فولاد سبز می‌شود؟

براساس اعلام وزارت نیرو، صنایع فولادی ایران به ازای تولید هر تن محصول معادل ۶۶۰ تن نفت خام انرژی مصرف می‌کنند که این میزان چندین برابر مصرف انرژی بسیاری از کشورهای جهان مانند ترکیه، ایتالیا، مکزیک و… است.

عصراقتصاد: قبل از دهه ۱۸۵۰ که مخترع انگلیسی “هنری بسمر”، ساخت فولاد را به عنوان روشی برای تولید انبوه آلیاژ آهن ابداع کند، نبود فولاد بسیاری از صنایع را محدود کرده بود و این صنایع از چدن و آهن چکش خوار (آهن کم کربن) استفاده می‌کردند. در سازه‌هایی مانند راه‌آهن و پلها از چدن استفاده می‌شد و مهندسان و طراحان به شدت محدودیت‌ها و ضعف خواص چدن را احساس می‌کردند. به دلیل شکنندگی چدن، حوادث زیادی در پل‌های متعددی اتفاق افتاده بود و این حوادث تا زمانی که این پل‌ها با پل‌های فولادی جایگزین شدند ادامه داشت. پل‌های ساخته شده از آهن چکش‌خوار بسیار قابل اعتمادتر بودند و سوانح کمتری در آنها بروز کرده بود.

از آن زمان تا به امروز این صنعت به‌طور وسیعی گسترش یافته و رشد کرده است تا جاییکه امروز با درآمد بسیار بالا و اشتغال‌زایی برای میلیون‌ها نفر، به‌عنوان صنعتی تأثیرگذار، در دنیا شناخته می‌شود.

فولاد را می‌توان به‌عنوان وجه اشتراک تمام صنایع و تولیدات آن‌ها در نظر گرفت. ۹۰ درصد فلزات جهانی به فولاد اختصاص‌یافته است. پیش‌بینی شده است تقاضای جهانی فولاد تا سال ۲۰۵۰ به ۲.۵ میلیارد تن در سال برسد. در این میان چالش‌های زیست‌محیطی این صنعت نیز در حال شدت گرفتن است. مهمترین مساله زیست محیطی که امروز گریبان صنعت فولاد را گرفته است، تولید بیشترین گاز دی اکسید کربن در این صنعت نسبت به سایر صنایع است. براساس تخمین های زده شده فرآیند فولادسازی بین ۶ تا ۷ درصد از کل گازهای گلخانه‌ای در سراسر جهان را تولید می‌کند.

در حال حاضر، تلاش و سختگیری‌های دولت ها و صنایع در سراسر جهان، برای کاهش آلاینده‌ها و جلوگیری از انتشار گازهای گلخانه‌ای باعث شده است که این صنعت نیز برای پیدا کردن روش‌های تولید نوین در تولید فولاد تلاش کند و فولاد سبز را به عنوان راه حل بیابد. برای تولید فولاد سبز از انرژی‌های تجدیدپذیر استفاده می‌شود و هیدروژن سبز جایگزین مواد کربنی می شود بنابراین در چرخه تولید آن هیچ‌گونه سوخت‌های فسیلی مصرف نمی‌شود. این فولاد هیچ‌گونه آلاینده گازی ندارد و با فرآیند الکترولیز آب و برق تولید می‌شود.

به این ترتیب، به دلیل اهمیت کاهش انتشار کربن و حفظ محیط زیست، شرکت‌های فولاد سبز به عنوان یک راه‌حل مطرح شده‌اند و در آینده می‌توانند نقش مهمی در تولید فولاد با کمترین آلودگی زیست محیطی ایفا کنند. شرکت‌های فولاد سبز در سراسر جهان در حال توسعه و راه‌اندازی هستند.

