دیروز پلاسکو، امروز رامیلا؛ چرا ساختمان‌ها به راحتی طعمه شراره‌های آتش می‌شوند؟
هجوم همه‌جانبه زبانه‌های آتش و تنگی نفس دلی که از وحشت پرپرمی‌زند،در دالان شراره‌ها را شاید روی پرده نقره‌ای سینما دیده باشید، اما اگر چنین شرایطی را در واقعیت به همراه خانواده و نوزاد آرمیده در گهواره آتشین تجسم کنید، قطعا هراس سهمگینی بردلتان سایه می‌افکند که حتی تصورش هم سخت است.
به گزارش ایرنا، آتش‌سوزی برج «رامیلا» چالوس بار دیگر حادثه ساختمان پلاسکو تهران را برای اذهان عمومی زنده کرد تا باز به این پرسش باز گردیم که چرا علاج واقعه قبل از وقوع صورت نمی‌پذیرد؟ آیا امکان جلوگیری یا به حداقل رساندن دامنه خسارات چنین حوادثی امکان‌پذیر وجود ندارد؟
آیا پیش‌بینی‌های لازم در تاسیسات و فرآیند اجرای طرح‌های بزرگ برای جلوگیری یا مقابله با خسارات احتمالی چنین حوادثی به روز بوده و مورد توجه قرار داشته است؟ آیا تجهیزات موجود در ساختمان‌ها و حتی سازمان آتش‌نشانی و سیستم‌های اطفای حریق به‌روز است؟ آیا مدیرت بحران در زمان وقوع سوانح آتش‌سوزی به شهروندان و حتی کارکنان آتش‌نشانی، آموزش داده شده است؟
کارشناسان بر این باورند که طول عمر و قدمت اماکن مسکونی و تجاری در برخی از نقاط شهری و روستایی استان‌ها، ساخت‌وسازهای غیر استاندارد، عدم رعایت نکات ایمنی در ساخت‌وسازها، فقدان پیش‌بینی ابزار و امکانات ایمنی در اماکن، نبود آشنایی با نحوه استفاده از ابزار و تجهیزات، سهل‌انگاری و رعایت نکردن نکات ایمنی در منزل و محل کار و بسیاری از موارد دیگر همگی به نحوی از عوامل موثر در ایجاد حوادث انسان ساخت به خصوص آتش‌سوزی و تشدید آن هستند.
فقدان هماهنگی میان شهرداری و آتش نشانی‌ها
«فریبرز ناطقی الهی»، عضو هیات علمی پژوهشگاه بین المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله در گفت و گو با ایرنا با بیان اینکه در ایران قدیم، ساختمان‌ها عموما کوتاه و با مصالح بنایی ساده ساخته می‌شد و بر همین اساس هم آتش سوزی کم و بسیار ناچیز بوده که به سادگی اطفا می‌شدند، می‌گوید: «متاسفانه همزمان با پیشرفت شهرها و رو آوردن به ساخت، سازه‌ها و ساختمان‌های بلند، تعللی صورت گرفت و کشور هماهنگ با این پدیده در حوزه مقابله با آتش‌سوزی جلو نرفت.»
وی با بیان اینکه برای مهار آتش‌سوزی در ساختمان‌ها بایستی چند مولفه و شاخص مهم را در طراحی و ساخت مد نظر قرار داد، تصریح می‌کند: «نخستین سوالی که بایستی پرسیده شود، این است که آیا امکانات و تجهیزات لازم برای ارتفاعی که مجوز ساخت داده می‌شود، در آتش‌نشانی‌های آن منطقه وجود دارد؟ اختلاف در مجوز ساخت از طریق شهرداری و امکانات موجود در آتش‌نشانی یک نقطه مبهمی است که باید بدان توجه ویژه کرد.»
