیده و بی رنگ. نه اینکه پاهایش توان راه رفتن نداشته باشد، آزمایش‌های مکرر و از این اتاق به آن اتاق رفتن، جلسات مکرر پرتودرمانی و همه کارهایی که لازم است تا آدمی بر جنگ با سرطان پیروز شود دیگر توانی برای ایستادن و راه رفتنش باقی نگذاشته است.

۳۸ سال بیشتر ندارد و از وقتی فهمیده که سرطان به جان بدن نحیفش افتاده، یکسالی است که می‌گذرد. کارگر روزمزد ساختمان است. خودش توان حرف زدن ندارد اما همسرش که چیزی ته چشمش نگرانِ است، می گوید: بیماری از نوع سخت و پرهزینه‌اش تا سراغت نیاید، نمی‌فهمی که چطور می‌تواند زندگی‌ات را زیرورو کند.

یکسال است در بیمارستان از این‌سو به آن‌سو دنبال پزشکان و پرستاران می‌دوم و از طرف دیگر به دنبال تامین هزینه‌های سرسام‌آور بیماری‌ای هستیم که ناگهان آمده است. بیماری سهمگینی که نه فقط از نظر روانی که من و همسرم را تخریب کرده بلکه از نظر هزینه‌های درمان مخصوصا برای شوهرم که یک کارگر ساده روزمزد ساختمانی است و تحت‌پوشش هیچ بیمه‌ای نبوده است. با هزار و یک گرفتاری تا امروز هزینه‌های درمان را تهیه‌کرده‌ایم. آدم که نمی‌تواند بنشیند و ببیند عزیزش به‌خاطر بی‌پولی از دست برود.

فشار مالی ناشی از هزینه‌های درمانی باعث شده که بسیاری از بیماران با مشکلات روانی و اجتماعی نیز روبه‌رو شوند و نگرانی از تأمین هزینه‌های درمان، کیفیت زندگی آن‌ها را به شدت کاهش داده است

کابوس هزینه درمان

در ایران، هزینه‌های درمانی در سال‌های اخیر به یکی از مشکلات اصلی بسیاری از مردم تبدیل شده است. این موضوع به ویژه برای خانواده‌های کم‌درآمد و بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن و پرهزینه که نیاز به درمان‌های طولانی‌مدت دارند، چالش‌برانگیزتر است.

برخی از مهم‌ترین مشکلاتی که بیماران از آن گله‌مند هستند عبارتند از: هزینه‌های بالای داروها و تجهیزات پزشکی،کمبود پوشش بیمه‌ای کافی، هزینه‌های سنگین بستری و خدمات بیمارستانی، تأثیر نوسانات ارز بر قیمت‌ها و تفاوت کیفیت خدمات در بیمارستان‌های دولتی و خصوصی. به طور کلی، فشار مالی ناشی از هزینه‌های درمانی باعث شده که بسیاری از بیماران با مشکلات روانی و اجتماعی نیز روبه‌رو شوند و نگرانی از تأمین هزینه‌های درمان، کیفیت زندگی آن‌ها را به شدت کاهش داده است.

به طور کلی اقتصاد درمانی ایران در سال ۱۴۰۳ تحت تأثیر عوامل مختلف داخلی و خارجی قرار دارد که منجر به چالش‌ها و تغییرات قابل‌توجهی در این حوزه شده است. از جمله افزایش هزینه ها که شامل تورم عمومی به دلیل رشد نقدینگی، کاهش ارزش ریال و افزایش قیمت انرژی و مواد در اقتصاد ایران که خود تاثیر مستقیمی بر روی افزایش هزینه های درمانی داشته است و این تورم به افزایش هزینه‌های خدمات درمانی، دارو، تجهیزات پزشکی و هزینه‌های بیمارستانی منجر شده است.

همچنین حذف ارز ترجیحی برای واردات دارو و تجهیزات پزشکی باعث افزایش قابل‌توجه قیمت این اقلام شده است. این موضوع فشار اقتصادی زیادی را بر دوش بیماران، به‌ویژه افراد کم‌درآمد، گذاشته است.

