چالش های کلیدی و کلید چالش های پزشکیان
فاطمه محمدی پور
هدف پزشکیان تقویت روابط بین‌الملل صلح‌آمیز، رسیدگی به معضل تورم و مخالفت با کنترل‌های ارزی، قیمت‌گذاری اجباری و انحصاراتی مانند آنچه در صنعت خودروسازی وجود دارد؛ است.
سایت تحلیلی عرب نیوز اخیرا مقاله ای با قلم «دکتر محمد السلامی» با عنوان «واقعیت ها و چالش های پیش روی چشم انداز اقتصادی پزشکیان» منتشر کرده که نظر به اهمیت نوع نگاه کشورهای عربی به پزشکیان عصر اقتصاد در ترجمه ای اختصاصی آن را تقدیم مخاطبان می کند.
در اکثر کشورها اقتصاد اغلب به عنوان یک نیروی مستقل عمل می کند و تصمیمات سیاسی را هدایت می کند و مناظر سیاسی را شکل می دهد. اما در ایران وضعیت اقتصادی به طور مشخص متفاوت است.
در اینجا اقتصاد یک نیروی خودمختار نیست، بلکه یک عامل وابسته است که توسط استراتژی‌های نظام سیاسی حاکم شکل گرفته و کنترل می‌شود.
در اکثر کشورها اقتصاد اغلب به عنوان یک نیروی مستقل عمل می کند و تصمیمات سیاسی را هدایت می کند و مناظر سیاسی را شکل می دهد. اما در ایران وضعیت اقتصادی به طور مشخص متفاوت است. در اینجا اقتصاد یک نیروی خودمختار نیست، بلکه یک عامل وابسته است
در انتخابات اخیر ریاست جمهوری، قبل از پیروزی «مسعود پزشکیان»، مسائل اقتصادی در رأس مناظره کاندیداها قرار داشت که نشان‌دهنده مرکزیت دغدغه‌های اقتصادی و معیشتی در میان مردم ایران است. به این ترتیب باید برنامه‌های اقتصادی رئیس‌جمهور پزشکیان را بررسی کرد از جمله راهبردهای وی برای مقابله با چالش‌های اقتصادی کنونی، موانعی که ممکن است با آن مواجه شود، موضع وی در قبال تحریم‌های بین‌المللی و رویکرد سیاست خارجی وی به‌ویژه در رابطه با توافق هسته‌ای و روابط دیپلماتیک با کشورهای همسایه و جامعه بین المللی گسترده تر.
سیاست های اعمال شده توسط دولت ایران به طور قابل توجهی به بحران های اقتصادی شدیدی که در حال حاضر مردم ایران با آن مواجه هستند، کمک کرده است. این امر در انزوای مداوم کشور و اعمال مکرر تحریم‌ها در چهار دهه گذشته، به ویژه بازگرداندن تحریم‌های ایالات متحده در سال ۲۰۱۸ منعکس شده است.
در نتیجه ایران فقر، بیکاری، فساد و تورم شدید را تجربه کرده است و ارزش پول ملی و قدرت خرید کاهش یافته و درآمدهای دلاری به یک سوم سطح قبلی خود کاهش یافته است.
علاوه بر این، بدهی های محلی افزایش و سرمایه گذاری کاهش یافته است؛ قطع برق مکرر بوده و کسری بودجه دولت رایج شده است و کشور مجبور به اتخاذ تدابیر ریاضتی و کاهش هزینه ها شده است. ایران علیرغم برخورداری از ذخایر قابل توجه نفت، منابع طبیعی و دارایی های مختلف اقتصادی، فرصت های توسعه بی شماری را در بخش های مختلف از دست داده است.
ایران علیرغم برخورداری از ذخایر قابل توجه نفت، منابع طبیعی و دارایی های مختلف اقتصادی، به علت تحریم های شدید فرصت های توسعه بی شماری را در بخش های مختلف از دست داده است
چشم انداز اقتصادی پزشکیان
پزشکیان، وزیر سابق و نماینده با سابقه اصلاح طلب مجلس، چشم انداز اقتصادی خاصی برای ایران دارد. وی رمز نجات کشور را پایبندی به سیاست ها و رهنمودهای کلی رهبر انقلاب می داند. پزشکیان تاکید کرده است که توافق هسته ای جهت کاهش مسائل اقتصادی حیاتی است.
