سعید محمد در نشست هیات نمایندگان اتاق ایران: قوانین و مقررات خلق‌الساعه به سرمایه‌گذاری در منطقه آزاد لطمه می‌زند
دبیر شورای عالی مناطق آزاد گفت: ولعی در کشور ایجادشده که تمام استان‌ها می‌خواهند به منطقه آزاد تبدیل شوند. باید تکلیف خود را مشخص کنیم؛ یا باید ویژگی‌های این منطقه را بپذیریم یا باید آن را تعطیل کنیم.
سعید محمد، دبیر شورای عالی مناطق آزاد در بیست‌ویکمین نشست هیات نمایندگان اتاق ایران از مناطق آزاد، ظرفیت‌ها و مشکلات آن گفت: در ابتدا دبیر شورای عالی مناطق آزاد از لزوم تقویت ارتباط دولت با بخش خصوصی گفت: باید این ارتباط‌ها نهادمند باشد؛ برای همین می‌توانیم تفاهم‌نامه‌ای امضا کنیم.
محمد به وضعیت مناطق آزاد در ایران و جهان اشاره کرد: وقتی مناطق آزاد ایران را با منطق آزاد در دنیا مقایسه می‌کنیم، متوجه نواقص موجود در مناطق آزاد کشور می‌شویم. در دنیا ۵۴۰۰ منطقه آزاد و ویژه اقتصادی فعال است و رشد ایجاد مناطق آزاد به‌صورت شتابان در حال رشد است.
۷۵ درصد برترین اقتصاد دنیا یعنی چین، در مناطق آزاد و ویژه رقم می‌خورد. در امارات و ترکیه هم موتور پیشران اقتصاد منطقه آزاد است. ما باید خود را به استاندارد جهانی نزدیک کنیم.
او درباره تاریخچه و اهداف مناطق آزاد گفت: مناطق آزاد هفت نسل را از سر گذرانده است: نسل اول مناطق آزاد تجارت محور بود که برای رونق گرفتن تجارت بعد از جنگ جهانی دوم کار می‌کرد.
نسل دوم تولید محور بود؛ نسل سوم مناطق آزاد خدمات بود که در کنار تولید و تجارت کار می‌کرد لازمه آن خدمات پولی_مالی و بیمه‌ای بود.
نسل چهارم مناطق آزاد دانش‌بنیان بود و نسل پنجم مناطق آزاد، منطقه آزاد جامع و نسل ششم مناطق آزاد فرامرزی و مشترک شکل گرفت و امروز چین نسل هفتم مناطق آزاد یعنی مناطق آزاد دیجیتال را راهبری می‌کند.
او ادامه داد: ما در نسل اول مناطق آزاد هستیم؛ حتی در بخش تولید و خدمات دچار نوسان هستیم. استفاده چندانی از این ابزارها در مناطق آزاد نمی‌شود.
در کشور ۸ منطقه آزاد فعال داریم که عبارت‌اند از: قشم، اروند، کیش چابهار، ارس، ماکو، انزلی و فرودگاه امام (ره) که البته در اختیار دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد نیست.
البته هفت منطقه جدید هم ابتدای امسال مصوب شد: منطقه آزاد زابل در سیستان و بلوچستان، منطقه آزاد اردبیل، منطقه آزاد اینچه‌برون در گرگان، منطقه آزاد بانه و مریوان در کردستان، منطقه آزاد قصر شیرین در کرمانشاه، منطقه آزاد مهران در ایلام و منطقه آزاد بوشهر. در کنار این ۷۹ منطقه ویژه اقتصادی مصوب و ۳۲ منطقه ویژه اقتصادی فعال است.
مناطق ویژه نیاز به سازمان مسئول دارد که تعدادی از آنها در اختیار وزارت صنعت، نفت، مخابرات و غیره اداره می‌شود و تعدادی از آن هم در اختیار بخش خصوصی است.
او تصریح کرد: ۴۵ درصد از تجارت در بخش صادرات در مناطق ویژه و آزاد اقتصادی انجام می‌شود؛ البته خیلی از منطقه هاب انرژی هستند و صادرات نفتی هم در آنجا انجام می‌شود. درصد تولید و صادرات در مناطق آزاد پایین است، اما اینکه هنوز مناطق آزاد به ظرفیت لازم نرسیده ولی همچنان مناطق جدیدی ایجاد می‌شود، محل سؤال است.
محمد تأکید کرد: امروز ولعی در کشور ایجادشده که تمام استان‌ها می‌خواهند به منطقه آزاد تبدیل شوند. از ۷۴ گذرگاه مرز ۳۲ گذرگاه در داخل مناطق آزاد است و ما هر روز با درخواست‌های زیادی مواجهیم که جاهای جدیدی به منطقه آزاد تبدیل شود.
