رشد صادرات، حاصل مذاکرات یا رقابت با روسیه؟

علی رمضانیان

بر اساس گزارش های مختلفی که از سوی گمرک ایران، مرکز آمار ایران، مرکز آمار و گمرک های کشورهای طرف مبادلات با ایران، در مجموع نشان می دهد که وضعیت صادرات و واردات ایران در سال جاری رشد جهشی داشته و این روند رو به رشد در ماه‌های اخیر شدت بیشتری گرفته‌است.

به گزارش عصراقتصاد؛ روشن است که عامل اصلی رشد صادرات ایران ، صادرات بیشتر نفت است و نسبت صادرات کالاهای نفتی به غیرنفتی بسیار بیشتر است.

برخی از تحلیل گران می گویند که یکی از دلایل اصلی افزایش صادرات و واردات ایران، کاهش سخت گیری‌های تحریمی است و کشورهایی مانند چین و هند تلاش کردند که واردات نفت از ایران را افزایش دهند.

برخی دیگر از کارشناسان اعتقاد دیگری داشته و می گویند که عامل اصلی این رشد، تخفیفی است که ایران و روسیه برای رقابت با یکدیگر به مشتریان خود اعطا می کنند تا جایی که در حال حاضر روسیه به نقل از برخی خبرگزاری ها تا ۳۰ درصد به مشتریان نفتی خود تخفیف می دهد تا ایران را از بازار نفت چین و هند خارج کند بر همین اساس ایران نیز اقدام به تخفیف بیشتر می کند.

تفاوت قیمت بین نفت ایران و روسیه در اواخر ماه گذشته میلادی بین ۳.۵ تا ۴ دلار بود.

وضعیت کلی صادرات و واردات بر اساس آمارهای گمرک ایران:

صادرات:

تجارت غیر نفتی کشور درچهار ماه نخست امسال با ۴۶میلیون و ۸۱۵ هزار تن کالا به ارزش ۳۴میلیارد و ۴۸۰میلیون دلار رسید، این میزان نسبت به مدت مشابه ۱۹ درصد رشد داشته است.

سهم صادرات از تجارت چهار ماهه ایران ۳۵میلیون و ۶۵۶هزار تن کالا به ارزش ۱۷میلیارد و ۲۴۰میلیون دلار بوده که نسبت به چهار ماه نخست سال قبل با رشد ۲۲درصدی در ارزش همراه بوده‌ است.

بر اساس این گزارش، چین با خرید ۱۰میلیون و ۶۳هزار تن کالا به ارزش پنج میلیارد و ۶۱۷میلیون دلار، عراق با ۶میلیون و ۹۳۲هزار تن کالا به ارزش دو میلیارد و ۳۹۸میلیون دلار،امارات با سه میلیون و ۹۵۲هزار تن به ارزش دو میلیارد و ۲۶۴میلیون دلار، ترکیه با سه میلیون و ۳۶۳هزار تن به ارزش دو میلیارد و ۶۰میلیون دلار و هند با یک میلیون و ۳۲۷هزار تن کالا به ارزش ۵۶۷میلیون دلار ،پنج مقصد اول کالاهای صادراتی ایران در چهار ماه نخست امسال بودند.

وارادت:

ایران، ۱۱میلیون و ۱۵۹هزار تن کالا به ارزش ۱۷میلیارد و ۲۴۰میلیون دلار نیز در چهار ماه ابتدایی سال وارد و از گمرکات کشور ترخیص شدند که نسبت به مدت مشابه با رشد ۱۷درصدی همراه بوده است. امارات با فروش سه میلیون و ۶۰۰هزار تن کالا به ارزش چهار میلیارد و ۸۷۵میلیون دلار، چین با یک میلیون و ۱۸۶هزار تن به ارزش چهار میلیارد و ۴۲۲میلیون دلار، ترکیه با ۹۸۳هزار تن به ارزش یک میلیارد و ۷۸۷میلیون دلار، هند با ۵۲۸هزار تن به ارزش ۸۵۹میلیون دلار و روسیه با ۹۳۰هزار تن کالا به ارزش ۵۹۹میلیون دلار،پنج کشور اول فروش کالا به ایران در این مدت چهار ماهه بودند.

بر اساس این گزارش ، گندم معمولی، برنج سفید، گوشی تلفن همراه، ذرت دامی، دانه سویا، روغن آفتابگردان، شکرخام، کنجاله سویا، تراکتورهای جاده ای و کک های زغال سنگ ۱۰قلم اول کالاهای وارده به کشور در چهار ماه اخیر بودند.

صادرات ایران شامل چه کالاهایی است؟

ایران تاکید دارد که همواره صادرات و واردات خود را به دو بخش نفتی و غیر نفتی تقسیم کند چرا که نشان دهد که میزان وابستگی به نفت در اقتصاد ایران به چه میزان است.

بر اساس آخرین گزارش گمرک از ابتدای سال ۱۴۰۱ تا تیرماه امسال، ۱۰ قلم اصلی صادرات ایران شامل پروپان مایع، متانول، گاز طبیعی مایع‌شده، اوره، بوتان مایع، پلی اتیلن، قیر نفت، روغن‌های سبک نفتی، شمش آهن و فولاد و فرآورده‌های سبک نفتی(دارای بیش از ۷۰ درصد نفت  یا روغن‌های معدنی قیری) بود.