وی معتقد است که حل چالش‌های مرتبط با این توافق و لغو تحریم‌ها باید در اولویت باشد که با تخصص متخصصان داخلی قابل دستیابی است. در حالی که وی اذعان می‌کند کشور می‌تواند تحت تحریم‌های کنونی دوام بیاورد، اما اصرار دارد که توسعه واقعی بدون حذف آنها دست نیافتنی است. پزشکیان در مقاله ای که در سایت تهران تایمز منتشر شد، اعلام کرد که تحریم ها صدها میلیارد دلار ضرر به اقتصاد ایران وارد کرده است.
پزشکیان همچنین از اقدامات اصلاحی داخلی مانند به حداقل رساندن دخالت نهادهای دولتی و نظامی در اقتصاد، تشویق بخش خصوصی و تعاونی ها و اجازه دادن به آزادی اقتصادی بیشتر به جز در بخش های بهداشت و آموزش، حمایت می کند.
«جواد صالحی اصفهانی»، استاد اقتصاد ایرانی در دانشگاه ویرجینیا خاطرنشان می کند که اهداف پزشکیان ممکن است با اهداف رئیس جمهور حسن روحانی به ویژه در مورد آشتی با غرب همسو باشد، اما از نظر اتکا به اقتصاد بازار و بخش خصوصی متفاوت است. در نتیجه دیدگاه های پزشکیان بیشتر با ایده های رئیس جمهور سابق خاتمی در مورد عدالت اجتماعی همسو می شود.
پزشکیان هنوز برنامه دقیق و عملی برای حل مشکلات اقتصادی ایران ارائه نکرده است. با این حال وی خطوط کلی از اهداف اقتصادی خود را به اشتراک گذاشته است. رویکرد وی شامل مشاوره با کارشناسان با تجربه در زمینه های خاص است.
یکی از اهداف اصلی رئیس جمهور جدید ایران لغو تحریم‌های اقتصادی علیه ایران است که به نظر وی برای بهبود وضعیت اقتصادی کشور و جذب سرمایه‌گذاری‌های ضروری بسیار مهم است. پزشکیان برای رسیدن به این هدف، از جواد ظریف وزیر امور خارجه پیشین مشاوره می‌گیرد. پزشکیان همچنین بر اهمیت پیروی ایران از توصیه‌های گروه ویژه اقدام مالی و حذف خود از لیست سیاه این سازمان تاکید می‌کند.
هدف پزشکیان تقویت روابط بین‌الملل صلح‌آمیز، رسیدگی به تورم و مخالفت با کنترل‌های ارزی، قیمت‌گذاری اجباری و انحصاراتی مانند آنچه در صنعت خودروسازی وجود دارد، است
هدف پزشکیان تقویت روابط بین‌الملل صلح‌آمیز، رسیدگی به تورم و مخالفت با کنترل‌های ارزی، قیمت‌گذاری اجباری و انحصاراتی مانند آنچه در صنعت خودروسازی وجود دارد، است. چشم انداز اقتصادی وی همچنین شامل مقابله با موضوعاتی مانند آزادی های محدود و سانسور اینترنت، مبارزه با فساد، ترویج عدالت اجتماعی و ایجاد انگیزه برای توسعه مناطق محروم و مرزی است.
پزشکیان با توجه به چشم انداز خود برای روابط خارجی کشورش بر قصد خود برای رفع چالش های موجود با کشورهای همسایه با تمرکز بر منافع مشترک و کاهش تنش ها تاکید کرد. وی از ایجاد یک پیمان عدم تجاوز با کشورهای همسایه برای تقویت ارتباط مبتنی بر منافع مشترک حمایت می کند.
پزشکیان همچنین اظهار داشت تهران تقویت روابط با همسایگان خود را در اولویت قرار خواهد داد. ما با ترکیه، عربستان سعودی، عمان، عراق، بحرین، قطر، کویت، امارات و سازمان‌های منطقه‌ای برای تعمیق روابط اقتصادی، تقویت روابط تجاری، افزایش سرمایه‌گذاری مشترک و مقابله با چالش‌های مشترک همکاری را آغاز خواهیم کرد.
وی همچنین ابراز تمایل کرد که به سمت ایجاد چارچوبی منطقه‌ای برای گفت‌وگو، اعتمادسازی و توسعه حرکت کند.
