مسیر طی شده و راه باقی مانده تجدیدپذیرها

مهندس طرز طلب؛ معاون وزیر و رییس سازمان انرژی های تجدیدپذیر و بهره وری انرژی برق (ساتبا)

امروز، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و تنوع بخشی به سبد انرژی کشور، نه یک انتخاب، بلکه یک الزام راهبردی برای کشور به شمار می‌رود.

ظرفیت نیروگاه‌های تجدید پذیر کشور در طول بیش از ۲۰ سال گذشته احداث شده بود به ۱۲۳۲ مگاوات رسیده بود، باید افزود که هم اکنون این میزان از مرز ۲۲۱۶ مگاوات عبور کرده و در هفته آتی به حدود ۲۴۰۰ مگاوات خواهد رسید که رشد صد درصدی ظرفیت نصب شده نیروگاه‌های تجدیدپذیر در یکسال را نشان می‌دهد.

اما حقیت آن است که براساس برنامه زمانبندی می‌بایست ۱.۵ میلیارد دلار منابع مالی جهت تحقق ۳۵۰۰ مگاوات ظرفیت جدید تجدید پذیرتامین و ۵۰۵ میلیوند دلارتا فروردین سال جاری در اختیار ساتبا قرار می‌گرفت این درحالی است کل مبلغ دریافتی طی شش ماه گذشته به تازگی به عدد درخواستی ماه اول سال رسیده است. بدیهی است چنانچه براساس برنامه زمانبندی، منابع به موقع تامین و در اختیار ساتبا قرار می‌گرفت، ظرفیت تجمعی تجدید پذیر‌ها تا پایان شهریور سال جاری از مرز ۵ هزار مگاوات عبور کرده بود.

ایران به‌عنوان کشوری با منابع عظیم نفت و گاز، سال‌ها بر پایه انرژی‌های فسیلی اقتصاد و توسعه خود را سامان داده است. اما تداوم رشد مصرف داخلی، افزایش ناترازی در بخش انرژی، و آثار زیست‌محیطی ناشی از مصرف سوخت‌های فسیلی، ضرورت تغییر رویکرد را بیش از هر زمان دیگری آشکار ساخته است.

برخورداری ایران از ظرفیت‌های کم‌نظیر خورشیدی و بادی، فرصتی استثنایی برای حرکت به‌سوی یک نظام انرژی پایدار فراهم آورده است. سرمایه‌گذاری در انرژی‌های پاک می‌تواند علاوه بر کاهش آلودگی هوا و حفاظت از منابع ارزشمند نفت و گازدکه بخشی از آن در نیروگاه‌های حرارتی برای تامین برق مورد نیاز مردم مصرف می‌شود، نقش مهمی در تأمین امنیت انرژی و تحقق رشد اقتصادی پایدار ایفا کند. جایگزین‌کردن بخشی از مصرف برق و گاز با انرژی‌های تجدیدپذیر، مسیر روشن‌تری را در جهت پاسخ‌گویی به نیاز‌های آینده کشور هموار خواهد ساخت.

از سوی دیگر، اسناد بالادستی و قوانین ملی نظیر سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی، سند چشم‌انداز و قوانین برنامه‌های توسعه، همگی بر ضرورت گسترش انرژی‌های تجدیدپذیر تأکید داشته و علاوه براین در این اسناد صراحتا ارقام دقیقی را به عنوان اهداف در حوزه تجدیدپذیر‌ها تعیین و وظایف هرکدام از نهاد‌ها و دستگاه‌ها در این خصوص تعیین شده است.

توجه به این اسناد و اجرای دقیق آنها می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد زیرساخت‌های پایدار، کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی، و حرکت به‌سوی اقتصاد سبز باشد که در این میان تامین منابع مالی مورد نیاز براساس زمانبندی تعیین شده، مهمترین عامل در دسترسی به اهداف تعیین شده به شمار می‌رود.

با ذکر این نکته که در پایان تیرماه سال گذشته و همزمان با تغییر دولت، ظرفیت نیروگاه‌های تجدید پذیر کشور در طول بیش از ۲۰ سال گذشته احداث شده بود به ۱۲۳۲ مگاوات رسیده بود، باید افزود که هم اکنون این میزان از مرز ۲۲۱۶ مگاوات عبور کرده که رشد نزدیک به صد درصدی ظرفیت نصب شده نیروگاه‌های تجدیدپذیر در یکسال نشان می‌دهد.

