تولیدکنندگان کالاها و عرضه کنندگان خدمات رتبه بندی می‌شوند
بر اساس یک آیین‌نامه اجرایی مرتبط با قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی که به تازگی تصویب شده است، رتبه‌بندی‌ها در سامانه توانیران درج می‌شود
آیین‌نامه اجرایی رتبه‌بندی تولیدکنندگان کالاها، عرضه‌کنندگان خدمات و پیمانکاران طراحی و ساخت به تصویب هیات وزیران رسید.
تصویب این آیین‌نامه اجرایی به منظور اجرایی کردن جزء (۴) بند (الف) ماده (۴) قانون «حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور و حمایت از کالای ایرانی»، مصوب ۱۳۹۸، تصویب شده است.
در این بخش از قانون یادشده وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) موظف شده است: « وزارت صنعت، معدن و تجارت موظف است: «نسبت به درج رتبه‌بندی تولیدکنندگان کالاها، عرضه‌کنندگان خدمات و پیمانکاران طراحی ـ ساخت در سامانه موضوع جزء (۱) این بند ]سامانه متمرکز درج فهرست توانمندی‌های محصولات داخلی موسوم به سامانه توانیران[ که توسط مراجع ذی‌صلاح قانونی غیر دولتی، سازمان‌های نظام مهندسی و اتاق ایران انجام می‌شود، اقدام کند. نحوه رتبه‌بندی و تعیین فهرست مراجع ذی‌صلاح قانونی غیر دولتی برای رتبه بندی در هر حوزه تخصصی اعم از طرحهای دولتی و غیردولتی موضوع این قانون بر اساس ضوابط شامل سطح تحصیلات اعضای هیأت مدیره و مدیر عامل، سوابق کاری شرکت، توان مالی و فنی و امکانات نرم افزاری و نیروی انسانی متخصص تعیین می شود.»
مطابق عبارت ذیل این بخش از قانون، وزارت صنعت، معدن و تجارت مکلف شده بود با همکاری دستگاه‌های اجرائی ذی‌ربط و با مشارکت اتاق‌ها، سازمان‌های نظام مهندسی کشور و کانون عالی انجمن‌های صنفی کارفرمایی ایران آیین‌نامه اجرایی رتبه‌بندی تولیدکنندگان کالاها، عرضه‌کنندگان خدمات و پیمانکاران طراحی ـ ساخت را حداکثر ظرف سه ماه پس از لازم الاجراءشدن قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور و حمایت از کالای ایرانی تهیه و به تصویب هیأت وزیران برساند.
با توجه به ابلاغ قانون یادشده در ۱۵ خرداد ۱۳۹۸، مهلت قانونی وزارت صمت و هیات وزیران برای تصویب آیین‌نامه اجرایی جزء (۴) بند (الف) ماده (۴) قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور و حمایت از کالای ایرانی» تا ۱۵ شهریور ۱۳۹۸ به پایان رسید اما هیات وزیران این آیین‌نامه را با تاخیر ۱۳ ماه و پنج روزه در جله ۲۰ مهر ۱۳۹۹ تصویب کرده است. دولت همچنین آیین‌نامه اجرایی ماده ۸ قانون «حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور و حمایت از کالای ایرانی» را در جلسه ۱۶ مهر ۱۳۹۹ با تاخیر ۱۲ ماهه از مهلت قانون در نظرگرفته‌شده برای آن به تصویب رسانده است.
رتبه‌بندی در ماده ۱ آیین‌نامه اجرایی جزء (۴) بند (الف) ماده (۴) قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور و حمایت از کالای ایرانی چنین تعریف شده است: « فرآیندی برای ارتقای شفافیت، افزایش رقابت‌پذیری و دسترسی متقاضیان به اطلاعات عملکردی بنگاه‌های اقتصادی به منظور ایجاد تمایز بین بنگاه‌ها، کمک به تصمیم‌گیری بهتر و بهبود مستمر عملکرد بنگاه‌ها که طی آن، شخص حقیقی یا حقوقی در چهارچوب معیارهای ذکر شده در جزء (۴) بند (الف) ماده (۴) قانون، ارزیابی و تعیین سطح می‌شود.»
با این حال در آیین‌نامه اجرایی تصریح شده است که موضوع این آیین‌نامه به منزله احراز صلاحیت نیست و نافی تکالیف دستگاه‌ها در سایر قوانین و مقررات نخواهد بود چراکه در تبصره ۱ جزء (۴) بند (الف) ماده (۴) قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور و حمایت از کالای ایرانی آمده است: «تشخیص صلاحیت و طبقه‌بندی مهندسان مشاور و پیمانکاران طرحهای تملک دارایی‌های سرمایه‌ای (عمرانی)، موضوع ماده(۲۲) قانون برنامه و بودجه کشور مصوب ۱۳۵۱/۱۲/۱۰ با اصلاحات و الحاقات بعدی و وظایف موضوع ماده(۳۴) قانون احکام دائمی برنامه های توسعه کشور مصوب ۱۳۹۵/۱۱/۱۰ با اصلاحات و الحاقات بعدی، جهت افزایش کارآمدی و اثربخشی طرح (پروژه)هایی که از وجوه عمومی استفاده می‌کنند و طرحهای تملک دارایی‌های سرمایه‌ای با رعایت قانون نحوه اجرای سیاست‌های کلی اصل چهل و چهارم(۴۴) قانون اساسی بر عهده سازمان برنامه و بودجه کشور است و فهرست مربوطه جهت درج در سامانه موضوع این ماده به وزارت صنعت، معدن و تجارت اعلام می‌شود.»