بهداشت و درمان بیشترین سهم تورم

بررسی‌ها نشان می‌دهد در چهار ماه ابتدایی امسال بیشترین تورم متعلق به گروه بهداشت و درمان با ۱۷ درصد و کمترین تورم متعلق به گروه آموزش با ۳.۳ درصد بوده است.

با توجه به چالش‌های موجود، دولت ایران در سال ۱۴۰۳ تلاش‌هایی برای اصلاحات در نظام سلامت انجام داده است. این اصلاحات شامل برنامه‌های افزایش حمایت از تولید داخلی، تقویت بیمه‌های درمانی، و بهبود مدیریت مالی مراکز درمانی است.

جدیدترین اقدام دولت و وزارت بهداشت نیز تدبیر برای درمان ارزان کودکان بیمار است که در راستای اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت و با استناد به بند الف ماده ۹ قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور، صورت گرفت و طبق آن همه خدمات بستری و سرپایی کودکان زیر ۷ سال، به استثنای داروهای سرپایی در مراکز دولتی دانشگاهی رایگان شد.

“رایگان شدن درمان کودکان زیر ۷ سال”؛ از اواخر سال گذشته مرتبا از سوی مسئولان وزارت بهداشت اعلام و بر آن تاکید شد؛ طرحی که رضایت و آرامش خاطر خانواده‌ها در پیگیری روند درمان فرزندشان را به دنبال دارد و در عین حال در همین ابتدای کار باید تاکید کرد که بی‌تردید تامین منابع مالی پایدار و مستمر، پاشنه آشیل اجرای موفق و ماندگار آن است.

در ایران، نظام سلامت به طور عمده بر پایه دو رکن اصلی بیمه‌های دولتی و خدمات عمومی رایگان استوار است. دولت با برنامه‌هایی چون “بیمه سلامت همگانی” تلاش دارد دسترسی افراد به خدمات درمانی را افزایش دهد.

اما هزینه های بالای درمان برای مردم، تامین مالی نامتوازن در سیستم درمان به دلیل وابستگی به بودجه های دولتی و کمبود منابع پایدار و همچنین نرخ بالای تورم در دارو، تجهیزات پزشکی و خدمات درمانی و زیر میزی های مپزشکان متخصص از چالش های اقتصاد درمان در ایران می باشد.

با این وجود، تلاش‌هایی برای کاهش بار مالی بر دوش خانوارها از طریق طرح‌هایی مثل “طرح تحول سلامت” در حال اجرا است اما در کل، اقتصاد درمانی ایران در سال ۱۴۰۳ با چالش‌های جدی اقتصادی مواجه است.

اقتصاد درمان در سایر کشورها

در کشورهای توسعه‌یافته همچون آلمان، انگلستان، و کانادا، سیستم‌های بهداشت و درمان عموماً بر پایه اصول بیمه‌ اجتماعی و یا نظام‌های درمانی عمومی (تأمین مالی شده توسط دولت) استوار هستند.

• آلمان: سیستم درمانی آلمان یکی از پیشرفته‌ترین نظام‌های سلامت جهان است که بر پایه بیمه‌های اجباری برای همه شهروندان طراحی شده است. این سیستم ترکیبی از بیمه‌های عمومی و خصوصی است و تلاش می‌کند تا خدمات بهداشتی با کیفیت را برای تمام اقشار جامعه فراهم کند.

• انگلستان: انگلستان دارای سیستم بهداشت ملی (NHS) است که خدمات درمانی را تقریباً به طور کامل از بودجه دولت تأمین می‌کند. در این سیستم، خدمات بهداشتی و درمانی برای همه رایگان است، اما مشکلاتی مانند لیست انتظار طولانی نیز وجود دارد.

