کمبود خوراک، سود را به دود تبدیل کرد!
فرزین سوادکوهی
یکی از پیشرانان صنعت و اقتصاد کشور صنعت پتروشیمی است.هرگونه مشکلی در توسعه این صنعت بطور دومینو وار بقیه صنایع مرتبط را هم دچار مشکل خواهد کرد.
۱۵ هزار واحد تولیدی پایین دستی در حالی آسیب پذیر خواهند بود که با تکانه ای کوچک می توانند ۱۳ میلیارد دلار صادرات را درگیر کنند و ایران را از سهم ۲۶ درصدی صادرات غیر نفتی محروم سازند.
این صنعت علاوه بر تامین بخش قابل توجهی از ارز کشور، با تامین کود شیمیایی و مواد اولیه سایر صنایع، نقشی کلیدی در اشتغال مستقیم و غیرمستقیم بیش از یک میلیون نفر و تامین امنیت غذایی کشور و رونق صنایع پایین‌دستی دارد.
به رغم تصور عمومی مبنی بر صادرات محصولات پتروشیمی به صورت خام، از حدود بیش از ۷۴ میلیون تن محصول تولید شده در صنعت پتروشیمی در سال اخیر، حدود ۶۰ درصد به عنوان خوراک واحدهای پتروشیمی و صنایع پایین دستی داخلی استفاده شده است و کمتر از ۴۰ درصد به ارزش حدود ۱۳ میلیارد دلار صادر شده است.
کمبود گاز خوراک، سود صنعت پتروشیمی را به باد داد! با کاهش تولید، ۲۴۱ میلیون دلار سود از دست رفت و صادرات ۱۳ میلیارد دلاری در خطر قرار گرفت
با این حال بعد از اجرای دستور خصوصی سازی پتروشیمی ها دولت ظاهرا از سهامداری پتروشیمی ها کنار رفت و تنها طیفی قابل شمار از سهام فعال در اقتصاد پتروشیمی ها به سهامداران عدالت، صندوق‌های بازنشستگی کشوری، نفت، نیروهای مسلح و تامین اجتماعی و بخشی نیز متعلق به سرمایه‌گذاران خصوصی و سهامداران بورسی تعلق گرفت و از همین جا بود که معیشت مردم به طریقی منوط به حفظ این صنعت شد.
بنابر این بدیهی است که صنعت پتروشیمی، به‌عنوان یکی از ستون‌های اصلی زنجیره ارزش نفت و گاز، نقش بی‌بدیلی در خلق ارزش افزوده و کاهش وابستگی به صادرات خام ایفا می‌کند. توسعه این صنعت، افزون بر تأمین نیازهای داخلی در بخش‌های مختلف صنعتی و تولیدی، نقشی کلیدی در توسعه صادرات غیرنفتی و ایجاد تعادل در تراز تجاری کشور داشته است و برعکس عدم توسعه این صنعت دقیقا نتیجه ای معکوس خواهد داشت.
به رغم اینکه این صنعت تا این میزان مهم تلقی می شود اما مشکلات کوچک و بزرگ دست از سرآن بر نمی دارد. واحدهای پتروشیمی هم اینک با گرفتاری بزرگی بنام کمبود خوراک و قطعی های گاز روبرو هستند.
با وجود کمبود گاز صادرات کاهش نخواهد یافت
اینکه با چنین شرایطی کار و یا مهم تر از آن صادرات صنعت پتروشیمی هم اکنون در چه وضعیتی سیر می کند پرسشی است که فعالان صنفی می توانند بهترین پاسخ را به آن بدهند.
فریبرز کریمایی قائم مقام انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی به عصر اقتصاد می گوید که امیدوار است مقدار صادرات در این حوزه هم وضعیت مشابهی همچون سال گذشته داشته باشد.
او معتقد است مقدار صادرات پتروشیمی در ۸ ماهه نخست امسال کمی نسبت به سال گذشته بهبود داشته که دلیل اصلی آن هم بهبود میانگین قیمت های جهانی محصولات پتروشیمی و کمی هم افزایش تولید بوده است.
کریمایی اضافه می کند: پیش بینی ما این است که مقدار صادراتمان در سال ۱۴۰۳ همانند سال ۱۴۰۲ بوده و روند کاهشی نداشته باشد.