بر اساس آیین‌نامه اجرایی یادشده سازمان‌های نظام مهندسی کشور، اتاق‌های بازرگانی، تعاون و اصناف و مؤسسات رتبه‌بندی موضوع بند (۲۱) ماده (۱) قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران مجریان اصلی رتبه‌بندی تولیدکنندگان کالاها، عرضه‌کنندگان خدمات و پیمانکاران طراحی و ساخت خواهند بود.
با این حال به در ماده ۶ آیین‌نامه اجرای مقرر شده است که به منظور نظارت بر حسن اجرای این آیین‌نامه، تعیین فهرست سایر مجریان ذی‌صلاح قانونی غیردولتی و رسیدگی به اعتبار گواهی‌های صادرشده توسط مجریان رتبه‌بندی از جمله رعایت اصل بی‌طرفی و عدم تعارض منافع، کارگروهی متشکل از نمایندگان وزارت، وزارت امور اقتصادی و دارایی (سازمان بورس و اوراق بهادار) و سازمان برنامه و بودجه کشور و دستگاه اجرایی ذی‌ربط تشکیل می‌شود.
آیین‌نامه اجرایی رتبه‌بندی تولیدکنندگان کالاها، عرضه‌کنندگان خدمات
متن آیین‌نامه اجرایی جزء (۴) بند (الف) ماده (۴) قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور و حمایت از کالای ایرانی به این شرح است:
ماده ۱- در این آیین‌نامه اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به کار می‌روند:
۱- قانون: قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور و حمایت از کالای ایرانی – مصوب ۱۳۹۸-
۲- وزارت: وزارت صنعت، معدن و تجارت.
۳- اتاق‌ها: اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، اتاق تعاون ایران و اتاق اصناف ایران.
۴- رتبه‌بندی: فرآیندی برای ارتقای شفافیت، افزایش رقابت‌پذیری و دسترسی متقاضیان به اطلاعات عملکردی بنگاه‌های اقتصادی به منظور ایجاد تمایز بین بنگاه‌ها، کمک به تصمیم‌گیری بهتر و بهبود مستمر عملکرد بنگاه‌ها که طی آن، شخص حقیقی یا حقوقی در چهارچوب معیارهای ذکر شده در جزء (۴) بند (الف) ماده (۴) قانون، ارزیابی و تعیین سطح می‌شود. رتبه‌بندی موضوع این آیین‌نامه به منزله احراز صلاحیت نیست و نافی تکالیف دستگاه‌ها در سایر قوانین و مقررات نخواهد بود.
۵- تولیدکننده کالا: شخص حقیقی یا حقوقی دارای مجوز از مراجع ذی‌ریط قانونی که در زمینه تولید محصولی که فرآیند تولید آن از مصرف قابل تفکیک است و مالکیت آن می‌تواند از یک شخص به شخص دیگری منتقل شود، فعالیت می‌کند.
۶- عرضه‌کننده خدمت: شخص حقیقی یا حقوقی دارای مجوز از مراجع ذی‌ربط قانونی که در زمینه تولید محصولی که فرآیند مصرف آن از فرآیند تولید یا ایجاد آن قابل تفکیک نباشد، فعالیت می‌کند.
۷- پیمانکار طراحی و ساخت: پیمانکاری که مسئولیت انجام خدمات طراحی تفصیلی و اجرایی، طراحی مهندسی یا مهندسی فرآیند، تهیه و تأمین کالا و تجهیزات، عملیات اجرایی و نصب و راه‌اندازی و مدیریت انجام این فعالیت‌ها در یک طرح (پروژه) را بر عهده دارد.
۸- متقاضی: تولیدکنندگان کالاها، عرضه‌کنندگان خدمات و پیمانکاران طراحی و ساخت.
۹- مجری رتبه‌بندی: هر یک از سازمان‌های نظام مهندسی کشور، اتاق‌ها، مؤسسات رتبه‌بندی موضوع بند (۲۱) ماده (۱) قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران – مصوب ۱۳۸۴- و سایر مراجع ذی‌صلاح قانونی غیردولتی که توسط کارگروه موضوع ماده (۶) این آیین‌نامه اعلام می‌شود.