• کانادا: سیستم درمانی کانادا نیز بر اساس بودجه عمومی است، اما هر ایالت قوانین خود را دارد. کانادایی‌ها به طور کلی از خدمات بهداشتی رایگان بهره‌مند می‌شوند، ولی همچنان هزینه‌های دارو و دندان‌پزشکی تا حدی بر عهده بیماران است.

در کشورهای در حال توسعه مانند هند، برزیل و آفریقای جنوبی، چالش‌های زیادی در زمینه اقتصاد درمان وجود دارد، از جمله دسترسی محدود به خدمات درمانی، کمبود منابع مالی و زیرساخت‌های ضعیف.

• هند: سیستم درمانی هند ترکیبی از خدمات عمومی و خصوصی است. اگرچه دولت برنامه‌هایی برای پوشش درمانی ارائه کرده است، اما بسیاری از خدمات درمانی هنوز بر دوش بخش خصوصی قرار دارد و پرداخت‌ها از جیب مردم بسیار بالاست.

• برزیل: برزیل دارای سیستم سلامت عمومی به نام SUS است که تلاش می‌کند خدمات درمانی رایگان به مردم ارائه کند. اما مشکلاتی نظیر کمبود بودجه و نابرابری در توزیع خدمات همچنان وجود دارد.

سهم وزارت بهداشت از بودجه عمومی کشور در سال جاری ۰.۲ درصد نسبت به سال گذشته کاهش داشته و از ۱۴.۶درصد به ۱۴.۴ درصد رسیده است اما در لایحه بودجه ۱۴۰۴ اوضاع بدتر است و هیچ بودجه‌ای برای تجهیز بیمارستان‌های دولتی، درمان رایگان بیماران کم یا بی‌بضاعت و از همه مهم‌تر افزایش کادر درمان و جبران کمبودها در این زمینه در نظر گرفته نشده است

اوضاع در ایران چه طور است؟

در مقایسه با کشورهای توسعه‌یافته، ایران همچنان با چالش‌های زیادی در زمینه تامین مالی درمان، دسترسی به خدمات با کیفیت و مدیریت هزینه‌های درمان مواجه است. هر چند که در سال‌های اخیر بهبودهایی در افزایش دسترسی به خدمات درمانی و کاهش پرداختی‌های مستقیم مردم داشته است.

محمد بختیاری، مشاور کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق تهران، در خصوص بودجه بهداشت و درمان در سال ۱۴۰۳ اظهار داشت: در قانون برنامه هفتم توسعه، شاخص‌های مختلفی در خصوص درمان مطرح شده است که چند موضوع در این شاخص بسیار مهم است. برای مثال شاخص پرداختی از جیب باید به حدود ۳۰درصد برسد. اما با بودجه‌ریزی انجام شده، این ابهام وجود دارد که می‌توان به این ارقام نزدیک شد یا خیر.

وی همچنین بیان کرد: سهم وزارت بهداشت از بودجه عمومی کشور در سال جاری ۰.۲ درصد نسبت به سال گذشته کاهش داشته و از ۱۴.۶درصد به ۱۴.۴ درصد رسیده است. در وضعیت اعتبارات وزارت بهداشت نیز دانشگاه‌های علوم پزشکی بیشترین اعتبار را به خود اختصاص می‌دهند. اعتبارات دانشگاه‌های علوم پزشکی در بودجه سال ۱۴۰۳، حدود ۳۴ درصد افزایش و به صورت کل شاهد افزایش ۲۴ درصدی اعتبارات در حوزه وزارت بهداشت و زیرمجموعه آن در سال ۱۴۰۳ هستیم.

اما در لایحه بودجه ۱۴۰۴ که اخیرا مطرح شده است هیچ بودجه‌ای برای تجهیز بیمارستان‌های دولتی، درمان رایگان بیماران کم یا بی‌بضاعت و از همه مهم‌تر افزایش کادر درمان و جبران کمبودها در این زمینه در نظر گرفته نشده است. مساله اینجاست که عموماً در نهایت مسئولان مدعی می‌شوند که عوارض دریافتی از کالاهای آسیب‌رسان برای این بخش‌ها در نظر گرفته خواهد شد در حالی که در تمام این سال‌ها نه‌تنها هیچ بهبودی در وضعیت پرستاران و بیماران در بیمارستان‌های دولتی دیده نشده که حتی وعده‌هایی هم که مسئولان در این زمینه داده‌اند هیچ‌گاه به مرحله اجرا نرسیده است.