صادرات پتروشیمی در خطر: ۱۵ هزار واحد تولیدی آسیب‌پذیر! با کمبود گاز، تولید متانول و اوره کاهش یافته و صنایع پایین‌دستی تحت تأثیر قرار گرفته‌اند
در این میان وضعیت متانول سازان گویا بدتر از بقیه بالادستی های پتروشیمی است.کریمایی در این زمینه به عصر اقتصاد می گوید:
در سال جاری تولید کنندگان متانول و اوره محرومیت بیشتری را از ناحیه کمبود خوراک تجربه کرده اند اما با این حال بعد از تامین بیشتر گاز در بخش خانگی، گاز رسانی به آنها وضعیت مطلوب تری پیدا کرد و ظاهرا یکی از واحدهای اوره سازی و تولید آمونیاک دوباره به چرخه تولید بازگشته اند و کار خود را از سر گرفته اند.
این در حالیست که هم اینک ظرفیت تولید متانول در کشور حدود ۱۵/۷ میلیون تن در سال است که با بهره برداری از طرح های درحال اجرا، ظرفیت تولید این محصول به حدود ۳۶ میلیون تن در سال ۱۴۱۲ افزایش خواهد یافت.
همچنین قابل اشاره است که در جغرافیای صنعت نفت ایران یازده واحد تولیدکننده متانول وجود دارد که در سال ۱۴۰۲ مجموع ظرفیت اسمی آنها ۱۵/۷ میلیون تن بوده که با نرخ متوسط عملیاتی ۴درصد نزدیک به ۱۰/۲ میلیون تن متانول در کشور تولید شد.
کمبود گاز مساویست با از دست رفتن ۲۴۱میلیون دلار سود
در عین حال باید به یاد داشته باشیم که مرکز پژوهش‌های اتاق ایران چندی پیش اعلام کرد در وضعیت فعلی، بین ۱۷۲میلیون تا ۲۴۱میلیون دلار از سود مجتمع‌های پتروشیمی یا ارزش افزوده کشور، با اعمال محدودیت عرضه گاز طبیعی خوراک از دست می‌رود. جدا از این هم صورت‌های مالی منتشر شده در کدال هم نشان می‌دهد که تمامی متانول‌سازهای کشور در امسال با افت تولید مواجه شده‌اند.
ظاهرا مدیران صنعت پتروشیمی به دلیل تاثیرپذیری از مصرف انرژی بخش‌های دیگر، تدابیر قابل توجهی را از یک دهه گذشته اندیشه کرده و آستین بالا زده اند. مشارکت در طرح‌های جمع‌آوری گاز‌های فلر، تکمیل و راه‌اندازی پالایشگاه گاز بیدبلند خلیج فارس و پالایشگاه هویزه خلیج فارس، مشارکت در توسعه میادین نفت و گاز و اجرای ده‌ها طرح بهینه‌سازی در مجموعه صنعت از آن جمله‌اند.
اما به رغم سرمایه‌گذاری زیاد صنعت پتروشیمی به دلیل افزایش مصرف انرژی در کشور، ظرفیت‌های محقق شده نیز برای تامین رشد مصرف گاز طبیعی بخش‌های خانگی، تجاری و صنایع عمده مورد استفاده قرار می‌گیرد. از این رو، تصمیم بر آن شد تا در راستای سیاست‌های ابلاغی و برنامه هفتم پیشرفت نسبت به تدوین و اجرای طرح‌های بهینه‌سازی در سایر بخش‌ها با همکاری شرکت ملی گاز ایران اقداماتی صورت گیرد.
تولید متانول در بحران: کمبود گاز، تولید را فلج کرد! با وجود ظرفیت ۱۵.۷ میلیون تن، تولیدکنندگان متانول بیشترین آسیب را از کمبود خوراک دیده‌اند
این کمبود خوراک مدیران ارشد تازه منصوب شده پتروشیمی را به صرافت انداخته تا برای برون رفت از این وضعیت چاره اندیشی کنند.همین چندی پیش بود که محمد شریعتمداری مدیرعامل هلدینگ پتروشیمی خلیج فارس گفت: «صنعت پتروشیمی کشور با محدودیت های جدی در تأمین نیازهای اولیه مواجه بوده که مهمترین چالش، در بخش خوراک است.»
