ردپای ذرت در گرانی اوره

اکرم رضائی نژاد

افزایش پی‌درپی قیمت ذرت طی سال‌های اخیر، بازار جهانی اوره را هم به تکاپو انداخته است، به‌گونه‌ای که ردی پررنگ از نوسانات این غله در مسیر رشد قیمتی کود نیتروژنی دیده می‌شود.

تحلیل هفت‌ساله روند قیمت‌ها نشان می‌دهد هر موج صعودی در بازار ذرت، تنها با فاصله‌ای کوتاه، جهش مشابهی را در بازار اوره رقم زده است.

به گزارش عصراقتصاد، بررسی روند هفت‌ساله قیمت جهانی اوره و ذرت در بازه زمانی ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۵ نشان می‌دهد که میان این دو کالای کلیدی کشاورزی، ارتباطی مستقیم و اثرگذار وجود دارد؛ به طوری که هر زمان قیمت ذرت رشد قابل‌توجهی را تجربه کرده، مصرف و تقاضای اوره نیز افزایش یافته و این امر در نهایت به رشد قیمت جهانی اوره منجر شده است.

مطابق داده‌های «UREA Monitor» که در نمودار منتشر شده قابل مشاهده است، تغییرات قیمت ذرت (محور راست – دلار به ازای هر تن) و اوره (محور چپ – دلار به ازای هر تن) در بسیاری از نقاط زمانی هم‌راستا بوده است. این همبستگی به ویژه در مقاطع جهش‌های قیمتی ذرت در سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ آشکارتر است.

افزایش قیمت ذرت از اوایل ۲۰۲۱ که تا میانه سال ۲۰۲۲ ادامه داشت، کشاورزان را در بسیاری از کشورها به سمت استفاده بیشتر از زمین‌های زراعی و افزایش برداشت سوق داد. این استراتژی نیازمند مصرف بیشتر کودهای نیتروژنی همچون اوره بود تا عملکرد مزرعه در اوج قیمت‌ها به حداکثر برسد.

اوج‌گیری همزمان در ۲۰۲۲

بررسی نمودار نشان می‌دهد از ابتدای ۲۰۲۱ تا اواسط ۲۰۲۲، قیمت ذرت از حدود ۲۵۰ دلار به بالای ۳۲۰ دلار در هر تن رسید. این روند به فاصله کمی، جهش مشابهی را در بازار اوره رقم زد؛ به‌طوری که قیمت اوره از حدود ۲۷۰ دلار در ابتدای ۲۰۲۱ به بیش از ۷۵۰ دلار در سه‌ماهه دوم ۲۰۲۲ صعود کرد.

تحلیل هفت‌ساله قیمت‌ها نشان می‌دهد نوسان‌های بازار ذرت به‌سرعت در بازار اوره بازتاب می‌یابد و سیاست‌های کشاورزی می‌توانند این همبستگی را تشدید کنند

هرچند عوامل دیگری همچون افزایش بهای گاز طبیعی (به‌عنوان ماده اولیه تولید اوره) و اختلالات زنجیره تأمین ناشی از جنگ اوکراین و روسیه نیز بر این جهش تأثیر داشتند، اما همزمانی رشد قیمت دو کالا و تداوم نسبی آن نشان می‌دهد انگیزه کشاورزان برای استفاده از بیشتر کود به منظور بهره‌گیری از قیمت بالای ذرت، بخش مهمی از این تقاضا را شکل داده است.

افت همزمان پس از اشباع بازار

از اواخر ۲۰۲۲، افت قابل توجه قیمت ذرت آغاز شد و تا پایان ۲۰۲۳ ادامه پیدا کرد؛ این افت قیمتی به‌سرعت به بازار اوره نیز سرایت کرد. قیمت اوره از قله تاریخی خود در ۲۰۲۲ به کمتر از ۴۰۰ دلار در اوایل ۲۰۲۳ رسید و این کاهش تا حوالی مرز ۳۰۰ دلار نیز ادامه پیدا کرد.

این هم‌زمانی کاهش، به‌ویژه در بازاری که هزینه‌های تولید و حمل‌ونقل اوره همچنان بالا بود، نشان‌دهنده وزن بالای عامل «تقاضای کشاورزی» بر قیمت نهایی اوره است. زمانی که قیمت ذرت پایین بیاید، انگیزه کشاورزان برای کشت گسترده و استفاده حداکثری از نهاده‌ها کاهش می‌یابد و این امر مستقیماً کاهش تقاضای جهانی اوره را رقم می‌زند.