درآمد ناچیز پزشکان

دکتر مریم رجب نژاد فوق تخصص عفونی اطفال در خصوص عملکرد خدمات بهداشتی به عصر اقتصاد گفت: عملکرد خدمات بهداشتی در حوزه پزشکی در بخش دولتی نسبتا ارزان است اما در دندانپزشکی به دلیل عدم پوشش بیمه ای محدود یا کم خدمات خیلی گران است. درصدی که بیماران برای دریافت خدمات مراقبت های بهداشتی درمانی در بیمارستان های دولتی هزینه می کنند درصد خیلی کمی است در صورتی که در سایر کشورها به این صورت نیست البته اگر بیمار پوشش بیمه ای داشته باشد ولی اگر تحت پوشش هیچ بیمه ای نباشد تقریبا همطراز کشورهای دیگر است.

وی در ادامه در خصوص نظام بهداشتی در ایران و سایر کشورها افزود: در ایران نظام بهداشتی و درمانی در مقایسه با نظام بهداشتی سایر کشورها منظم نیست و در عین حال دسترسی مردم به خدمات بهداشتی در ایران به راحتی و سهولت است. تعرفه ویزیت در کشور ایران خیلی پایین است و این باعث می شود که مردم سریع و ارزان ویزیت شوند در حالی در کشورهای اروپایی و حتی آمریکا و کانادا به این صورت نیست هم تعرفه خدمات پزشکی گران هست و هم دسترسی به پزشک به این سهولت نیست و بیماران ماه ها برای ویزیت باید در نوبت قرار بگیرند. مثلا در کشوری مثل کانادا هزینه یک ویزیت هزار دلار است ولی در ایران در بیمارستان دولتی هزینه ویزیت ۵۰ هزار تومان است که این در مقایسه با سایر کشورها خیلی پایین است.

ایشان در ادامه با اشاره دلایل مهاجرت پزشکان به سایر کشورها به هزینه های پایین درمان و عدم سیستم ارجاع به پزشک در ایران عنوان کرد و بیان داشت با افزایش هزینه تعرفه پزشکان و راه اندازی نظام ارجاع پزشک خانواده می توان تا حدودی به سیستم پزشکی و درمانی سر و سامان داد. اکثر کشورها نظام مبتنی بر ارجاع دارند که متاسفانه در ایران این طرح نتوانست با موفقیت اجرای شود و دلیل آن هم نبود زیر ساخت مناسب در این حیطه بود.
وی در پایان اظهار داشت ایران در حوزه بهداشت و درمان نسبت به اکثر کشورهای اروپایی و کشورهای منطقه ، در سطح بالایی قرار دارد اما در حیطه دندانپزشکی دسترسی ها کم و هزینه زیاد است.

مقایسه سرمایه‌گذاری ایران و کشورهای پیشرفته در بخش بهداشت و سلامت

سرمایه‌گذاری ایران در بخش بهداشت و سلامت، در مقایسه با کشورهای پیشرفته، پایین‌تر است. به‌طور مثال، سهم این بخش از تولید ناخالص داخلی (GDP) در آمریکا حدود ۱۸ درصد و در کشورهای اروپایی ۱۰-۱۲ درصد است، اما در ایران این مقدار کمتر از ۶ درصد است که در رده‌بندی جهانی نیز جایگاه پایینی دارد.

در سال‌های اخیر، میزان هزینه‌های سرانه سلامت در ایران حدود ۱۴۲ دلار بوده که نسبت به کشورهای همسایه و حتی کشورهای با درآمد پایین نیز کمتر است. در مقایسه، این میزان در سوئیس بیش از ۴۷۰۰ دلار است، که بیانگر اختلاف جدی در سرمایه‌گذاری بر سلامت بین ایران و کشورهای توسعه‌یافته می‌باشد.