تغییر شیوه فولاد‌سازی دنیا با رهبری چین آغاز شد. چین در اوایل کرونا، به دلیل انتشار تقریبا یک سوم گازهای گلخانه ای صنعتی از سوی کارخانه های این کشور، اعلام کرد که تا چشم انداز ۲۰۵۰، صنعت فولاد خود را تبدیل به فولاد سبز خواهد کرد، اما در اوایل سال ۲۰۲۳ با پایان همه‌گیری کرونا، بار دیگر اعلام کرد که ده سال این کار را به تاخیر می‌اندازد. هندوستان نیز در سال ۲۰۲۰ اعلام کرد صنعت فولاد خود را در سال ۲۰۶۰ به فولاد سبز تبدیل خواهد کرد، اما در اوایل سالجاری میلادی اعلام کرد که صنعت فولاد خود را در سال ۲۰۷۰ به صنعت سبز تبدیل می کند. این موارد بیانگر سختی این کار است.

تغییر روش تولید فولاد نیازمند تکنولوژی بسیار پیشرفته ای است که همه کشورها در اختیار ندارند. در ایران نیز پروژه‌هایی برای تولید فولاد سبز در دست اجرا است. به عنوان مثال، شرکت فولاد ایرانیان در حال توسعه فناوری‌های تولید فولاد سبز است.

بهرام سبحانی رئیس انجمن فولاد ایران، در این باره می گوید: نزدیک به ۷۰ درصد از تولید فولاد جهان، هنوز به‌طور انبوه در کوره بلندهایی انجام می شود که سوخت آن‌ها زغال‌سنگ است که باعث می شود حجم زیادی دی اکسید کربن به اتمسفر تزریق شود اما در ایران از کوره‌های قوس الکتریکی و سوخت گاز طبیعی استفاده می شود که میزان آلایندگی را کمتر می کند.

به گفته وی، شرکت‌های مختلف در ایران به‌طور مستقل مطالعاتی را در زمینه تولید فولاد سبز آغاز کرده‌اند و چند شرکت فولادی بزرگ مانند فولاد هرمزگان نیز در این مسیر حرکت کرده اند .

با این حال تولید فولاد سبز فرآیندی پرهزینه است و نیاز به تجهیزات پیشرفته‌ ای دارد. این در حالیست که تکنولوژی فولاد ایران قدیمی است و برای تولید فولاد سبز به تکنولوژی‌های پیشرفته‌تری نیاز است. توسعه و راه‌اندازی شرکت‌های فولاد سبز نیازمند سرمایه‌گذاری و پشتیبانی دولتی است.

البته دولت، سیاست‌هایی را جهت ترویج فولاد سبز اعمال کرده است که شامل تخفیف‌های مالیاتی برای شرکت‌ها و صنایعی است که از فولاد سبز استفاده می‌کنند و آنها را به استفاده از محصولات سبز و پایدار در طرح‌ها و پروژه‌های عمرانی تشویق می کند.

براساس این گزارش، می‌توان گفت که در مسیر تولید فولاد سبز در ایران به‌عنوان یک‌ فرایند درحال‌توسعه، پیشرفت‌ها و چالش‌هایی وجود دارد که نیاز به مطالعه و پژوهش بیشتری دارد.

در همین راستا، بیست و پنجمین همایش پژوهشگران صنعت فولاد کشور در تاریخ ۲ الی ۴ آبان ۱۴۰۲ تحت عنوان سمپوزیوم فولاد ۴۰۲ از سوی انجمن آهن و فولاد ایران با موضوع «مراحل عبور از تکنولوژی‌های موجود به فناوری‌های فولاد سبز در کشور» در مرکز همایش‌های بین‌المللی کیش برگزار می‌شود.

هدف از برگزاری سالانه سمپوزیوم‌های فولاد از سوی انجمن آهن و فولاد ایران که عموماً با حمایت شرکت‌های فولادی و دانشگاه‌های کشور برگزار می‌شود، ایجاد زمینه مساعد برای برقراری ارتباط میان دست اندرکاران صنعت فولاد کشور با اساتید و دانشجویان تحصیلات تکمیلی وپژوهشگران در این زمینه و به منظور رفع مشکلات موجود و توسعه هر چه بیشتر این صنعت است.