توپ نرخ ارز در زمین صرافی ها

مریم ابونیا

هفته گذشته بانک مرکزی با هدف سامان‌دهی به لجام گسیختگی نرخ‌ ارز، صرافان را فراخواند تا علاوه بر بررسی راهکارهای ایجاد ثبات در بازار ارز، اقدامات تازه‌ای را به آنها ابلاغ کند.

همانگونه که در خبرها اعلام شد، بانک مرکزی برای مدیریت بازار و کاهش نوسانات ارزی، در بخشنامه‌ای به صرافی‌ها این اجازه را داد تا علاوه بر خرید ارز از صادرکنندگان، ‌ارز تمام اشخاص حقیقی و حقوقی را با نرخ توافقی خریداری کرده و به متقاضیان بفروشند.

اجرای سیاست خرید توافقی ارز از اشخاص حقیقی و حقوقی در همان روزهای اول منجر به آن شد که با حجم عرضه‌های جدید، مجرایی برای ورود ارز به بازار باز شده و نرخ‌ها هم که در هفته گذشته با افزایش شدیدی مواجه بودند، در شیب ملایم کاهش قرار بگیرند.

خرید بدون محدودیت ارز صادرکنندگان با نرخ توافقی و فروش آن به متقاضیان، همچنین خرید از اشخاص حقیقی و حقوقی همانگونه که دبیرکل کانون صرافان اعلام کرده بود، حجم عرضه‌ در بازار را به میزان چشمگیری افزایش داده و منجر به سیر نزولی نرخ‌ها شود.

علاوه بر آن می تواند از امتناع صراف‌ها جهت خرید ارزهای خانگی جلوگیری کرده و به دغدغه مردمی که قصد فروش ارز داشتند، نیز پایان بدهد.

بازار ارز مدتهاست با نوسانات شدید دست و پنجه نرم می‌کند و همین مساله منجر بدان می‌شود که صرافان در مقاطعی از خرید و به تبع آن فروش ارز امتناع ورزند که این مساله چیزی جز بحران ارزی در بازار به دنبال ندارد.

اگر قصد فروش ارز خانگی داشته باشید، شاید با امتناع صرافان برای خرید مواجه شده باشید و یا برعکس اگر قصد خرید داشته باشید شاید عبارت “ارز موجود نداریم” صرافان به گوش‌تان خورده باشد.

در هر صورت، باز کردن گره از این معضل اقتصادی در دستان بانک مرکزی به عنوان نهاد ناظر قرار داشت که برای مدیریت بازار ارز و کاهش نرخ‌ها وارد عمل شود. اما نکته اینجا که آیا این وظیفه از بانک مرکزی به صرافان واگذار شده است؟

طرح خرید توافقی ارز موافقان زیادی داشت از جمله سخنان یحیی آل اسحاق رئیس سابق اتاق بازرگانی تهران که در مصاحبه با رادیو گفت‌وگو به این مساله اشاره کرده بود. وی اعلام کرد: این سیاست جدید بانک مرکزی راه را برای عرضه مناسب ارز هموار کرده و اجازه داده صادرکنندگان با نرخ توافقی ارز خود را به صرافان بفروشند و همین عدم فروش ارز با نرخ دستوری توسط صادرکنندگان، انگیزه عرضه را نزد آنان افزایش داده و علاوه بر آن،  فضای روانی حاکم بر بازار را تحت تاثیر قرار خواهد داد.

همچنین، این تصمیم بانک مرکزی به همراه اعلام قبلی این نهاد ناظر به گمرکات کشور مبنی بر آزادسازی میزان ورود ارز به داخل کشور گام مهمی برای عرضه اوراق ارزی در بازار خواهد بود.

از طرفی افرادی که در خارج از کشور ارز داشتند با قوانین جدید می‌توانند به راحتی ارز خود را وارد کشور کرده و بدون محدودیت آن را در بازار بفروشند.

کامران سلطانی زاده رییس کانون صرافان نیز با مثبت ارزیابی کردن اقدام جدید بانک مرکزی گفت: بسیاری از صادرکنندگان کالا نیاز داشتند ارز خود را به قیمت واقعی در بازار به فروش برسانند و در مقابل برای آنها جذابیت قیمتی داشته باشد و اکنون صادرکنندگان اجازه دارند ارز حاصل از صادرات خود را  به نرخ توافقی با صرافی ها برای رفع تعهد در سامانه سنا به فروش برسانند.

البته در جلسات متعدد به تصمیم‌گیران یادآور شده‌ایم که به هیچ  عنوان در سازوکار قیمت‌گذاری نباید دخالتی داشته باشند.