این کمبود بودجه موجب شده که سیستم بهداشت و درمان ایران با چالش‌هایی از قبیل پایین بودن کارایی خدمات، ناکارآمدی زیرساخت‌ها و عدم توانایی در ارائه خدمات با کیفیت بالا مواجه شود. همچنین، حدود ۶۳ درصد از هزینه‌های بهداشتی ایران توسط بخش خصوصی تامین می‌شود که فشار بیشتری بر خانواده‌ها وارد می‌کند. به منظور بهبود و توسعه این بخش، نیاز به اصلاحات ساختاری و افزایش منابع مالی از سوی دولت احساس می‌شود.

بنابراین، برای بهبود وضعیت سلامت و کاهش فشار بر مردم، ضروری است که سیاست‌گذاران ایرانی منابع بیشتری را به این حوزه اختصاص دهند و از تجربیات موفق کشورهای دیگر در مدیریت کارآمد و سرمایه‌گذاری‌های هدفمند استفاده کنند.

در سال ۱۴۰۳، بخش سلامت در ایران در تلاش است تا سهم خود از تولید ناخالص ملی را به حدود ۸ درصد برساند. این موضوع در راستای بهبود کیفیت خدمات درمانی و افزایش دسترسی مردم به این خدمات حیاتی عنوان شده است. در حال حاضر، سهم فعلی سلامت در ایران حدود ۴.۵ درصد از تولید ناخالص ملی است، که نسبت به اهداف پیش‌بینی‌شده کمتر است. این کاهش در سهم سلامت می‌تواند منجر به افت کیفیت خدمات درمانی و افزایش هزینه‌های درمان برای مردم شود.

وزارت بهداشت با هدف تأمین منابع مالی پایدار برای ارتقای نظام سلامت، بر اجرای طرح‌هایی همچون گسترش پزشکی خانواده، نظام ارجاع، و پرونده الکترونیک سلامت تاکید دارد تا بتواند دسترسی عادلانه‌تری برای مردم، به ویژه در مناطق فقیر و حاشیه‌نشین، فراهم کند.

خدمات درمانی وارداتی برون مرزی

یکی دیگر از روش هایی که می تواند به بهبود اقتصاد درمان در کشورها کمک کند استفاده از خدمات درمانی وارداتی است. واردات خدمات درمانی در ایران عمدتاً به شکل تأمین تجهیزات پزشکی، داروها، فناوری‌های پزشکی و همچنین جذب متخصصان و ارائه‌دهندگان خدمات درمانی صورت می‌گیرد. به دلیل نیاز به تجهیزات پیشرفته و داروهای تخصصی که هنوز به‌صورت کامل در داخل تولید نمی‌شوند، واردات در این حوزه اهمیت زیادی دارد.

بسیاری از تجهیزات پزشکی مانند دستگاه‌های MRI، سی‌تی‌اسکن، دستگاه‌های پیشرفته جراحی، داروهای تخصصی و مواد مصرفی پزشکی از کشورهای دیگر به ایران وارد می‌شوند. گاهی پزشکان یا متخصصان خارجی به‌ویژه برای آموزش و انتقال فناوری به ایران دعوت می‌شوند. در عین حال، برای آشنایی با آخرین روش‌ها و فناوری‌های درمانی، از همکاری با مراکز بین‌المللی استفاده می‌شود.

داروهای کمیاب یا داروهای جدید که هنوز در کشور تولید نمی‌شوند، از طریق واردات تامین می‌شوند. این داروها عمدتاً برای درمان بیماری‌های خاص نظیر سرطان و بیماری‌های نادر به کار می‌روند.