ناطق الهی با تاکید بر اینکه آتش‌نشانی زیرمجموعه شهرداری است و وقتی دو ارگان یک مجموعه نتوانند با هم هماهنگ باشند، نباید انتظار داشته باشیم که آتش‌سوزی هم رخ ندهد، می‌گوید: وقتی این هماهنگی صورت نمی‌گیرد، نتیجه اش این می شود که یک برج ۱۷ طبقه ای در چالوس آتش می‌گیرد و امکانات مهار آن از سایر شهرستان‌ها به محل اعزام می شوند.
از نظر او «سازمان آتش‌نشانی متولی اطفای حریق در کشور و شهرداری هم متولی صدور مجوز برای ساخت طبقات ساختمان است، حال اگر این دو نتوانند با یکدیگر همکاری کنند؛ نتایج اینگونه می‌شود.»
وی با اشاره بر اینکه هیچ دانشگاهی در کشور وجود ندارد که این موارد را به صورت دروس علمی بیان کند، می‌گوید: «خلاء آموزش دانشگاهی و نظام مهندسی در این بخش وجود دارد که امیدوارم هر چه سریعتر در برنامه‌های وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و از سوی دیگر در سازمان نظام مهندسی کشور مد نظر قرار گیرد.»
ناطقی الهی با بیان اینکه سالهاست که تجهیرات آتش‌نشانی مدرن را در کشور نداریم و بایستی ازپهپاد ،هلی کوپتر و همچنین، سیستم‌های اطفای حریق خودکار بهره‌مند شویم، یادآور می شود: «نیازمند یک تحول اساسی در مدیران آتش‌نشانی کل کشور هستیم. متاسفانه همان مباحث کلاسیک ۶۰ سال گذشته، اکنون نیز انجام می‌شود و نتیجه اش این است که هر روز شاهد یک آتش‌سوزی در یک انباری ساختمان پالایشگاه و غیره هستیم.»
فاقد قانون متقن و شفاف در زمینه ایمنی هستیم
«سید جلال ملکی» سخنگوی سازمان آتش‌نشانی شهرداری تهران نیز در گفت و گو با ایرنا با بیان اینکه خوشبختانه ساختمان‌های جدید ساز در تهران وضعیت مناسبی دارد، می‌گوید: «بر اساس مصوبه شورای شهر تهران،
ساختمان‌های ۶ طبقه به بالا با کاربری مسکونی و سایر ساختمان های اداری و غیره باید برای صدور مجوز ساخت از سازمان آتش‌نشانی تاییدیه داشته باشند.»
وی با تاکید بر اینکه سازمان آتش‌نشانی شهرداری تهران برای ارائه این تاییدیه‌ها بسیار سخت‌گیر است، می‌افزاید: «هر ساختمان، بنا به کاربری خاص خود باید به پوشش ضدحریق، سیستم اعلام حریق، اطفای حریق، درب‌های دودبند راهروها، اسپرینکلر، سیستم تهویه دود، فن فشار مثبت و کانال‌کشی مربوطه و غیره مجهز باشد.»
ملکی با تاکید بر اینکه این سخت گیری‌ها آنچنان موثر بوده که طی هشت سال گذشته آتش سوزی‌هایی که در ساختمان‌های تاییدیه‌دار آتش‌نشانی شکل گرفته،کاهش محسوسی داشته و به رقم کمتر از ۹ درصد رسیده است، یادآور می‌شود: البته این امکانات در سایر آتش‌نشانی‌های شهرستان های کشور وجود ندارد و این در حالی است که به طور مثال در بخش‌های ساحلی کشور ساختمان و برج‌های بلند در حال ساخت است.»
وی در ادامه با تاکید بر اینکه از منظر قانونی وضعیت شفافی در این حوزه وجود ندارد، می‌گوید: تنها مصوبه‌ای که در این راستا وجود دارد، بند ۱۴ ماده ۵۵ قانون شهرداری‌ها است که اشاره کوچکی به مقوله ایمنی آن هم در حد یک پاراگراف داشته است و دلیل آن هم این است که این قانون را ۶۶ سال قبل نوشته اند.