دبیر شورای عالی مناطق آزاد گفت: این مناطق برای تجارت و رونق تولید شکل‌گرفته است اما دید اشتباه مدیران این است که فکر می‌کنند باید از این فرصت‌ها برای محرومیت‌زدایی استفاده کنند.
برای همین اکثر این مناطق مسکونی است. وسعت منطقه یکی از مشکلات است؛ مثلاً مناطق آزاد ماکو ۴۰۰ هزار هکتار است که ۲۵ برابر جزیره کیش مساحت دارد؛ این باعث می‌شود منطقه قابلیت محصور شدن نداشته باشد و مشکلات با سایر ارگان‌ها پیدا شود. مدیر منطقه به‌جای پیگیری مسائل اقتصادی، درگیر امور اجرایی می‌شود.
دبیر شورای عالی مناطق آزاد گفت: ما باید از گذشته درس بگیریم. همه می‌گویند مناطق آزاد به جایگاه اصلی خود نرسیده است؛ آسیب‌شناسی کار درستی است ولی باید از گذشته درس بگیریم. صادرات ما از مناطق آزاد یک‌میلیارد دلار است و واردت ۱.۲ میلیارد بوده؛ بعضاً این‌گونه می‌گویند که مناطق آزاد سکوی واردات است و این اشتباه است.
او تصریح کرد: مناطق آزاد نیاز به زیرساخت دارد و طبق قانون باید دولت این زیرساخت‌ها را تأمین کند؛ از آنجا که این کار نشده، دولت سهمیه‌ای واردات کشور یعنی حدود سه میلیارد دلار را به مناطق آزاد داد تا از محل عوارض ۱۵ درصد سود تجاریان توسعه زیرساخت انجام شود.
البته این کار اشتباهی است و دولت می‌توانست این عوارض را خودش دریافت کند و در اختیار مناطق آزاد قرار دهد. البته این واردات مال سرزمین اصلی است که سود بازرگانی آن در اختیار مناطق آزاد است.
از ابتدای سال ۱۴۰۰ حدود ۱,۲ میلیارد دلار در مناطق آزاد واردات داشتیم که ۵۰ درصد این مبلغ مواد اولیه مورد نیاز تولیدکننده‌ها بود و بخشی هم کالای همراه مسافر بود.
محمد تصریح کرد: مناطق آزاد سکوی واردات و قاچاق نیست؛ طبق آمار ستاد مبارزه با مواد مخدر ۷ درصد قاچاق کالا در مناطق آزاد انجام می‌شود. مناطق آزاد به‌شدت رصد می‌شود و نظارت در این منطقه بسیار قوی است.
البته باید این آمار به حداقل برسد. این ذهنیت‌ها باعث می‌شود تصمیم اشتباهی بعداً اتخاذ شود. حدود ۲۵۰۰ واحد صنعتی در مناطق آزاد فعال است. در بخش SME ها مسئله اشتغال‌زایی خیلی مهم است. مناطق آزاد تبدیل به هاب انرژی می‌شود و این‌ها نقاط قوت مناطق آزاد است.
محمد به حکمرانی در مناطق آزاد اشاره کرد و آن را یکی از ضعف‌های آن دانست. در منطقه آزاد مشکل عدم اجرای قوانین را داریم و باید ماده ۶۵ اجرا شود و هیچ‌کدام از ۲۵ نهاد دخیل در مناطق آزاد اختیارات خود را به مدیر منطقه واگذار نمی‌کنند.
این وظایف به‌صورت جزیره‌ای انجام می‌شود و صادرکننده هم از این وضعیت خسته می‌شود. در مناطق آزاد ده‌ها واحد تصمیم‌گیر وجود دارد که فکر می‌کنند کار در سرزمین اصلی راحت‌تر است.
دبیر شورای عالی مناطق آزاد در ادامه گفت: باید تکلیف خود را در مناطق آزاد مشخص کنیم؛ یا باید ویژگی‌های این منطقه را بپذیریم یا باید آن را تعطیل کنیم. رفتار دوگانه در این منطقه پاسخگو نیست. قوانین خلق‌الساعه به این منطقه و مسیر سرمایه‌گذاری لطمه می‌زند.