از جمله چالش‌ها و محدودیت‌ها در این زمینه این است که واردات خدمات درمانی در ایران تحت تأثیر عواملی نظیر تحریم‌ها، نوسانات ارزی و محدودیت‌های قانونی قرار دارد که گاه باعث کمبود تجهیزات و داروهای مورد نیاز می‌شود. شرکت‌های خصوصی با مجوز وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مسئول واردات این کالاها هستند و برای اطمینان از استانداردها، مجوزهای لازم از سازمان غذا و دارو دریافت می‌کنند.

به طور کلی، واردات خدمات درمانی به بهبود کیفیت مراقبت‌های پزشکی در ایران کمک کرده، هرچند که به دلیل چالش‌های موجود، برنامه‌هایی نیز برای بومی‌سازی و تولید داخلی این محصولات و فناوری‌ها در حال پیگیری است.

بودجه‌ای که ایران به واردات خدمات درمانی اختصاص می‌دهد، به عوامل مختلفی از جمله نرخ ارز، تحریم‌ها، اولویت‌های بهداشتی و نیازهای درمانی سالانه بستگی دارد. هرچند که آمار دقیق سالانه ممکن است متغیر باشد، اما به‌طور کلی، ایران سالانه میلیاردها دلار برای واردات تجهیزات پزشکی، داروهای تخصصی و سایر خدمات درمانی هزینه می‌کند.

برخی برآوردها نشان می‌دهند که ایران سالانه بین ۲ تا ۳ میلیارد دلار برای واردات دارو و تجهیزات پزشکی هزینه می‌کند. بیشترین بخش از این هزینه‌ها صرف داروهای تخصصی، مانند داروهای سرطان، تجهیزات پیشرفته پزشکی مثل دستگاه‌های سی‌تی‌اسکن، MRI و محصولات مصرفی بیمارستانی می‌شود.

هزینه‌های درمان در داخل و خارج از ایران تفاوت‌های قابل توجهی دارد و این تفاوت‌ها به عوامل متعددی از جمله نوع خدمات، سطح تخصص، تجهیزات، و کشور مقصد بستگی دارد.

مقایسه هزینه های درمان در ایران و سایر کشورها

پایین‌تر بودن دستمزد پزشکان و هزینه‌های بیمارستانی: یکی از دلایل اصلی پایین‌تر بودن هزینه‌های درمانی در ایران نسبت به کشورهای خارجی، پایین‌تر بودن دستمزد پزشکان و هزینه‌های بیمارستانی است.

یارانه‌ها و حمایت‌های دولتی: دولت ایران بخشی از هزینه‌های درمان را از طریق بیمه‌های عمومی و یارانه‌های بهداشتی پوشش می‌دهد، که این امر باعث کاهش هزینه‌ها برای مردم می‌شود.

کمبود فناوری و تجهیزات پیشرفته: برخی از درمان‌های پیچیده و تخصصی که نیازمند تجهیزات پیشرفته هستند، به دلیل عدم تولید داخلی و محدودیت‌های واردات، ممکن است با کیفیت کمتر یا هزینه بالاتری ارائه شوند.

درمان‌های زیبایی و جراحی‌های خاص: ایران در برخی درمان‌های زیبایی و جراحی‌های پلاستیک، به‌ویژه عمل بینی و زیبایی، به دلیل هزینه پایین و کیفیت مناسب، مقصد بسیاری از گردشگران سلامت شده است.

با این وجود، اگر چه هزینه های پزشکی در ایران نسبت به کشورهای توسعه یافته ارزان تر بوده و بسیاری از گردشگران و مهاجران ایرانی را برایی درمان به ایران می کشاند اما نسبت هزینه درمان با میزان حقوق و دستمزد کارگران متناسب نیست و در صورت بروز مشکل درمانی معمولا خانوارها بسته به میزان پس انداز و دارایی هایشان تا چندین دهک به پایین کشیده می شوند. و در حقیقت به دلیل نامتناسب بودن میزان حقوق و دستمزد عملا سیستم بهداشت و درمان برای ایرانی ها بیشتر مصداق دورنمای نزدیک پشیمان است.