در واقع باید اذعان کرد که این موفقیت جز با حمایت همه جانبه مجموعه تصمیم گیران حاصل نمی‌شد. با این حال باید اذعان داشت که برنامه ریزی‌ها برای رسیدن به ارقام بالاتری تدوین شده بود که به دلیل عدم تامین مالی در زمان مناسبت، تاکنون محقق نشده است چرا که براساس برنامه زمانبندی می‌بایست ۱.۵ میلیارد دلار منابع مالی جهت تحقق ۳۵۰۰ مگاوات ظرفیت جدید تجدید پذیرتامین و ۵۰۵ میلیوند دلارتا فروردین سال جاری در اختیار ساتبا قرار می‌گرفت این درحالی است کل مبلغ دریافتی طی شش ماه گذشته به تازگی به عدد درخواستی ماه اول سال رسیده است.

بدیهی است چنانچه براساس برنامه زمانبندی، منابع به موقع تامین و در اختیار ساتبا قرار می‌گرفت، به طور قطع ظرفیت تجمعی تجدید پذیر‌ها تا پایان شهریور سال جاری از مرز ۵ هزار مگاوات عبور کرده بود.

شاهد این مدعا نیز آنکه باوجود پرداخت با تاخیر حدود شش ماهه، ظرفیت تجدید پذیر‌ها بطور قطع تا پایان شهریور ماه سال جاری از مرز ۲۴۰۰ مگاوات عبور خواهد نمود.

این درحالی است که ساتبا ازطریق اعتماد سازی میان سرمایه گذاران، بیش از دو برابر اعتبار تخصیص یافته اقدام به تجهیز کارگاه (آماده سازی و شروع عملیات اجرایی نیروگاه‌های خورشیدی) کرده است که البته این امر جز با مشارکت بخش خصوصی و توجه و تلاش مسئوولان وزارت نیرو و بانک مرکزی و صندوق توسعه ملی میسر نبود.

به هر روی اجرا و بهره برداری از نیروگاه‌های خورشیدی براساس برنامه زمانبندی، در صورتی محقق خواهد شد که منابع مالی براساس برنامه ریزی صورت گرفته، تامین و تزریق شود.

هم اکنون در کنار تامین منابع مالی لازم، نیازمند واقعی سازی انتظارات از تجدیدپذیر‌ها هستی چرا که در حقیقت نیروگاه‌های تجدیدپذیر در کنار سایر منابع، در سبد تولید انرژی کشور قرار خواهند گرفت و سهمی به اندازه ظرفیت خود در کاهش ناترازی ایفا خواهند کرد و نباید انتظار داشت صرفا با توسعه تجدیدپذیر‌ها بتوان ناترازی در زه انرژی را به طور کامل از بین برد.

متوع سازی سبد انرژی کشور، کمک به کاهش ناترازی، افزایش پایداری شبکه برق و در نهایت جذب منابع مالی خرد و کلان از مهمترین مزایای توسعه تجدیدپذیر‌ها در حال حاضر به شمار می‌رود.

نکته پایانی، اما توجه به حوزه بهره وری است چرا که این اصل مهم باعث حفظ منابع طبیعی و کاهش انتشار آلاینده‌های زیست محیطی داشته و نیاز به سرمایه گذاری کمتر در عین حال بی نیاز از هزینه‌های توسعه شبکه و زیرساخت‌های دیگر است و باید به این حوزه بسیار مهم و حیاتی در کنار فعالیت‌های توسعه توجه ویژه‌ای صورت گیرد.

لازم به ذکر اینکه در حال حاضر ۳۱ طرح بهره وری در زمینه‌های صنعت، کولر‌ها آبی، کولر‌های گازی، روشنایی معابر و روشنایی‌های داخلی با ظرفیت کاهش ۶۷۹ مگاواتی مصرف برق در حال اجراست که به تدریج و در ماه‌های آتی شاهد بهره برداری و اتمام طرح‌ها خواهیم بود.