در ۱۳ دی‌ماه ۱۴۰۰ قانونی مصوب شد که در مناطق آزاد دو بار مالیات بر ارزش‌افزوده از فرد گرفته می‌شود و همه این‌ها به خاطر ابهام در این قانون است. در کنار ما امارات اعلام کرده که برای سرمایه‌گذاران تسهیلات و زمین رایگان می‌دهد؛ وقتی این‌ها را در کنار هم قرار می‌دهیم بسیار ناراحت‌کننده است.
محمد ادامه داد: پیگیر هستیم که مناطق آزاد را به جایگاه خود برگردانیم جلسات و پیگیری‌هایی هم در این زمینه داشتیم. این مناطق ظرفیت زیادی دارند و اگر راه‌آهن چابهار و زاهدان وصل شود ظرفیت بزرگی ایجاد می شود.
۲۵ میلیون تن تجارت روسیه از کریدور شمال به جنوب می‌گذرد که این راه آ‌هن در این کریدور قرار می‌گیرد و ظرفیت بالایی خواهد داشت متاسفانه مشکلات زیرساختی در مناطق آزاد زیاد است در کیش برق، در قشم آب و در بسیاری از مناطق مشکل اینترنت داریم مناطق جدید نیز هیچ یک از این موارد را ندارند.
دبیر شورای عالی مناطق آزاد با اشاره به جام جهانی ۲۰۲۲ قطر گفت: پیش بینی شده که حدود ۱,۵ میلیون گردشگر در جام جهانی به قطر سفر کنند که از این بین ۵۰۰ هزار نفر به صورت دائم در قطر خواهند بود.
کشورهای اطراف قطر به دلیل درگیری‌های که به یکدیگر دارند جای مطمئنی برای قطر نیستند ظرفیت‌های ما هم خیلی بالا نیست با این حال تلاش‌هایی در این زمینه داشته‌ایم و در حال مهیا کردن پنج زمین فوتبال در کیش هستیم که یکی از آنها زمین فوتبال هیبریدی برای اولین بار در کشور است.
چند سالن بدنسازی و پنج هتل پنج ستاره نیز اضافه می‌شود، توافقاتی با قطر داشتیم تا ۴۰۰ پرواز در هفته به فرودگاه کیش از قطر انجام شود. باند فرودگاه کیش نیز در حال ترمیم است، دو کشتی کروز نیز برای رفت و آمد به قطر در نظر گرفته شده است.
متاسفانه قشم برای این کار ظرفیت‌های پایینی دارد همچنین مهر ورود برای رفت و آمد مورد نیاز نخواهد بود.
محمد ادامه داد: پیگیر هستیم که مناطق آزاد را به جایگاه خود برگردانیم جلسات و پیگیری‌هایی هم در این زمینه داشتیم. این مناطق ظرفیت زیادی دارند و اگر راه‌آهن چابهار و زاهدان وصل شود ظرفیت بزرگی ایجاد می شود.
۲۵ میلیون تن تجارت روسیه از کریدور شمال به جنوب می‌گذرد که این راه آ‌هن در این کریدور قرار می‌گیرد و ظرفیت بالایی خواهد داشت متاسفانه مشکلات زیرساختی در مناطق آزاد زیاد است در کیش برق، در قشم آب و در بسیاری از مناطق مشکل اینترنت داریم مناطق جدید نیز هیچ یک از این موارد را ندارند.
دبیر شورای عالی مناطق آزاد با اشاره به جام جهانی ۲۰۲۲ قطر گفت: پیش بینی شده که حدود ۱,۵ میلیون گردشگر در جام جهانی به قطر سفر کنند که از این بین ۵۰۰ هزار نفر به صورت دائم در قطر خواهند بود.
کشورهای اطراف قطر به دلیل درگیری‌های که به یکدیگر دارند جای مطمئنی برای قطر نیستند ظرفیت‌های ما هم خیلی بالا نیست با این حال تلاش‌هایی در این زمینه داشته‌ایم و در حال مهیا کردن پنج زمین فوتبال در کیش هستیم که یکی از آنها زمین فوتبال هیبریدی برای اولین بار در کشور است.
چند سالن بدنسازی و پنج هتل پنج ستاره نیز اضافه می‌شود، توافقاتی با قطر داشتیم تا ۴۰۰ پرواز در هفته به فرودگاه کیش از قطر انجام شود. باند فرودگاه کیش نیز در حال ترمیم است، دو کشتی کروز نیز برای رفت و آمد به قطر در نظر گرفته شده است.
متاسفانه قشم برای این کار ظرفیت‌های پایینی دارد همچنین مهر ورود برای رفت و آمد مورد نیاز نخواهد بود.
او درنهایت به لزوم امضای تفاهم‌نامه همکاری با اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران تأکید کرد.