او حتی پا را از این فراتر گذاشت و گفت: «با وجود اقدامات متعددی که در مجموعه هلدینگ پتروشیمی خلیج فارس صورت گرفته، هنوز این شرکت با استانداردهای جهانی فاصله دارد و باید بیش از پیش روی ارتقای شاخص های آن کار شود.»
شریعتمداری با بیان اینکه «صحبت‌های اولیه‌ای با هیات دولت انجام داده‌ایم و امیدوارم در زمان حضور و مسئولیت بنده در هلدینگ، در زمینه خوراک گام‌های اساسی برداشته شود»، گفت: هلدینگ خلیج فارس می تواند علاوه بر تأمین خوراک مورد نیاز خود، خوراک دیگر واحدهای پتروشیمی را نیز تأمین کند که در این زمینه باید مسیری برنامه ریزی شده تدوین شود.
وی ادامه داد: علاوه بر این در حوزه تامین منابع مالی نیز با مشکلاتی مواجه هستیم در این بخش نیز از طریق مذاکره با بانک‌های داخلی و خارجی به دنبال رفع چالش‌ها هستیم.
از آنسو مدیر عامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی نیز نسبت به کمبود خوراک با اشاره به اینکه هم‌اکنون ۲۱ درصد از ظرفیت صنعت پتروشیمی خالی است، خاطرنشان کرده که دلیل اصلی که نمی‌توان از این مقدار ظرفیت ایجاد شده در سال‌های قبل استفاده کرد، کمبود خوراک است.
عباس‌زاده به تشکیل کارگروهی برای تأمین خوراک پایدار صنعت پتروشیمی در شرکت ملی صنایع پتروشیمی اشاره کرده و گفته « امسال از دو منبع ۳۲۰۰ NGL که پارسال بهره‌برداری شد و ۳۱۰۰ NGL که امسال به بهره‌برداری می‌رسد، با ظرفیت بیشتری استفاده خواهد شد تا بخشی از کمبود خوراک صنعت پتروشیمی تأمین شود.»
یعنی ظاهرا قرار است با به میدان کار آمدن طرح های NGL مشکل کمبود خوراک تا حدودی رفع شود تا از آن سو مشکل تامین گاز خانگی و نیروگاهی در فصل سرد نیز مرتفع شود.
مدیران پتروشیمی در تلاش برای نجات صنعت از بحران خوراک! با طرح‌های NGL و توسعه میادین گازی، امید به حل مشکل کمبود گاز خوراک افزایش یافته است
معاون وزیر نفت پیش از این به خبرنگاران با تأکید بر تمایل سرمایه‌گذاران صنعت پتروشیمی به سرمایه‌گذاری در حوزه بالادستی صنعت نفت به‌منظور تأمین خوراک پایدار گفته بود: بخشی از میادین شناسایی شده و در اختیار شرکت‌های پتروشیمی قرار گرفته است.
همچنین بر اساس اطلاعات منتشر شده در رسانه ها قرارداد یکی از شرکت‌ها نهایی و در هیات مدیره شرکت ملی نفت ایران تصویب شده و در مراحل تصویب‌خواهی در سازمان برنامه و شورای اقتصاد است.
بر این قاعده این امید وجود دارد که این سرمایه‌گذار تا پایان سال میدان مورد نظر را تحویل بگیرد و عملیات اجرایی آن را آغاز کند چرا که با اجرای این قرارداد و توسعه میدان، روزانه ۳۵ میلیون متر مکعب گاز به ظرفیت تولید اضافه خواهد شد و این حجم تولید در اختیار صنعت پتروشیمی قرار خواهد گرفت و طبعا بخش خانگی و صنعت به همین میزان از آن منتفع خواهد شد.
با این تفاسیر به نظر می آید این چالش به شکل عمیقی خود را نشان داده که باعث واکنش نشان دادن مدیران ارشد صنعت پتروشیمی شده است تا فکر بکری به حال این مشکل کنند.اینکه چقدر در این زمینه موفق باشند مشمول صبر و طی زمان می شود.