وی همچنین به این نکته هم اشاره کرده است که در حال حاضر برای خرید ارز توسط صرافی ها هیچ سقف و محدویتی وجود ندارد ولی برای فروش به متقاضیان به ازای هر کدملی سالانه ۲۰۰۰ یورو یا معادل آن بدون اسناد یا مدارک مستند، می توانند به فروش برسانند.

برهمین اساس، افراد حقیقی با خوداظهاری در گمرکات و مبادی ورودی کشور می‌توانند بدون هیچ ممانعتی اسکناس وارد کشور کرده و ضمن معافیت مالیاتی ارز خود را با نرخ‌های توافقی به فروش برسانند.

در راستای مزایای طرح جدید بانک مرکزی می‌توان این نکته را نیز مطرح کرد که با باز گذاشتن دست صادرکنندگان برای فروش ارز صادراتی به صرافان، فرآیند صادرات تسهیل و تسریع بیشتری می‌یابد، چرا که صادرکنندگان دیگر ملزم نیستند ارز خود را به صورت دستوری و با قیمت کمتر از نرخ بازار آزاد در بازار متشکل بفروشند.

از طرفی دیگر، به اعتقاد فعالان بازار ارز خرید و فروش در بازار به تعادل رسیده و شاهد پدیده‌ای به نام صف خرید ارز نیستیم. ضمن اینکه قیمت دلار توافقی در صرافی‌های رسمی نسبت به روزهای اوج خود و قبل از دستورالعمل جدید بانک مرکزی رو به کاهش است.

بانک مرکزی: ارزپاشی نمی‌کنیم

در این میان بانک مرکزی به صراحت مدعی شده است که قرار نیست شاهد پدیده ارزپاشی و تبعات آن باشیم. ارزپاشی یا عرضه نامحدود ارز، مسلما نمی‌تواند عاملی برای کنترل نوسات ارز باشد چرا که باید با اعمال سیاست‌های مناسب توسط بانک مرکزی این بازار مدیریت شده و منجر به اتلاف منابع نشود.

بر همین اساس هم بانک مرکزی اعلام کرد که قرار نیست در دستورالعمل جدید مبنی بر خرید توافقی ارز توسط صرافان، ارزپاشی انجام شود بلکه صرفا هدف این است که با افزایش معاملات در بازار و کشف قیمت واقعی ارز متناسب با عرضه و تقاضا و همچنین عرضه بر اساس منابع ارزی صادرکنندگان، این بازار مهار شود.

کاهش قیمت ارز (هرچند اندک) نیز گواه این مساله است که سیاست جدید بانک مرکزی مغایر با سیاست‌های قبلی و ارزپاشی است.

توپ کاهش نرخ ارز در زمین صرافان؟

توافق برسر نرخ ارز میان صرافان و فروشندگان نکته حائز اهمیت دیگری است که باید توجه زیادی به آن داشت. تعیین نرخ براساس عرضه و تقاضا، منجر به تعادل در بازار می‌شود اما براساس آنچه که کامران سلطانی‌زاده عضو کانون صرافان، عنوان می‌کند، وضعیت عرضه و تقاضا در بازار ارز هنوز به تعادل نرسیده و همچنان عرضه بالاتر از تقاضا است اما کاهش نرخ ارز با شیب کند در جریان است.

با این تفاسیر و براساس آنچه که در سطور بالا بدان اشاره شد، با اقدامات اخیر بانک مرکزی در راستای ساماندهی به بازار ارز در آینده نزدیک از نوسانات ارزی کاسته شده و می‌توان امیدوار بود که روند کاهش نرخ ارز نیز ادامه یابد.

همچنین با تشویق اشخاص حقیقی و حقوقی به فروش نامحدود ارز خود به صرافی‌ها مشکل کمبود اوراق ارزی نیز برطرف خواهد شد. از طرفی دیگر فرآیند صادرات از تامین تا فروش ارز حاصل از صادرات نیز بهبود یافته و روح تازه‌ای در این بخش اقتصادی کشور دمیده شود.

از طرفی دیگر عرصه بر سفته بازان و معامله گران فردایی نیز تنگ شده و نرخ ارز در جایگاه واقعی خودش قرار بگیرد.

در نهایت به این نکته هم باید توجه داشت که در این واگذاری تعیین نرخ ارز براساس توافق، آیا قرار است که صرافان زره پوش به جنگ لجام گسیختگی نرخ ارز بروند یا سیاستهای مهارگرایانه بانک مرکزی ادامه‌دار بوده و در سایر جنبه‌ها نیز دنبال می‌شود؟