بحران انرژی اروپا تازه آغاز شده

هاتف فرج الهی

تنها پنج ماه پیش، که جریان گاز طبیعی از روسیه به شدت کاهش یافت و سهمیه بندی شد و ویرانی های اقتصادی در شرف وقوع بود، اتحادیه اروپا فرمانی را تصویب کرد که به اعضا دستور می دهد تا اطمینان حاصل کنند که تاسیسات ذخیره گازشان تا اول نوامبر حداقل ۸۰ درصد پر است.

در نهایت هم اروپایی ها به راحتی به هدف مورد نظر دست یافتند. ذخایر گاز در حال حاضر ۹۵ درصد پر است و گاز بیشتری در انتظار تخلیه از ناوگان تانکرهایی است که در سواحل اروپا بیکار هستند.

این تنها نشانه ای نیست که اروپا زمستانی کمتر تلخ از آنچه که چند ماه پیش به نظر می رسید، را در پیش دارد. گاز طبیعی که قرار است در سه ماهه اول سال آینده تحویل شود، حدود ۱۲۵ یورو (۱۳۰ دلار) در هر مگاوات ساعت (مگاوات ساعت) به فروش می رسد که از نرخ ۳۰۰ یورو در تابستان به این سطح رسیده است.

قیمت عمده فروشی برق در آلمان، بزرگترین اقتصاد اروپا، از اوج بیش از ۸۰۰ یورویی در هر مگاوات ساعت در ماه اوت به کمتر از ۲۰۰ یورو در این هفته سقوط کرده است.

در نتیجه، سقوط اقتصادی ترسناک تحقق نیافته است. تولید صنعتی آلمان در ماه سپتامبر افزایش یافت و بیکاری در ۳ درصد ثابت ماند.

برآورد اولیه رشد تولید ناخالص داخلی برای کل اتحادیه اروپا در سه ماهه سوم در مقایسه با سه ماهه قبلی ۰.۲ درصد بود. اشتغال به رشد خود ادامه داد. خرده‌فروشی نیز افزایش یافت. آیا بحران اروپا قبل از شروع به پایان رسیده است؟

تازه بحران شروع شده است

پاسخ، متأسفانه، خیر است. سیاستمداران اروپایی هم برای به دست آوردن منابع جایگزین انرژی و هم برای محافظت از مصرف کنندگان در برابر قیمت های بالا هزینه های گزافی می کنند.

اما بحران انرژی هنوز به پایان نرسیده است و شکاف‌ها در اروپا بر سر نحوه مقابله با آن در حال گسترش است. تورم در حال افزایش است. هزینه هنگفت یارانه های انرژی مشکلات مالی بزرگی را ایجاد می کند. و تقلای دیوانه‌وار برای روشن نگه داشتن چراغ‌ها، حواس دولت‌ها را از دیگر مشاغل مهم منحرف کرده است. بحران اروپا تازه شروع شده است.

اگرچه قیمت عمده فروشی گاز به حدود ۱۲۵ یورو در هر مگاوات ساعت کاهش یافته است، اما اخیراً در سال گذشته در زیر ۲۰ یورو قرار داشت. مشکلاتی که به افزایش قیمت برق در تابستان کمک کرد، از جمله تعطیلی چندین نیروگاه هسته‌ای فرانسه به دلیل تعمیرات و سطح پایین آب به دلیل خشکسالی در رودخانه‌ها و مخازن تغذیه‌کننده نیروگاه‌های برق آبی اروپا، علی‌رغم برخی بهبودها، همچنان ادامه دارد.

و روسیه همچنان مقداری گاز به کشورهای جنوب و شرق اروپا می فروشد و این هفته تهدید کرد که با قطع عرضه ویرانی بیشتری در بازارهای انرژی ایجاد خواهد کرد.

روسیه ۴۰ تا ۵۰ درصد از واردات گاز اتحادیه اروپا را تامین می کرد. پس از تهاجم روسیه به اوکراین در فوریه، اروپا شروع به تلاش کرد تا خود را از گاز روسیه دور کند، البته به آرامی، زیرا هیچ جایگزین آسانی وجود نداشت. اما روسیه در ماه ژوئن به طور ناگهانی صادرات را کاهش داد و اکنون تنها حدود ۱۵ درصد واردات اروپا را تامین می کند.

طرح اتحادیه اروپا برای زندگی بدون گاز روسیه دارای سه محور اصلی است. اولین مورد تامین گاز تا حد امکان از سایر تامین کنندگان و پر کردن انبار تا سقف به امید جلوگیری از جیره بندی فیزیکی در زمستان بوده است. برای این منظور، آلمان اولین تأسیسات خود را برای واردات گاز طبیعی مایع (LNG) در زمانی بی سابقه ساخت.