۱۰- سامانه توانیران: سامانه موضوع جزء (۱) بند (الف) ماده (۴) قانون.
ماده ۲- رتبه‌بندی متقاضی بر اساس فرآیند زیر انجام می‌پذیرد:
۱- انتخاب مجری ذی‌ربط رتبه‌بندی توسط متقاضی از فهرست مجریان درج شده در سامانه توانیران.
۲- ارایه درخواست به مجری رتبه‌بندی از طریق سامانه توانیران.
۳- بررسی و ارزیابی متقاضی توسط مجری رتبه‌بندی.
۴- صدور گواهینامه توسط مجری رتبه‌بندی و درج رتبه صادر شده از طرف مجری در سامانه توانیران توسط وزارت.
تبصره ۱- رتبه‌بندی صرفاً توسط مجری درج شده در سامانه توانیران انجام می‌پذیرد و مجری رتبه‌بندی حق واگذاری این وظیقه به دیگران را ندارد و متعهد به رعایت اصل عدم تعارض منافع است. ضوابط اجرایی مربوط توسط کارگروه موضوع ماده (۶) این آیین‌نامه تنظیم و ابلاغ می‌شود.
تبصره ۲- دروه اعتبار رتبه صادر شده برای متقاضیان، حداکثر سه سال و فاصله درخواست رتبه‌بندی مجدد از طرف متقاضی به همان مجری رتبه‌بندی، حداقل یک سال است.
تبصره ۳- تشخیص صلاحیت و طبقه‌بندی پیمانکاران طراحی و ساخت، مشاوران، پیمانکاران و تأمین‌کنندگان برای طرح‌ها و پروژه‌های مشمول نظام فنی و اجرایی یکپارچه کشور، بر اساس ماده (۲۲) قانون برنامه و بودجه کشور – مصوب ۱۳۵۱- و وظایف موضوع ماده (۳۴) قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور – مصوب ۱۳۹۵- و نیز مقررات قانون برگزاری مناقصات – مصوب ۱۳۸۳ – و اصلاحات بعدی آن و آیین‌نامه‌های اجرایی آن انجام می‌شود و وزارت موظف است رتبه اعلام شده را در سامانه توانیران درج کند.
ماده ۳- رتبه‌بندی بر اساس چهار حوزه مدیریت، سوابق و تجربیات، توان مالی و فنی و امکانات (فناوری سخت‌افزاری، نرم‌افزاری، زیرساخت‌ها و سرمایه انسانی) برای هر متقاضی انجام می‌شود.
تبصره- شاخص‌ها و معیارهای رتبه‌بندی توسط کارگروه موضوع ماده (۶) این آیین‌نامه تدوین و ابلاغ می‌شود.
ماده ۴- مجری رتبه‌بندی پس از دریافت اسناد و مدارک لازم از متقاضی بر اساس شاخص‌ها و معیارهای رتبه‌بندی و در صورت نیاز بازدید میدانی، نسبت به ارزیابی و امتیازدهی ذیل هر شاخص اقدام و نتایج امتیازهای حاصل را در قالب رتبه نهایی به متقاضی و وزارت اعلام می‌کند.
ماده ۵- هر یک از متقاضیان در صورت اعتراض، می‌توانند شکایت خود را به همراه مدارک و مستندات کافی برای رسیدگی به کارگروه موضوع ماده (۶) این آیین‌نامه ارایه کنند.
تبصره – وزارت موظف است نتیجه نهایی و قطعی شده کارگروه مذکور را حداکثر ظرف دو هفته در سامانه توانیران درج کند.
ماده ۶- به منظور نظارت بر حسن اجرای این آیین‌نامه، تعیین فهرست سایر مجریان ذی‌صلاح قانونی غیردولتی و رسیدگی به اعتبار گواهی‌های صادر شده توسط مجریان رتبه‌بندی از جمله رعایت اصل بی‌طرفی و عدم تعارض منافع، کارگروهی متشکل از نمایندگان وزارت، وزارت امور اقتصادی و دارایی (سازمان بورس و اوراق بهادار) و سازمان برنامه و بودجه کشور و دستگاه اجرایی ذی‌ربط تشکیل می‌شود. تصمیمات کارگروه با اکثریت آرا لازم‌الاجرا و دبیرخانه آن در وزارت مستقر است. به تشخیص کارگروه، نمایندگان تشکل‌های غیردولتی بدون حق رأی می‌توانند در جلسه کارگروه شرکت کنند.
تبصره- دستورالعمل مربوط به نحوه تعیین سایر مجریان ذی‌صلاح قانونی غیردولتی رتبه‌بندی، ساز وکار رسیدگی به اعتراضات، شاخص‌های مرتبط رتبه‌بندی، نحوه مدیریت تعارض منافع و سایر امور مربوط در چهارچوب این آیین‌نامه، در کارگروه یاد شده تدوین و توسط وزیر صنعت، معدن و تجارت ابلاغ خواهد شد.
