الزامات دولت سیزدهم در حوزه نفت

رضا پدیدار

رئیس کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق تهران

این روزها که مباحث داغ حول وحوش آغاز به کار دولت سیزدهم در میان مردم و نیز در نشست‌ها و تجمع‌های حضوری و مجازی مطرح است، کمتر دیده شده است که در زمینه کسب منابع درآمدی به عنوان مهمترین ابزار دستیابی به موفقیت‌ها و برنامه‌های دولت سخن به میان آید. ناگفته پیداست که یکی از منابع مهم درآمدی کشور ارزآوری مجموعه صنعت نفت و گاز است.

سیاست‌های کلی ابلاغی در بخش نفت و گاز بر اساس بند یک اصل ۱۱۰ قانون اساسی در قالب و چارچوب سیاست‌های کلی نظام و نیز برنامه‌های پنج ساله نشانگر آن است که وزیر جدید در این حوزه الزاما” رعایت هر یک از مواردی را که در ذیل برشمرده می‌شود باید به طور جدی مورد توجه قرار دهد و در مسیر رشد و توسعه آنها حرکت کند:

اصول کلی مرتبط با صنعت نفت و گاز که راهگشای برنامه‌های این صنعت خواهد بود باید به ترتیب و به شرح زیر مد نظر قرار گیرد و بدان توجه همه‌جانبه معطوف شود:

• اتخاذ تدابیر و راهکارهای مناسب برای گسترش و اکتشاف نفت و گاز و شناخت کامل از منابع کشور در تمام ابعاد وضعیت موجود و طرح‌های آینده اکتشافی که در دست اقدام است.
• افزایش ظرفیت صیانت‌شده نفت ، متناسب با ذخایر موجود و برخورداری کشور از افزایش قدرت اقتصادی ، امنیتی و سیاسی و رعایت موازین هر یک از آنها.
• افزایش ظرفیت تولید گاز متناسب با حجم ذخایر کشور به منظور تامین مصرف داخلی و نیز حداکثرسازی جایگزینی با فرآورده‌های نفتی مطابق برنامه‌های مصوب.
• افزایش و گسترش تحقیقات بنیادی و توسعه­ای و تربیت نیروی انسانی متخصص و تلاش برای ایجاد مرکز جذب و صدور دانش و خدمات فنی و مهندسی انرژی در سطح بین­المللی و  ارتقای فناوری در زمینه­های منابع صنایع و گاز و پتروشیمی به‌ویژه در سطح منطقه و ایجاد رقابت سالم در ابعاد کلی فعالیت‌های فوق.
• تلاش لازم و ایجاد سازمان‌دهی قانون­مند برای جذب منابع مالی مورد نیاز داخلی و نیز خارجی در امر نفت و گاز در بخش‌های مجاز و قانونی مطابق رئوس مصوب در قوانین بالادستی و دستورالعمل‌های صادرشده در این زمینه.
• بهره‌برداری از موقعیت منطقه‌ای و جغرافیایی کشور برای خرید و فروش، فرآوری و پالایش و معاوضه و انتقال نفت و گاز منطقه به بازارهای داخلی و جهانی.
• توجه جدی و وافر به بهینه‌سازی مصرف و نیز کاهش شدت مصرف انرژی مطابق مصوبات و دستورالعمل های صادره از سوی دولت‌های وقت و حاضر.
• جایگزینی صادرات فرآورده­های نفت و گاز و پتروشیمی به جای صدور مستقیم نفت خام و گاز طبیعی در جهت ایفای نقش توسعه­ای در طرح­های مصوب کشور.

با توجه به قانون نفت و نیز سایر قوانین کلان کشور همچون برنامه‌های پنج ساله‌ پنجم و ششم توسعه و نیز به موجب مفاد ماده سه قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت که در سال ۱۳۹۱ در مجلس شورای اسلامی مصوب شد، وزارت نفت وظیفه اعمال اصل حاکمیت ملی ایران، مالکیت بر ذخایر و منابع نفت و گاز کشور و نیز تاسیسات نفت ، گاز و پتروشیمی و صنایع وابسته به آن را در شش حوزه کاری که شرح کامل آن در قانون فوق آمده، عهده­دار شده است. در این باره برنامه ها و به عبارت بهتر راهبردها و راهکارهای عملیاتی برای وزارت نفت باید با مراعات اسناد بالادستی که بخشی از آن بدان اشاره رفت تنظیم شود که بتواند موقعیت لازم را برای کشور و حفظ منافع مردم فراهم کند. عناوین مهمترین اقداماتی که در وضع کنونی کشور و با فرض ادامه یا تشدید آن در صنعت نفت باید مورد توجه قرار گیرد به شرح زیر است:

الف –  ایجاد ثبات در مدیریت صنعت نفت همراه با جلب  اعتماد و همراهی مدیران و کارکنان صنعت به منظور افزایش بهره وری و تلاش خستگی‌ناپذیر برای گذر موفق از وضع کنونی که توجه به آن اجتناب ناپذیر است .

ب –  تامین به‌موقع انواع حامل‌های انرژی مصرفی مورد نیاز کشور با توجه به تولید و احیانا” واردات مواد حامل‌های مورد نیاز و رفع تنگناهای عملیاتی برای پالایش، انتقال و توزیع محصولات در ابعاد گسترده آن .

