سیاست‌های جایگزین روسیه برای واردات در حوزه پوشاک

روسیه نام رسمی فدراسیون روسیه  پهناورترین کشور جهان است که با ۱۷٬۰۹۸٬۲۴۶ کیلومتر مربع وسعت، عنوان پهناورترین کشور جهان را به خود اختصاص داده است.

در اکتبر سال ۱۹۱۷ انقلاب کمونیستی در این کشور رخ داد و نام کشور به اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی تغییر یافت. در سال ۱۳۷۰ (۱۹۹۱) شوروی پس از جنگ سردی طولانی با غرب فروپاشید و فدراسیون روسیه و دوازده جمهوری دیگر جانشین آن شدند.

با این وجود پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در دسامبر ۱۹۹۱ روسیه از نظر جهانی منزوی نشد و به گسترش روابط تجاری بین‌المللی برای تقویت اقتصاد خود ادامه داد.

ولی با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی صنعت نساجی دچار یک افول بسیار شدید شد. در سال ۱۹۹۸ حجم تولید در صنعت نساجی تنها ۱۲% از سال ۱۹۹۰ بود و نرخ اشتغال از ۹۳۲ هزار نفر در سال ۱۹۹۰ به ۴۲۴ هزار نفر در سال ۱۹۹۸ کاهش یافت.

سه دلیل عمده علت این افول و کاهش تولید در صنعت نساجی بود ۱) قطع رابطه با حکومت قبلی ( جماهیر شوروی) که به تولیدکنندگان مواد خام مانند پنبه عرضه میکرد. ۲) افزایش واردات ارزان منسوجات و پوشاک ۳) بهره‌وری پایین نیروی کار به دلیل تجهیزات فرسوده.

بنابراین سال ۱۹۹۸ و بحران ارزش روبل تاثیر مثبتی در حجم تولید که به دلیل افزایش تقاضا در بازار داخلی بود ایجاد کرد. پس از سال  ۱۹۹۸ صنعت نساجی در سال‌های ۱۹۹۹ و ۲۰۰۰ شروع به رونق دوباره گرفت.

نمودار ۱ ارزش صنعت خرده‌فروشی منسوجات و متعلقات کشور روسیه را برحسب میلیارد یورو از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۵ نشان می‌دهد.

با توجه به نمودار۱ در سال‌های ۲۰۰۳ و ۲۰۰۴ مقدار درآمد روسیه در بازار خرده‌فروشی بسیار اندک بود و در سال ۲۰۰۵  یک جهش بسیار بزرگ درآمدی حدود ۲۵ میلیارد یورو در بازار خرده‌فروشی کسب کرد و پس از آن نمودار در سال‌های بعد همچنان روند صعودی داشته است ولی در سال ۲۰۰۹ با کاهش قابل توجهی روبرو شد و این درحالی است که در سال‌های بعد مقدار درآمد این کشور از بازار خرده‌فروشی دوباره افزایش پیدا کرد.

نمودار ۲ حجم تولید منسوجات در کشور روسیه را برحسب میلیارد متر مربع از سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰ نشان می‌دهد.

با توجه به نمودار ۲ حجم تولید در سال ۲۰۱۷ نسبت به سال ۲۰۱۶ به اندازه ۵۷۹ میلیارد متر مربع افزایش یافته است سپس در سال ۲۰۰۸ و ۲۰۱۹ اندکی کاهش در حجم تولید مشاهده می‌شود و در نهایت در سال ۲۰۲۰ با حجم تولید معادل ۷۳۸۱ میلیارد متر مربع افزایش قابل توجهی نسبت به سال‌های گذشته نشان داده شده است.

حال در سال ۲۰۲۱–۲۰۲۲ بین روسیه-اوکراین یک رویارویی نظامی و بحران بین‌المللی به وقوع پیوست که نتیجه آن افزایش ۴۰  درصدی قیمت گاز بود به طوریکه نفت خام در هر بشکه حدود ۱۰۴ دلار آمریکا برای اولین بار از سال ۲۰۱۴ میلادی معامله شد.

نگرانی از این است که این افزایش قیمت و تغییر ناگهانی در بازار بورس و سهام به طور یقین بر روی روان مشتری و قدرت خرید آنها تاثیر بگذارد و این یک موضوع اساسی در رشد تمامی کسب و کارها شامل منسوجات و بازار پوشاک نیز است.

بخش مد روسیه به کالاهای وارداتی شدیداً وابسته است. با وجود اینکه بسیاری از شرکت‌های داخلی برای تامین و برآوردن نیاز مشتریان داخلی تلاش می‌کنند، بسیاری از پوشاک و لوازم جانبی هنوز از طریق واردات برندهای غربی خریداری می‌شود.

درحالیکه این کشور به طور معمول برای مواد خام مانند پنبه و پشم در تلاش است، برخلاف همسایگان خود مانند لهستان، دارای کمبود پرسنل ماهر برای بخش دوزندگی، نساجی و تولید کفش نیز است. کشور روسیه عمدتاً به کشورهای ترکیه و چین برای پارچه‌های نساجی و زیره‌های کفش وابسته است. با اعمال تحریم‌های کنونی اتحادیه اروپا علیه روسیه، این شرایط برای بخش لباس و مد روسیه دشوارتر خواهد شد.