نقش سیاست‌های کشاورزی و بازار جهانی غلات

کارشناسان حوزه کشاورزی معتقدند که این رابطه قیمتی، تنها تابع عرضه و تقاضای آنی نیست، بلکه سیاست‌های حمایتی دولت‌ها نیز در آن مؤثر است. در سال‌هایی که قیمت ذرت بالا می‌رود، بسیاری از دولت‌ها با یارانه یا تسهیلات کشت، کشاورزان را به افزایش تولید ترغیب می‌کنند که این امر به‌طور غیرمستقیم، مصرف اوره را هم تقویت می‌کند.

از سوی دیگر، بازارهای جهانی غلات به شدت تحت تأثیر آب‌وهوا، شرایط جغرافیایی و بحران‌های ژئوپلیتیکی است. نمونه بارز، جنگ اوکراین و روسیه در ۲۰۲۲ بود که هم عرضه ذرت و هم عرضه اوره را با اختلال جدی روبه‌رو کرد و جهش همزمان این دو کالا را رقم زد.

نوسان آرام اما پیوسته در سال‌های ۲۰۲۴ و اوایل ۲۰۲۵

بر اساس داده‌های موجود، در سال‌های ۲۰۲۴ و اوایل ۲۰۲۵، قیمت ذرت در محدوده ۱۹۰ تا ۲۳۰ دلار در نوسان بوده است؛ این بازه قیمتی به کشاورزان سیگنال ثبات نسبی می‌دهد، اما افزایش‌های کوتاه‌مدت قیمت ذرت در همین دوره، هر بار باعث حرکت افزایشی خفیف در نمودار اوره نیز شده است.

این الگو بار دیگر نشان می‌دهد که حتی در شرایط بدون بحران چشمگیر، رابطه مستقیم میان قیمت ذرت و اوره برقرار است. تغییرات کوچک در بازار غلات، به ویژه برای کالاهایی با تقاضای فصلی، می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر بازار نهاده‌های شیمیایی داشته باشد.

برآورد کارشناسان این است که اگر در ۲۰۲۵ و ۲۰۲۶ قیمت ذرت وارد مرحله صعودی شود – خواه به دلیل کاهش تولید جهانی، خشکسالی یا محدودیت‌های تجاری – بازار اوره هم به سرعت واکنش نشان خواهد داد. در این سناریو، کشورهایی که هم واردکننده اوره و هم تولیدکننده بزرگ ذرت هستند، بیشترین تأثیر را خواهند پذیرفت.

برای تولیدکنندگان اوره، این رابطه فرصتی استراتژیک محسوب می‌شود؛ چرا که رصد بازار ذرت می‌تواند پیش‌نگر مهمی برای برنامه‌ریزی تولید و صادرات باشد. در مقابل، واردکنندگان باید سیاست‌های ذخیره‌سازی و خرید آتی را با توجه به این الگو تنظیم کنند تا در دوره‌های جهش قیمت، آسیب‌پذیری کمتری داشته باشند.

جهش قیمت ذرت در سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲، با تحریک تقاضای کود نیتروژنی، رکوردهای تاریخی در بازار اوره ثبت و مسیر رشد این نهاده را هموار کرد

تحلیل روند قیمتی ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۵ نشان می‌دهد هر موج صعودی قیمت ذرت، در فاصله کوتاهی منجر به رشد قابل توجه در بازار اوره شده است.

این رابطه نه‌تنها بر مبنای منطق اقتصادی کشاورزی – یعنی تلاش برای بیشینه‌سازی عملکرد زمین در زمان قیمت‌های بالا – استوار است، بلکه تحت تأثیر عوامل جهانی نظیر بحران‌های ژئوپلیتیک، تغییرات اقلیمی و تحولات انرژی نیز قرار دارد.

در نهایت، می‌توان نتیجه گرفت که بازار اوره به عنوان یکی از نهاده‌های اصلی تولید ذرت، در هر دوره رونق غلات می‌تواند با رشد سریع قیمت روبه‌رو شود.

داده‌های آماری قیمت‌ها

*داده سال ۲۰۲۵ بر اساس میانگین چند ماه اول سال برآورد شده است.