ج –   احیای ظرفیت تولید نفت خام کشور پس از کسب توافق نهایی در برنامه‌های برجام به میزان قبل از بروز تحریم‌ها به عنوان قدم نخست برنامه‌های تولیدی نفت و توسعه در چار چوب برنامه و بودجه کلان کشور که در سه سناریو تعریف و اعلام شده  است.

د –  تلاش برای بازاریابی و بالابردن میزان صادرات نفت خام و دیگر فرآورده‌های نفتی از مجاری مطمئن با کشور های مصرف‌کننده و نیز با استفاده از همه ظرفیت‌های ملی برای این امر مهم و اثر گذار در اقتصاد ملی ایران.

هـ –  قایل شدن اولویت برای افزایش برداشت گاز از میدان پارس جنوبی با حل مشکلات و تسریع در راه‌اندازی و عملیاتی کردن واقعی فازهای باقیمانده با پیشرفت فیزیکی بالاتر و نیز میدان گازی کیش به عنوان یکی از بنادر صادراتی کشور.

و –  بهره گیری از جریان حداکثری از دیپلماسی نفت برای کاهش مشکلات صنعت نفت و کمک به کشور در عبور موفق از وضع فعلی با هماهنگی دیگر دستگاه‌های ذیربط و در ارتباط با کشورهای عضو اوپک و نیز سایر کشورهای مهم مصرف‌کننده نفت .

ز –  تلاش برای فعال کردن و به نتیجه رساندن مرحله به مرحله پترو پالایشگاه‌های جدید در اجرای قانون جدید حمایت از پترو پالایشگاه‌ها و نیز حمایت از توسعه صنایع پایین‌دستی نفت خام و میعانات گازی با استفاده از سرمایه‌گذاری مردمی و نیز ایجاد سهولت اجرایی برای اعطای تنفس خوراک به پترو پالایشگاهها از محل سهم صندوق توسعه ملی و رعایت قوانین مرتبط به آن .

ح –  رفع مشکلات تدارکاتی واحدهای عملیاتی نفت در زمینه تعمیر و نگهداری چاه ها وتاسیسات مرتبط و نیز توسعه و راه اندازی طرح های با اولویت .

ط –  بهینه‌سازی مصرف انرژی از جمله با رفع تنگناهای عرضه در جایگاه‌های CNG و توجه به روند توسعه و گسترش اینگونه جایگاه‌ها در کشور بر اساس اولویت منطقه‌ای.

ی –  شروع به مطالعه برای اصلاح مجدد ساختار قراردادهای نفتی در کشور مطابق سیستم اجرایی و عملیاتی نظیر IPC ، با جلب همکاری همه صاحب‌نظران و دعوت از شرکت های معتبر نفتی داخلی و خارجی به منظور پیشینه‌سازی منافع ملی .

ک –  رفع فوری موانع عملیاتی تولید نفت با توجه به محدودیت حاکم از تحریم و بسته شدن چاه‌ها برای تولید در کوتاه‌ترین زمان ممکن و با استفاده از پتانسیل‌های داخلی بویژه شرکت‌های فعال در حوزه بالادستی و پایین دستی نفت و گاز .

ل –  توجه جدید به رفع موانع عملیاتی تولید و نیز صادرات محصولات پتروشیمی با توجه به برنامه‌های توسعه این صنعت که در دولت دوازدهم ارائه و حجم تولید این صنعت از ۶۵ هزار تن در سال ۱۰۰ هزار تن افزایش خواهد یافت.

م –  رفع فوری موانع عملیاتی صادراتی میعانات گازی و LPG و LNG و نظایر آن با توجه به برنامه‌های مصوب که قبلا در لوایح جداگانه ای ارائه شده است .

در این صورت بازآرایی و به تصویب رساندن یک راهبرد ویژه برای مدیریت عملیات صادرات نفت و فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی متناسب با وضع کنونی امری اجتناب ناپذیر است . لازم به توضیح است که بر اساس اسناد بالادستی و برنامه‌های مصوب که در سطح دولت و نیز نشست‌ها و گفت‌وگوهای‌انجام شده در پارلمان بخش خصوصی ، چشم‌انداز و اهداف کلان پیشنهادی صنعت نفت در افق بیست ساله ۱۴۲۰می‌باید متشکل از موارد زیر باشد:

• کسب جایگاه اول فناوری نفت و گاز در منطقه که قابلیت بسیاری دارد.
• کسب جایگاه دوم تولید نفت خام در سازمان اوپک که تاکیدی بر این جایگاه از ابتدای تاسیس این سازمان است.
• کسب جایگاه سوم تولید گاز در جهان که با توجه به منابع غنی و اول منابع گاز در اختیار در جهان را داراست، امری اجتناب‌ناپذیر خواهد بود.
• کسب جایگاه اول در منطقه به لحاظ میزان ارزش افزوده تولیدی در زنجیره تولید نفت و گاز با تاکید بر افزایش تولید فرآورده های پتروشیمیایی در سطح جهان.
• نیل به مرکزیت تجارت نفت و گاز در منطقه و تبدیل شدن به کریدور راهبردی تجارت هیدروکربوری منطقه .