سخنگوی سازمان آتش‌نشانی شهرداری تهران می‌افزاید: این قانون در سال ۱۳۳۴ شمسی تدوین شده است؛ زمانی که خیلی‌ها با درشکه رفت و آمد می‌کردند و خانه‌های ۲ یا ۳ طبقه بسیار اندک بود و اغلب خانه‌ها با خشت ساخته می‌شد.
از نظر او «وزارت‌های آموزش و پرورش و علوم، تحقیقات و فناوری نیز به عنوان یکی از متولیان امر فرهنگ‌سازی شهروندان از دوران کودکی تا جوانی نیز هیچگونه اقدام مثبتی برای آگاهی‌بخشی و کمک به بحث ایمنی نداشته است.»
به‌روز نبودن مباحث مقررات ملی ساختمان در بحث طراحی سازه
«ابوالفضل ترسایی» طراح، ناظر و مجری سازمان نظام مهندسی ساختمان نیز در گفت و گو با ایرنا با بیان اینکه در سال‌های اخیر اقدامات بسیار مهمی در راستای آموزش مهندسان حوزه ساخت و ساز در راستای به حداقل رساندن خسارات ناشی از آتش‌سوزی از طرف سازمان نظام مهندسی با همکاری سازمان آتش‌نشانی و وزارت راه، مسکن و شهرسازی انجام شده است، می‌گوید:«برگزاری دوره‌های مقاومت در برابر حریق برای مهندسان عمران، مبحث سوم مقررات ملی برای مهندسان معماری، طراحی سیستم‌های اعلام حریق برای مهندسان برق و طراحی سیستم‌های اطفای حریق برای مهندسان مکانیک از جمله این اقدامات است.»
وی می‌افزاید: «اکنون با پیشرفت تکنولوژی، صنعت ساختمان نیز از این جریان بی‌نصیب نمانده و ظرفیت قابل قبولی هم از نظر تجهیزات، مواد پوشش ضدحریق و کارشناسان طراحی و اجرا برای طراحی یک سازه مقاوم در برابر آتش در کشور وجود دارد. اما از مهمترین ایراداتی که در این سیستم وجود دارد، به‌روز نبودن مباحث مقررات ملی ساختمان در بحث طراحی سازه به ویژه مباحث ششم، نهم و دهم که در آنها مبانی مربوط به مقاومت سازه در برابر آتش‌سوزی گنجانده نشده است.
حال آنکه با توجه به اهمیت زیاد موضوع آتش‌سوزی امروزه در تمام کشورهای پیشرفته طراحی سازه با در نظر گرفتن مولفه‌های مربوط به مقاومت در برابر آتش انجام می‌شود، از این رو انتظار می‌رود عوامل تصمیم گیرنده در این حوزه هر چه سریعتر نسبت به روز رسانی مباحث و آیین‌نامه‌های مربوط اقدام کنند.
از نظر او «سازمان نظام مهندسی در بخش نظارتی نیز، با صدور مجوز برای افراد حقیقی و شرکت‌های حقوقی بحث کنترل کیفیت اجرایی را به عهده دارد که انتظار می‌رود نهایت دقت و سخت گیری را در این زمینه داشته باشد.»
این فعال حوزه ساختمان اظهار داشت: «در این شرایط با توجه به وجود چنین ساختمان‌هایی که احتمال وقوع حادثه آتش‌سوزی در آنها بسیار بالاست، نهادهای مربوطه باید به بررسی و شناسایی این ساختمان‌ها پرداخته و در جهت آگاه‌سازی مالکان، اخطارهای لازم را صادر و اقدامات لازم در راستای مجهز کردن آنها به تاسیسات اعلام و اطفای حریق انجام شود تا بتوان به میزان ممکن از وقوع چنین حوادثی پیشگیری کرد.»
حمیدرضا بازگشا