ولی به این صورت هم نیست که روسیه هیچ کوششی انجام نداده باشد. این کشور به طور مستمر به دنبال سیاست‌های جایگزین برای واردات بوده است تا وابستگی خود را به واردات به حداقل رسانده و صنایع نساجی و پوشاک خود را مستحکم کند. قابل ذکر است که ۸۰ فروشگاه جدید در سال ۲۰۲۱ در این کشور تاسیس شد ولی با این وجود تمایل برای برندهای غربی همچنان باقی است.

نمودار ۳ واردات کلی از کشور روسیه برحسب میلیارد دلار از سال ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۲ نشان می‌دهد.

با توجه به نمودار ۳ در سال های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۰ میزان کلی واردات کشور روسیه تقریبا تفاوت چشم‌گیری نداشته ولی در بین سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۱ افزایش در واردات یک رشد قابل توجهی داشته است و سپس در سال ۲۰۲۲ و احتمالا شروع تنش بین دو کشور روسیه و اکراین  افت شدید واردات در کشور روسیه به وقوع پیوست.

درگیری بین اکراین و روسیه بر روی سرمایه‌گذاران خارجی نیز تاثیر داشته است. سهام گروه خرده‌فروشان کالاهای لوکس مانند برندهای فرانسوی معتبر   LVMH و Kering ، برند سوئیسی Richemont، برند Prada از ایتالیا وBurberry از کشور انگلستان بین ۳ تا۶ درصد ( در زمانیکه این مقاله نوشته شده است) افت داشته‌اند.

همچنین گزارش شده است از برندهای ترکی مانند LC Waikiki  ، Colin’s و English Home حدود ۲۰۰ فروشگاه در اکراین بسته شده است و تمامی برندها برنامه و طرح‌های این شرکت‌ها به حالت تعلیق درآمده است.

این درحالی است که برند  Colin’s دارای ۶۰ فروشگاه در اکراین، LC Waikiki 50 فروشگاه و English Home 33 فروشگاه در این کشور است. برند ایتالیایی Cosabella که در زمینه تولید لباس زیر بانوان فعالیت می‌کند، سفارشات تولید خود در کشور اکراین را متوقف کرده است.

آمریکا نیز مانند اتحادیه اروپا طیفی از محدودیت‌هایی را در زمینه صادرات به روسیه اعمال کرده است. انتظار می‌رود که صنعت مد و پوشاک در آمریکا خود را برای انجام اقداماتی برای اطمینان از سازگاری کلیه عملیات در میان مناقشه بین روسیه و اوکراین آماده می‌کند.

برخی از کارشناسان امریکایی اظهار می‌کنند که الیاف نساجی مانند پلی‌استر که از مواد نفتی مشتق می‌شود، با افزایش قیمت مواد نفتی، قیمت کلی این محصولات نیز به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد.

به دلیل اینکه الیاف مصنوعی یا به اصلاح بشر ساخته گران‌تر می‌شوند ، تقاضا برای الیاف طبیعی نیز افزایش می‌یابد و به آرامی باعث تورم در قیمت الیاف طبیعی می‌شود و این نگران‌کننده است.

با وجود اینکه کشور روسیه و اکراین نقش بسیار کمی در تولید البسه دارند، تاثیر آنها بر روی این صنعت نمی‌تواند کوچک در نظر گرفته شود.

از طرف دیگر جنگ میان روسیه و اکراین بر روی نرخ حمل و نقل نیز تاثیر گذاشته است. کرایه حمل و نقل ریلی به طور چشمگیری تحت تاثیر این درگیری قرار گرفته است و باعث شده است که بیشتر حمل و نقل به سمت حمل و نقل دریایی تغییر پیدا کند.

قسمتی از  مهمترین خط ریلی که چین را به اروپا متصل می‌کند از روسیه و اکراین عبور می‌کند و به دلیل تنش‌های فعلی دچار اختلال شده است.

نرخ کرایه‌های هوایی افزایش یافته است به طوریکه شرکت DHL به تازگی در قسمت نرخ هوایی خود متذکر شده است که ۱۷ درصد تجارت جهانی از طریق راه هوایی تحت تاثیر تنش بین اکراین و روسیه قرار گرفته است.

این درگیری که با بستن راه‌های هوایی و افزایش بلاتکلیفی تقاضاها همراه است، به تولید و جابه جایی بار در مسیرهای مختلف تجاری تاثیر می‌گذارد. بسته‌شدن راه‌های هوایی اکراین-روسیه باعث طولانی شدن مسیر ترانزیت‌ها در بیشتر مسیرها و جلوگیری از ظرفیت بیشتر می‌شود.

علاوه بر آن مشکلات مربوط به نیروی کار در بیشتر فرودگاه‌های اروپا و آسیا باعث اختلال در فعالیت‌های انبارداری و وقفه بیشتر در زمان ترانزیت‌ها می‌شود.