خطوط لوله‌ای که از نروژ به لهستان و از لهستان به اسلواکی برنامه‌ریزی شده بودند افتتاح شدند و به انتشار گاز در سراسر این قاره کمک کردند. و خریداران اروپایی برای خرید سهام برای زمستان از خریداران احتمالی آسیایی LNG پیشی گرفته اند.

بازار گاز عجله ای برای افزایش عرضه ندارد

اما تا اواسط سال ۲۰۲۴ هیچ افزایش بزرگ جدیدی به عرضه جهانی گاز انتظار نمی رود. بنابراین در سال آینده اروپا دوباره باید با خریداران آسیایی رقابت کند. اگر رکود چین به دلیل کووید-۱۹ کاهش یابد، حتی ممکن است رقابت شدیدتر شود. و امسال اروپا تا ژوئن مقدار زیادی گاز روسیه وارد کرد.

سال آینده کمبود بیشتری برای جبران خواهد داشت. این امر باعث می شود تا اروپا (و آسیا) در ۱۸ ماه آینده یا بیشتر با قیمت های بالا مواجه شوند.

از این رو عنصر دوم استراتژی اروپا روی کار می آید: استفاده کمتر از گاز برای تولید برق. آلمان که محل استقرار یک لابی قوی ضد هسته ای است، با تأخیر و اکراه موافقت کرد که عمر سه راکتور آخر خود را افزایش دهد، البته فقط تا آوریل. علیرغم آلودگی های ناشی از آن، چند کارخانه زغال سنگی مجدداً فعال شده اند و دولت‌ها در سراسر اروپا با استفاده از کاهش مالیات در بلژیک و فرانسه و با کاهش تشریفات اداری در جمهوری چک و ایتالیا، تلاش کردند تا استقرار انرژی‌های تجدیدپذیر را تسریع بخشند.

واردات پنل های خورشیدی در تابستان امسال با کاهش صادرات گاز روسیه افزایش یافت.

با وجود همه اینها، به دلیل کاهش شدید در تولید انرژی هسته ای و آبی، میزان انرژی گاز سوز در واقع افزایش یافته است. edf، اپراتور دولتی نیروگاه‌های هسته‌ای فرانسه، پیش‌بینی‌های تولید خود را اصلاح می‌کند. اگرچه یک پاییز مرطوب، مخازن کشورهای شمال اروپا را دوباره پر کرده است، اما انرژی آبی در ایتالیا همچنان محدود است.

و به طور خاص توسعه انرژی بادی، صرف نظر از انگیزه ها، زمان می برد. طبق گفته WindEurope، یک گروه صنعتی، سفارشات توربین های بادی، که نشانگر خوبی از رشد تولید در آینده است، در سه ماهه دوم سال ۲۰۲۲ به شدت کاهش یافت و به سختی در سه ماهه سوم بهبود یافت.

سومین عنصر واکنش اروپا به شوک عرضه، تلاش برای محدود کردن تقاضا برای گاز و برق است. کشورهای اتحادیه اروپا در سال جاری تاکنون حدود ۱۰ درصد کمتر از سال قبل گاز مصرف کرده اند. مصرف برق نیز کاهش یافته است، البته نه به آن اندازه.

برخی از جریان های آب و هوای غیر فصلی گرم تقاضا برای گاز برای گرمایش را کاهش داده است. قیمت بالای گاز و برق نیز تا حدودی باعث دلسردی می شود. مشکل این است که بسیاری از دولت های اروپایی مصمم هستند تا از مصرف کنندگان در برابر اثرات کامل کمبود گاز محافظت کنند، زیرا از عواقب اقتصادی و سیاسی می ترسند. به عنوان مثال، فرانسه قیمت گاز را در سطح سال گذشته و قیمت برق را تنها ۴ درصد بیشتر از سال گذشته محدود کرده است.

این کشور قصد دارد این سقف ها را تنها ۱۵ درصد در سال ۲۰۲۳ افزایش دهد. اسپانیا برای کاهش قیمت ها، به استفاده از گاز در تولید برق یارانه داده است. و ایتالیا که ۴۰ درصد برق خود را از گاز تولید می کند، مالیات بر مصرف برق و گاز را کاهش داده است. نتیجه اجتناب ناپذیر این است که این کشورها نسبت به سایر اقتصادهای بزرگ اروپا کاهش مصرف بسیار کمتری داشته اند.

شکاف گازی در اتحادیه

چنین تفاوت‌هایی در تلاش‌های حفاظتی برخلاف دستور دیگری از اتحادیه اروپا است که اعضای آن مصرف گاز را تا ۱۵ درصد کاهش دادند. در واقع، وقتی صحبت از سیاست انرژی به میان می‌آید، به نظر می‌رسد که اروپا در زمینه گاز همبستگی ندارد.