پزشکیان معتقد است که ایران باید مواضع بی طرفانه خود را حفظ کند و از همسویی بیش از حد با غرب و شرق و همچنین از دشمنی با آنها خودداری کند. وی قول داد روابط استراتژیک و متوازن را با روسیه و چین توسعه دهد.
چالش های پیش روی اهداف اقتصادی پزشکیان
اجرای اهداف اقتصادی پزشکیان با چالش‌های متعددی مواجه است، به‌ویژه توافق هسته ای با غرب که با منافع نظام دینی ایران و محافل تأثیرگذار آن در تضاد است.
در نتیجه رئیس‌جمهور جدید احتمالاً با مخالفت اردوگاه محافظه‌کارانی که هم مجلس و هم مجمع تشخیص مصلحت نظام و هم قوه قضائیه را کنترل می‌کنند، مواجه خواهد شد. همچنین مجمع تشخیص مصلحت نظام با تبعیت ایران از توصیه های گروه ویژه اقدام مالی برای مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم مخالف است.
در کنار چالش‌های اقتصادی مختلف فنی، رئیس‌جمهور جدید با موانع مهمی روبرو است. کنترل تورم که اکنون حدود ۴۰ درصد است، به ویژه در بحبوحه تحریم‌های جاری ایالات متحده آمریکا که بخش نفت را هدف قرار می‌دهند، دشوار است.
این تحریم ها منجر به کمبود ارز خارجی، نهاده های تولید و کالا شده است که به افزایش قیمت های داخلی کمک کرده است. علاوه بر این، بهبود فضای کسب و کار و جذب سرمایه گذاری به دلیل رقابت و نفوذ گروه های ذینفع چالش برانگیز است.
در صورت پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در نوامبر و بازگرداندن تحریم های نفتی سختگیرانه علیه ایران، مشابه تحریم های اعمال شده قبل از دوره ریاست جمهوری جو بایدن، اقتصاد ایران ممکن است با وخامت بیشتری روبرو شود
پزشکیان در تلاش خود برای رسیدگی به کسری بودجه و تورم ممکن است اجرای اقدامات ریاضتی مانند کاهش هزینه های عمومی، کاهش یارانه ها یا افزایش مالیات و قیمت انرژی را در نظر بگیرد که می تواند فقر و بیکاری را تشدید کند.
با این حال اگر وی با استقراض از بانک‌های محلی با نرخ‌های بهره بالا به تامین مالی کسری متوسل شود، چرخه کسری مالی احتمالاً ادامه خواهد داشت.
ایرانیان مدت‌هاست که با مشکلاتی مانند قطع برق به دلیل عرضه ناکافی گاز محلی، کمبود مسکن و قیمت بالای ملک که حل‌نشده باقی مانده‌اند، دچار مشکل شده‌اند. علاوه بر این مشکلاتی مانند مهاجرت، خشکسالی، کاهش تولیدات کشاورزی و رشد جمعیت نیازمند استراتژی های بلندمدت است. مهم‌ترین چالش اقتصادی ایران در کوتاه‌مدت، نیاز فوری به لغو تحریم‌ها بر اقتصاد ایران است.
در صورت پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در نوامبر و بازگرداندن تحریم های نفتی سختگیرانه علیه ایران، مشابه تحریم های اعمال شده قبل از دوره ریاست جمهوری جو بایدن، اقتصاد ایران ممکن است با وخامت بیشتری روبرو شود.
چنین سناریویی می تواند صادرات نفت ایران را از نرخ فعلی حدود ۱.۵ میلیون بشکه در روز به حدود ۳۰۰ هزار بشکه در روز کاهش دهد. بازگشت ترامپ به قدرت ممکن است رژیم ایران را مجبور به تسریع در مذاکرات هسته ای کند تا از تهی شدن کامل منابع مالی خود جلوگیری کند که این امر بحران های اقتصادی موجود را تشدید می کند.
در پایان باید گفت توانایی رئیس جمهور آینده ایران برای رسیدگی به چالش های اقتصادی کشور بسیار محدود است. بهبودهای اقتصادی قابل توجه بعید است مگر اینکه دولتمردان ایرانی تصمیم به تغییر اساسی رویکرد سیاست خارجی خود بگیرند.