هزینه‌های درمان در سایر کشورها

تجهیزات پیشرفته و فناوری‌های نوین: کشورهایی مانند آمریکا، آلمان و سوئیس به دلیل استفاده از تجهیزات پیشرفته و فناوری‌های جدید، هزینه‌های درمانی بالایی دارند. به‌عنوان مثال، هزینه جراحی‌های تخصصی قلب، درمان‌های سرطان و جراحی‌های پیچیده ارتوپدی در این کشورها به مراتب بالاتر است.

هزینه‌های بیمارستانی و دارویی بالا: در کشورهای پیشرفته، هزینه‌های بیمارستانی، از جمله اقامت و خدمات جانبی، بسیار بالاست. به‌عنوان مثال، هزینه یک شب بستری شدن در بیمارستانی در آمریکا یا اروپا می‌تواند چندین برابر هزینه‌های مشابه در ایران باشد.

کیفیت و سرعت خدمات: در برخی کشورها، امکانات پزشکی و کیفیت خدمات در بالاترین سطح قرار دارد و دسترسی سریع‌تری به برخی درمان‌ها وجود دارد. این امر گاهی هزینه‌های بالاتری را به همراه دارد، اما کیفیت و سرعت بالاتری نیز ارائه می‌دهد.

گردشگری پزشکی: برخی کشورها مانند ترکیه و هند، با ارائه خدمات درمانی با کیفیت و هزینه‌های مقرون‌به‌صرفه، مقصد گردشگری پزشکی برای بیماران ایرانی هستند. این کشورها در زمینه‌هایی مانند درمان‌های تخصصی و جراحی‌های زیبایی، با هزینه‌هایی مشابه یا کمی بالاتر از ایران، خدمات ارائه می‌دهند.

مثال‌های مقایسه‌ای:

جراحی قلب: هزینه جراحی قلب در ایران بین ۵۰ تا ۱۰۰ میلیون تومان است، در حالی که این هزینه در کشورهای غربی می‌تواند از ۲۰ هزار تا ۱۰۰ هزار دلار (بسته به کشور و نوع بیمارستان) باشد.

درمان سرطان: هزینه‌های درمان سرطان در ایران بسیار پایین‌تر از کشورهای غربی است، اما برخی داروها و درمان‌های پیشرفته که در دسترس نیستند، بیماران را به سفر به خارج و تحمل هزینه‌های بالاتر سوق می‌دهد.

جراحی‌های زیبایی: هزینه عمل جراحی زیبایی بینی در ایران بین ۲۰ تا ۵۰ میلیون تومان است، در حالی که در اروپا و آمریکا، این هزینه‌ها چند برابر و گاه حتی بیش از ۱۰ هزار دلار است.

به طور کلی، هزینه‌های درمان در ایران به مراتب پایین‌تر از کشورهای پیشرفته است، اما کیفیت خدمات در برخی زمینه‌های تخصصی نیز محدودتر است. برخی بیماران در صورت نیاز به درمان‌های بسیار پیشرفته و تخصصی که در ایران محدودیت دارند، به خارج از کشور سفر می‌کنند و هزینه‌های بالاتری پرداخت می‌کنند.در مجموع، وابستگی به خدمات درمانی وارداتی به عوامل متعددی مانند سطح توسعه اقتصادی، زیرساخت‌های درمانی و سیاست‌های سلامت بستگی دارد.

به طور کلی در یک نگاه و بررسی می توان مشکلات درمان در کشورهای مختلف را هزینه های بالای درمان و خدمات پزشکی، نابرابری در دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی، کمبود منابع مالی در نظام های درمانی که خود یکی از چالش های بزرگ است، مشکلاتی مدیریتی و کارایی در سیستم های بهداشتی و عدم بهره وری مناسب از منابع را بعنوان چالش های مشترک در اقتصاد درمان جهانی دانست که برون رفت از مشکلات و بهبود این وضعیت نیاز به اصلاحات ساختاری، افزایش منابع پایدار و بهبود کارآیی سیستم‌های درمانی احساس می‌شود.