از این رو پیشنهادی مبنی بر صدور بدهی مشترک اتحادیه اروپا برای تامین یارانه انرژی در کشورهای عضوی که بودجه آنها به حدی زیاد است که به آنها اجازه نمی دهد این کار را به صورت جداگانه انجام دهند، توسط آلمان رد شد. با این حال این هفته اتحادیه اروپا بر سر یک سقف پیشنهادی برای قیمت عمده فروشی گاز بحث می کند.

کمیسیون اروپا سقف ۲۷۵ یورو در هر مگاوات ساعت را برای قراردادهای آتی اروپا پیشنهاد کرده است، مشروط بر اینکه قیمت جهانی LNG حداقل ۵۸ یورو کمتر باشد. این برای برخی از کشورها مانند فرانسه و اسپانیا بسیار زیاد است، زیرا می‌ترسند که این سقف هرگز عملاً وارد نشود.

اما اگر این سقف منجر به کمبود شود، اگر گاز به بخش‌های دیگر منحرف شود، قیمت پایین‌تر باعث ایجاد مشکل در سایر کشورها از جمله آلمان می‌شود. به هر حال مشخص نیست که این سقف در عمل چقدر خوب عمل می کند.

مشاجره یاد شده منعکس کننده منافع متفاوت است. صنعت آلمان به گاز وابسته است و ترجیح می‌دهد به جای جیره‌بندی ریسک، قیمت‌های نوسانی را در دستور کار قرار دهد. فرانسه گاز زیادی مصرف نمی کند، اما برای جبران کمبود هسته ای خود، انرژی زیادی وارد می کند. این کشور مشتاق هر اقدامی است که ممکن است قیمت عمده فروشی برق را سرکوب کند.

اسپانیا خط لوله ای به الجزایر دارد و ظرفیت کافی برای واردات LNG دارد، بنابراین بعید است که کوتاه بیاید. اما قیمتی که برای برخی از گازهایی که وارد می‌کند با معیار اروپایی مرتبط است، بنابراین علاقه زیادی به محدود کردن قیمت دارد. و پس از آن کشورهای دیگری مانند ایتالیا و بسیاری از اروپای شرقی وجود دارند که پیامدهای مالی و اقتصادی قیمت بالای گاز در آن‌ها آنقدر تلخ است که حاضرند هر کاری را برای کاهش فشار انجام دهند.

چشم انداز اختلافات بیشتر

احتمالاً با بدتر شدن چشم‌انداز اقتصادی، این تقسیم‌بندی‌ها بدتر خواهد شد. قدرت کنونی اقتصاد عمدتاً از گذشته باقی مانده است. شرکت‌ها به دلیل شیوع بیماری همه‌گیر و اختلالات متعاقب آن در زنجیره‌های تامین، رکورددار تعداد سفارش‌هایی هستند که محقق نشده‌اند. خانوارها در کشورهای ثروتمندتر هنوز پس‌اندازهایی را حفظ می‌کنند که زمانی که محدودیت‌ها در سفر و تفریح، خرج کردن پول را سخت می‌کرد، انباشته می‌شدند.

علاوه بر این، در حالی که به نظر می رسد تورم در آمریکا به اوج خود رسیده است، در اروپا همچنان در حال افزایش است. سهم اقلام سبد مورد استفاده برای محاسبه تورم که قیمت آنها در سال گذشته بیش از ۴ درصد افزایش یافته است، در حال رشد است. تاثیر تاخیری افزایش قیمت انرژی به لطف یارانه ها، دوره تورم بالا را به طول خواهد انجامید.

این به نوبه خود، به احتمال زیاد منجر به جهش دستمزدها و قیمت خدمات و طولانی شدن مارپیچ افزایش قیمت ها می شود. شخصیت های ارشد بانک مرکزی اروپا (ECB) پیشنهاد کرده اند که افزایش بیشتری در نرخ بهره نیاز است.

پس جای تعجب نیست که نظرسنجی ها نشان می دهد که شرکت های اروپایی از چند ماه آینده هراس دارند. در آخرین پیش بینی کمیسیون، رکود خفیف در زمستان و رکود برای بقیه سال ۲۰۲۳ پیش بینی شده است.

بانک گلدمن ساکس نیز تخمین می زند که تولید اقتصادی اروپا به طور دائمی ۲ تا ۳ درصد در نتیجه افزایش قیمت انرژی کاهش می یابد.

این جریان می تواند نشان از آن داشته باشد که اروپا نه تنها بحران انرژی را رد نکرده، بلکه با مسائلی جدی رو به رو خواهد شد که ممکن است در آینده نزدیک اقتصاد قاره سبز را با دشواری هایی جدی مواجه کند.