تجارت غیر نفتی کشور در چهار ماه نخست امسال به ۴۶ میلیون و ۸۱۵ هزار تن کالا به ارزش ۳۴ میلیارد و ۴۸۰ میلیون دلار رسید که نسبت به مدت مشابه رشد ۱۹ درصدی داشته، سهم واردات و صادرات از این میزان در ارزش یکسان بوده و هر کدام ۱۷ میلیارد و ۲۴۰ میلیون دلار را نشان می‌دهند که با رشد ۲۲ درصدی صادرات و ۱۷ درصدی واردات همراه بوده است.

رشد صادرات و واردات ایران به روایت مرکز آمار کشورهای دیگر

آمارهای گمرکی نشان می‌دهد که مهم‌ترین مقصد صادرات کالاهای ایرانی کشورهای چین، عراق، امارات، ترکیه و هند است. بر اساس گزارش های منتشره از سوی وزارت اقتصاد هند، در نیمه ابتدایی ۲۰۲۲ حدود ۳۳۴ میلیون دلار واردات از ایران داشته که نسبت به دور مشابه پارسال ۵۴ درصد رشد دارد.

البته هند در دور مشابه ۲۰۱۸  که هنوز تحریم‌های آمریکا علیه ایران اعمال نشده بود، هشت میلیارد دلار واردات از ایران انجام داد که اغلب محصولات نفتی بودند.

در مقابل واردات از ایران، هند همچنین در نیمه ابتدایی امسال یک میلیارد و ۳۷ میلیون دلار صادرات به ایران داشته که نسبت به دور مشابه سال گذشته ۵۲ درصد افزایش نشان می‌دهد.

بر اساس گزارش مرکز آمار ترکیه  در نیمه ابتدایی ۲۰۲۲  بیش از یکی میلیارد و ۹۰۰ میلیون  دلار واردات از ایران داشته که نسبت به دور مشابه سال گذشته ۶۰ درصد افزایش داشته و  بخش عمده این افزایش به خاطر اوج‌گیری قیمت گاز در بازارهای جهانی است.

ترکیه بعد از عراق تنها مشتری گازی ایران است.  مرکز آمار اتحادیه اروپا، یورواستات، نیز در تازه‌ترین گزارش ماهانه خود می‌گوید، این حوزه طی نیمه ابتدایی سال جاری میلادی حدود ۵۵۵ میلیون یورو واردات از ایران انجام داده که نسبت به دور مشابه سال گذشته ۳۶ درصد رشد داشته است.

واردات ایران از اتحادیه اروپا نیز در شش ماه ابتدایی امسال با ۱۰ درصد رشد به بالای دو  میلیارد یورو رسیده است. آلمان به تنهایی سهمی بالای ۳۰ درصدی هم در صادرات ایران به ۲۷ عضو اتحادیه اروپا و هم واردات ایران از این اتحادیه دارد.

بررسی آمارهای گمرک چین نشان می‌دهد رشد ۳۱ درصدی صادرات ایران به چین در شش  ماهه ۲۰۲۲ همچنین آمارهای منتشر شده از سوی گمرک چین حاکی از این است که واردات این کشور از ایران در شش ماهه ۲۰۲۲ میلادی، ۳۱ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش نشان می‌دهد.

صادرات چین به ایران در ماه‌های ژانویه تا ژوئن امسال نیز با رشد ۱۶ درصدی مواجه شده و به چهار میلیارد و ۱۸۲ میلیون دلار رسیده است. چین در ماه‌های ژانویه تا ژوئن سال قبل چین سه میلیارد و ۶۰۶ میلیون دلار کالا به ایران صادر کرده بود.

علاوه بر این، رویترز در تیرماه امسال گزارش داد: یکی از اسناد نشان می‌دهد که شرکت نفتی دولتی ونزوئلا معروف به PDVSA قرار است ماهانه ۴ میلیون بشکه نفت سنگین ایران را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ دریافت کند که افزایش ۱.۰۷ میلیون بشکه نسبت به ماه ژوئن و همین میزان افزایش نسبت به ماه «می» دارد.

سوآپ نفت سنگین ونزوئلا و دیگر کالاها با بنزین،‌ میعانات گازی، بخش‌های پالایشگاهی و حمایت‌های فنی ایران سوآپ می‌شود. مبادلات این دو کشور از ماه می، زمانی که شرکت‌های دولتی دو کشور قراردادی را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ برای ارتقای پالایشگاه ال‌پالیتوی ونزوئلا امضا کردند، افزایش یافته است.

به نقل از رویترز، ایران عرضه نفت خود را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ به ونزوئلا افزایش می‌دهد. ونزوئلا نفت خام ایران را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ برای افزایش بهره وری پالایشگاه‌های پا به سن گذاشته و فرسوده خود استفاده می‌کند.

رشد صادرات گاز ایران

جواد اوجی وزیر نفت در  ابتدای مرداد ۱۴۰۱   اعلام کرد در چهار ماهه اول امسال فروش نفت‌ و وصول مطالبات‌مان نسبت به مدت مشابه سال گذشته روند صعودی داشته و  بیش از ۵۴۰ درصد وصول مطالبات نفت، میعانات گازی و فرآورده‌های نفتی داشتیم.

هم‌چنین در این چهار ماه حدود ۴ میلیارد دلار صادرات گاز داشتیم که معادل کل وصول صادرات گاز در سال ۱۴۰۰ است.

برای قرارداد میعانات گازی و نفتی دولت اجازه داد که سرمایه‌گذاران با ضریب بازیافتی زیر ۲۰ درصد ورود کرده و این ضریب به بیش از ۳۵درصد افزایش یابد. تا امروز نزدیک به ۱۴ میلیارد دلار قرارداد و تفاهم‌نامه در بحث توسعه میادین نفتی و گازی امضا کرده‌ایم.