اطلاعات آزاد؛ پیشران اقتصاد ایران

علی محمد کردنایج؛ روزنامه نگار و مدرس علوم ارتباطات

در دنیای امروز، اطلاعات دیگر یک ابزار فرعی نیست؛ بلکه سرمایه‌ای حیاتی و عمومی است که مسیر توسعه و رشد اقتصادی هر کشور را تعیین می‌کند.

دسترسی آزاد به اطلاعات، نه تنها شفافیت را افزایش می‌دهد، بلکه تصمیم‌گیری‌ها را سریع‌تر، دقیق‌تر و کارآمدتر می‌کند. در این چارچوب، اطلاعات آزاد به‌عنوان یک پیشران اقتصادی، نقش کلیدی در پیشرفت کشور ایفا می‌کند.

در ایران، اقدامات قابل توجهی در زمینه شفافیت دستگاه‌ها آغاز شده است. مثلا مدت هاست به دستور دبیر کمیسیون دسترسی آزاد به اطلاعات، تمامی قراردادهای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتشر می شود و این گامی بی‌سابقه در مسیر شفافیت است.

علاوه بر این، برگزاری “جشنواره شفافیت” و سایر برنامه‌های فرهنگی و آموزشی مرتبط، پایه‌ای برای ارتقای اعتماد عمومی و تقویت سرمایه اطلاعاتی کشور فراهم خواهد کرد. این اقدامات نشان می‌دهد مسیر شفافیت در کشور آغاز شده، اما هنوز راه درازی تا بهره‌برداری کامل از ظرفیت‌های دسترسی آزاد به اطلاعات باقی مانده است.

چرا اطلاعات آزاد برای اقتصاد اهمیت دارد؟

تصمیم‌گیری‌های اقتصادی موفق تنها زمانی ممکن است که بر پایه داده‌ها و تحلیل‌های دقیق شکل گیرد. هرچند برخی شاخص‌های اقتصادی در ایران مانند نرخ تورم، رشد اقتصادی یا اشتغال منتشر می‌شوند، اما دسترسی به داده‌های جامع، به‌روز و قابل تحلیل هنوز محدود است. اطلاعات پراکنده، تأخیر در انتشار داده‌ها و نبود یکپارچگی، استفاده مؤثر از این سرمایه حیاتی را دشوار می‌کند.

وقتی اطلاعات آزاد، کامل و قابل پردازش باشد، مدیران، سرمایه‌گذاران و کسب‌وکارها می‌توانند تصمیمات هوشمندانه و مبتنی بر واقعیت بگیرند. داده‌های آزاد این امکان را فراهم می‌کنند که فرصت‌های اقتصادی شناسایی شوند، ریسک‌ها کاهش یابند و محیط کسب‌وکار شفاف و رقابتی شود.

به عبارت دیگر، اطلاعات آزاد به‌عنوان یک پیشران اقتصادی عمل می‌کند؛ سرمایه‌ای عمومی که نه تنها تصمیم‌گیری را بهبود می‌بخشد، بلکه زمینه توسعه پایدار و اعتماد عمومی را نیز فراهم می‌آورد.

شفافیت و اعتماد عمومی

یکی از مهم‌ترین دستاوردهای اطلاعات آزاد، افزایش اعتماد عمومی است. وقتی مردم و فعالان اقتصادی بدانند داده‌ها و اطلاعات رسمی به راحتی قابل دسترس هستند، امکان سوءاستفاده کاهش یافته و فساد و رانت‌خواری محدود می‌شود. این شفافیت، اعتماد سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی را جلب می‌کند و محیطی امن و پایدار برای رشد اقتصادی ایجاد می‌کند.

افزون بر این، اطلاعات آزاد موجب ارتقای سرمایه اجتماعی می‌شود. هر چه دسترسی به داده‌ها آسان‌تر و فرآیند انتشار شفاف‌تر باشد، مردم و سازمان‌ها احساس می‌کنند که بخشی از تصمیم‌گیری‌ها و سیاست‌گذاری‌های کشور هستند، این یعنی مشارکت مردم در اداره کشور و این همان همدلی است. این حس مشارکت، خود به تحرک اقتصادی و اجتماعی کمک می‌کند و انگیزه برای همکاری و ابتکار عمل را افزایش می‌دهد.

نقش فناوری در دسترسی آزاد به اطلاعات

در عصر دیجیتال، فناوری و پلتفرم‌های نوین، امکان دسترسی سریع و گسترده به اطلاعات را فراهم کرده‌اند. از پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی گرفته تا پایگاه‌های داده و سامانه‌های باز، انتشار و بهره‌برداری از داده‌ها را آسان‌تر کرده است. این فناوری‌ها، به کشورها اجازه می‌دهند که نه تنها اطلاعات خود را منتشر کنند، بلکه بازخوردها و تحلیل‌های دقیق از عملکرد اقتصادی دریافت کنند.

در ایران نیز، استفاده از سامانه‌های دیجیتال و پلتفرم‌های آنلاین می‌تواند سرعت و دقت تصمیم‌گیری اقتصادی را افزایش دهد و داده‌ها را به صورت عملیاتی در اختیار سیاست‌گذاران، کسب‌وکارها و عموم مردم قرار دهد.

چالش‌ها و مسیر پیش رو

با وجود پیشرفت‌های اولیه، هنوز چالش‌هایی وجود دارد که بهره‌برداری کامل از اطلاعات آزاد را محدود می‌کند:

– کامل نبودن زیرساخت‌های دیجیتال و عدم دسترسی آسان به داده‌ها
– فرهنگ‌سازی ناکافی در استفاده از اطلاعات توسط سازمان‌ها و مردم
– نیاز به استانداردسازی داده‌ها برای تحلیل بهتر و قابل اعتماد بودن اطلاعات
– محدودیت‌های قانونی یا بروکراسی پیچیده که دسترسی سریع را دشوار می‌کند

برای غلبه بر این چالش‌ها، لازم است سیاست‌گذاران، فعالان اقتصادی و جامعه مدنی با همکاری هم مسیر تکمیل دسترسی آزاد به اطلاعات را هموار کنند. این مسیر نه تنها موجب پیشرفت اقتصادی می‌شود، بلکه اعتماد عمومی، عدالت و شفافیت در کشور را نیز ارتقا می‌بخشد.

در جمع بندی این یادداشت باید بگویم اطلاعات آزاد دیگر یک ابزار اختیاری نیست؛ بلکه پیشران توسعه و رشد اقتصادی ایران است. هر چه این دسترسی گسترده‌تر و عملیاتی‌تر باشد، تصمیمات اقتصادی دقیق‌تر، ریسک‌ها کمتر و فرصت‌ها بیشتر خواهد شد.

مسیر ایران در این حوزه آغاز شده است، اما برای رسیدن به بهره‌برداری کامل و تحقق پتانسیل‌های اقتصادی، نیازمند تلاش مستمر، فرهنگ‌سازی و توسعه زیرساخت‌ها هستیم.

با توجه به اهمیت این موضوع، می‌توان گفت که دسترسی آزاد به اطلاعات سرمایه‌ای است که نه تنها اقتصاد را تقویت می‌کند، بلکه اعتماد و مشارکت عمومی را نیز در جامعه افزایش می‌دهد؛ دو مولفه‌ای که بدون آن‌ها، هیچ سیاست اقتصادی نمی‌تواند پایدار و موفق باشد.