انحصار و سودجویی یا تولید و رفاه مردم؟
فرشاد پرویزیان، عضو انجمن اقتصاددانان
در تمامی ادبیات اقتصادی به طور واضح بر نقش رقابت در اقتصاد و رونق تولید و رفاه مردم تاکید و گفته شده است هرگونه انحصار موجب افزایش قیمت و کاهش اضافه رفاه مصرفکننده و سود بیشتر انحصارگر خواهد شد.
این همه داستان نیست. در اقتصادی به گستره جهان، حفظ و استحکام انحصار داخلی درونمرزی موجب عقبماندگی شدید انحصارگر از فناوری و ارزشمندی محصول و قیمت غیر قابل رقابت به دلیل هزینههای فزاینده تولید خواهد شد.
برای درک کامل این مفهوم در حوزه اقتصاد صنعتی کافی است تاریخچه و نیز کیفیت و هزینههای تولید خودرو مسکوویچ در زمان شوروی کمونیستی را مطالعه کنید.
چرا راه دور برویم، خودروهای کنونی ساخت داخل را بنگرید و نه با خودروهای جهانی، بلکه با خودروهای هندی و چینی و ترکیهای مقایسه کنید وگرنه خودروهایی مانند بوگاتی و مازراتی و … که داستانی دیگر دارند.
این نتیجه انحصار است. انحصاری که شائبه سودجویی گروههای خاص را دارد؛ گروههایی که پشت شعارهایی همچون تولید داخلی، اشتغال، منافع ملی و … شاید پنهان شدهاند تا منافع خاص ببرند.
در یک برنامه تلویزیونی که نگارنده مجری آن است، قطعهسازان مدعی طلب ۶۵ هزار میلیارد تومانی از خودروسازان شدند. جالب اینکه همین طلبکاران نجومی همچنان حامی همان بدهکارانشان هستند؛ یعنی همان خودروسازانی که زیان انباشتهای بیش از ۸۰ هزار میلیارد تومان دارند و اضافه کنید مبالغ دریافتی از مردم بینوا بابت پیشفروش خودرو را تا عددی حدود ۲۰۰ هزار میلیارد تومان که حداقل میزان بدهی دو تا سه خودرو ساز بزرگ انحصار گر است چرا صنعتی که اینگونه زیانداده است و کیفیت محصولاتش نیز از دم خروس عیانتر، باید همچنان انحصارگر بماند و حیاط خلوت تعیین مدیران شبهدولتی؟ و قطعه سازان کاملا خصوصی، چه نذری داشتهاند که ۶۵ هزار میلیارد تومان از خودروسازان طلبکارند و آیا حداقل بخشی از مطالبات مشکوک الوصول بانکی را نمیتوان در همین ارقام جستوجو کرد؟ ارقامی که بهایش را به یمن قدرت خلق نقدینگی بانکی، مردم با تورم افسار گسیخته پرداخت کردهاند.
بیش از این از خودرو نمیگویم که همین اندک نوشته کافی است تا توجه کنیم شاید تعداد اندکی از تولیدکنندگان لوازم خانگی در حال طی کردن چه مسیری هستند. بنده نیز در چارچوب اقتصاد سیاسی، به شدت مخالف حضور دوباره بدعهدانی همچون سامسونگ و ال جی در اقتصاد کشور هستم؛ اما اگر کرهای خوب نیست چرا مونتاژ قطعات منفصله برندی دیگر از همان کشور به نام تولید داخلی خوب است؟
و چه زیباست که اتفاقا همه دادخواهی و فریاد حمایت از تولید را تعداد کمی از تولیدکنندگان از جمله مونتاژگران قطعات برند دیگر کرهای صورت میگیرد. گویا فراموش کردهاند، نخستین بار شرکت دوو بود که به علت تحریم امریکا علیه ایران دست بازار خودرو ایران را در حنا گذاشت و شاید نقطه اتصال تحلیل انحصار داخلی خودرو و لوازم خانگی همین باشد.
امیدوارم چندین سال بعد در نتیجه وضع کاملا انحصاری که برخی فعالان لوازم خانگی میخواهند، شاهد شکاف نجومی کیفیت و قیمت لوازم خانگی داخلی و خارجی نباشیم. فراموش نکنیم حمایت از تولید داخل به مفهوم حمایت از انحصار و منافع گروههای خاص نیست. هرچند گویا برخی فعالان این صنعت دقیقا تاریخچه نفوذ انحصار در صنعت خودرو را مطالعه کردهاند و چراغ بهدست، طی مسیر میکنند.
حمایت از تولید ملی و اشتغال ایرانی نه خوب که مقدس است اما روش آن ایجاد انحصار برای عدهای خاص نیست. کافی است انحصار ایجاد شده برای مسکوویچ شوروی کمونیستی و سرانجام آن را مطالعه کنید.