تنش بین روسیه و اکراین بر روی واردات منسوجات کشور روسیه نیز نگران‌کننده است. یکی از نگرانی‌های عمده مربوط به گردش مالی با کشور روسیه و به خصوص مرتبط با کشورهای آسیایی مانند بنگلادش و ویتنام و مساله پرداخت آنان به دلیل تحریم‌ها است.

با وجود اینکه تقاضا از کشور روسیه برای صنعت نساجی و پوشاک خیلی مهم نیست، این مساله می‌تواند به صنعت نساجی و پوشاک کشورهای آسیایی و هند خسارت وارد کند. کشور روسیه هر ماه از کشورهای آسیایی در زمینه پوشاک و نساجی حدود ۶۵۰-۷۰۰ میلیون دلاررآمریکا کالا وارد می‌کند که نیمی از آنها تنها مربوط به واردات پوشاک است.

نمودار ۴ واردات کشور روسیه از آسیا را برحسب میلیون دلارآمریکا نشان میدهد. اگر واردات از روسیه متوقف و برای مدتی  به دلیل تحریم‌ها به سرعت کاهش پیدا کند، در درآمدهای صادراتی کشورهای آسیایی نزدیک ۱-۲ میلیارد دلار یا بیشتر بسته به این که چه مدت زمان ادامه یابد، هزینه خواهد داشت.

انتظار می‌رود که کشور چین یک تاثیر بزرگ‌تری را خواهد دید به دلیل اینکه صادرات پوشاک و منسوجات این کشور به روسیه بزرگترین میزان را داراست و در حدود ۴۰۰ میلیون دلار در هر ماه است. با این وجود ، چالش‌های مرتبط با تامین داخلی و بالا رفتن مبتلایان کووید ۱۹ هم در صادرات کشور چین تاثیر فراوانی گذاشته است.

بنگلادش دومین صادرکننده بزرگ به کشور روسیه است که نزدیک به ۹۰ تا ۱۰۰ میلیون دلار در ماه کالا به کشور روسیه صادر می‌کند. کشور هند نزدیک به ۱۸-۲۰ میلیون دلار منسوجات و پوشاک هر ماه به کشور روسیه صادر می‌کند که به نظر می‌رسد در طی ماه‌های آینده با کاهش درآمد صادرات مواجه شود.

یکی از مهمترین دلیل نگرانی که برای صنعت پوشاک و منسوجات جهانی وجود دارد افزایش قیمت مواد اولیه خام مانند قیمت نفت خام و افزایش قیمت غذا است که باعث افزایش هزینه نیروی کار می‌شود.

اقتصاد برخی از کشورهای آسیایی به طور زیادی به ذغال سنگ و نفت خام کشور روسیه و مواد غذایی کشور اکراین وابسته است. گزارشات  UNCTAD از بحران روسیه -اکراین نشان می‌دهد که ترکیه، مصر، هند و چین کشورهایی هستند که به مواد غذایی کشورهای روسیه و اکراین متکی هستند. ضمناً این کشورها همچنین تامین‌کننده جهانی در صنعت منسوجات و پوشاک نیز هستند.

تورم در ترکیه به ۵۴.۴۴ درصد در ماه فوریه ۲۰۲۲ رسیده است که به نظر می‌رسد به طور کاملاً مشخصی منابع‌یابی در این کشور را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

تورم در قیمت‌های مشتریان در بنگلادش به میزان ۶.۱۷ % افزایش یافته است که به طور برجسته به دلیل افزایش در قیمت مواد غذایی است.

از طرف دیگر تقاضا برای منسوجات و پوشاک انتظار می‌رود تحت تاثیر این موارد قرار گیرد و قیمت‌های منسوجات و پوشاک و وسایل چرمی به سرعت افزایش یابد. یادداشت‌های  UNCTAD 10% افزایش در  قیمت منسوجات، پوشاک و کالاهای چرمی را به دلیل افزایش در نرخ کرایه حمل برای مشتری پیشنهاد می‌دهد.

این آنالیز تنها محدود به نرخ کرایه حمل و نقل بوده است که هنوز اتفاق نیافتاده است. با این وجود تاثیر واقعی می‌تواند فراتر باشد زمانی که مواد اولیه خام و قیمت نیروی کار در هزینه‌های  مصرف‌کننده وارد شود.

در نهایت نمودار ۵  یک پیش‌بینی از درآمد کشور روسیه  برحسب میلیون دلار آمریکا از صنعت نساجی و پوشاک این کشور برحسب پوشاک آقایان ، بانوان و کودکان از سال ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۶ میلادی ارائه می‌دهد.

با توجه به نمودار سهم بازار پوشاک بانوان نسبت به آقایان و کودکان بیشتر است و روند نمودار تا سال ۲۰۲۶ افزایشی است و تنها در سال ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ اندکی کاهش در درآمد این کشور از بخش پوشاک و منسوجات مشاهده می‌شود.

منبع: واحد مطالعات دبیرخانه انجمن صنایع نساجی ایران