زنبور داری، صنعتی پرفایده و رهاشده در چالش‌های بی‌شمار
لیلا ابوالفتحی
رئیس هیات‌مدیره هماهنگی کانون دانش، صنعت و بازار عسل در مورد وظایف ستاد گرده‌افشانی که از ۲۰ سال تشکیل شده است توضیح داد: ستاد گرده‌افشانی در شروع برنامه‌ای مدون ارائه داد ولی با تغییر وزرای جهاد کشاورزی در طول بیش از بیست سال هنوز اقداماتی که در راستای آن باشد را اجرا نکرده است مثلا در موضوع تولید دانه روغنی کلزا را پایلوت قرار دادند که میزان افزایش کلزا با قرار دادن چندین کلنی زنبور عسل در کنار مزرعه امکان‌پذیر است اما بودجه‌ای که در نظر گرفته شد ناچیز و آن هم در اختیار جهاد استان و شهرستان قرار گرفت.
این مسائل نشان می‌دهد که موضوع خودکفایی و استقلال در تولید شعار است و در این سالها هیچ اتفاق خاصی نیفتاده است؛ چون سودی که در واردات هست در تولید نیست.
عفت رئیسی ادامه داد: درست است که قرار دادن زنبور عسل در کنار مزارع دانه‌های روغنی باعث افزایش دانه‌های روغنی می‌شود اما گرده‌افشانی روی دانه‌های روغنی مانند آفتاب‌گردان، کلزا، کرجک و گلرنگ باعث کاهش بسیار زیاد جمعیت زنبور عسل می‌شود و تلفات زنبور بسیار بالا می‌رود و عسل حاصل از آن قیمت بسیار کم‌تری به سایر عسل‌ها دارد چون زود رس می‌کند و مشتری‌پسند نیست و به همین دلیل زنبورداران رغبتی ندارند و این نیاز به مشوق‌هایی دارد که انجام نمی‌شود، ولی باید توجه کنیم تا کی قرار است این روند ادامه یابد؟
رئیس هیات‌مدیره هماهنگی کانون دانش، صنعت و بازار عسل در مورد حمایت از زنبورداران برای قرار دادن کندوهای خود در کنار مزارع دانه‌های روغنی گفت: بیشترین نیاز به روغن که ماده خوراکی پرمصرف در کشور است با برنامه‌ریزی مدون و حمایت از زنبورداران می‌توان تولید دانه‌های روغنی را حداقل تا ۴۵درصد افزایش داد. با دادن مشوق به زنبورداران آنها را باید به سوی همکاری با مزارع دانه‌های روغنی سوق و چالش واردات و تولید روغن را در کشور کاهش داد و این مشکل استراتژیک را تا حد زیادی مهار کرد.
رئیسی درباره مشکلات و موانع ایجاد شده در ارائه کد یکتا در کوچ زنبورداران گفت: این طرح مشکلات بسیاری ایجاد کرده است. زنبورداران حداقل سالیانه اگر شرایط عادی باشد و خشکسالی، سرمازدگی و سم‌پاشی نباشد چهار بار کوچ می‌کنند که در خارج از استان محل سکونتشان است.
با کدام امکان انتظار داریم که زنبوردار دور از شهر و روستا در بیابان به کافی‌نت برود و درخواست کد یکتا کند؟ با این بروکراسی چندین بار زنبورداران به علت نبود کامیون کددار کلنی‌هایشان به گرما خورده و تلفاتی داشتند.
با کدام زیرساخت ترابری اینگونه مقرارت من‌درآوردی افرادی که در اتاق‌های دربسته با فنجانی قهوه در دست نشسته‌اند وضع می‌شود؟ این گونه وضع مقررات مصداق بارز مزاحمت برای کسب وکار است و حال در جلسات دنبال رفع موانع تولید می‌گردند!
چون دوست دشمن است شکایت کجا برم!
رئیسی در مورد سرانجام تلاش چندین ساله برای دریافت استاندارد عسل گفت: در شورای عالی استاندارد از وزارت جهاد کشاورزی به عنوان دستگاه مرتبط با زنبورداران و تولید عسل مشورت خواستند که آقای وزیر وقت بنا به پیشنهاد سازمان دامپزشکی که اظهار کرد زیرساخت استاندارد عسل در کشور موجود نیست ایشان هم بدون تحقیق مخالفت خود را با استاندارد عسل نوشت و امضا زد در حالی که همه اعضا شورای عالی استاندارد موافق بودند.
مگر می‌شود وزیر امنیت غذایی جهاد کشاورزی مخالف بهبود خوراک مردم از طریق الزام به استانداردسازی محصولات غذایی باشد؟ این مطالبه به حق مردم است که از محصولات استاندارد شده استفاده کنند و استاندارد کف کیفیت است.
این زنبوردار در مورد دیگر مشکل زنبورداران توضیح داد: از سویی سازمان دامپزشکی کشور ابلاغ کرد که برای کارگاه‌های بسته‌بندی عسل استخدام دامپزشک برای نظارت بر بسته‌بندی عسل الزامی است در حالی که همه واحدها مسئول فنی از رشته‌های صنایع غذایی در استخدام دارند و این هزینه‌تراشی را تولیدکننده با این همه چالش و شرایط اقتصادی چگونه و از کجا جبران کند؟
رئیسی حذف ارز ترجیحی را باعث بالا رفتن ۲۰۰درصدی قیمت داروهای مورد نیاز زنبورداران می‌داند.
این بانوی فعال عرصه زنبورداری گریزی به صندوق توسعه زنبورداری زد و گفت: متاسفانه علی‌رغم اینکه زنبورداری یک شغل غیروابسته است و افزایش تعداد کلنی‌ها در کشور و رتبه ۴ جهانی نیاز مبرم برای افزایش سرمایه صندوق توسعه زنبورداری وجود دارد و علی‌رغم برنامه‌های توسعه‌ای هیچ افزایش سرمایه‌ای صورت نگرفته و همان سرمایه اولیه است درحالی که نهاده‌ها، ابزار زنبورداری، دارو و مکمل و هزینه‌ها بسیار رشد داشته است و این عوامل باعث سقوط تولیدکنندگان است.
اکثر زنبورداران به دلیل گرانی نهاده‌ها نتوانستند در زمستان به کلنی‌ها برسند و گرانی هزینه حمل ونقل باعث شد که با کم‌ترین قیمت عسل خود را بفروشند و تولیدکننده به خیل بیکاران اضافه شوند.
رئیسی ادامه داد: اکثر تولیدکنندگان، نهاده‌هایشان را با ارز آزاد تهیه می‌کردند و فقط شکر به قیمت دولتی عرضه می‌شد که تنها حمایتی بود که از تولیدکننده می‌شد که هم اکنون آن هم با بالا رفتن قیمت شکر علی‌رغم توزیع آن زنبورداران قادر به تامین آن نیستند و زنبورداران بودجه‌ای برای خرید شکر و نهاده ندارند.
رئیس هیات‌مدیره هماهنگی کانون دانش، صنعت و بازار عسل به مالیات ارزش افزوده ۹ درصدی عسل اشاره کرد و گفت: به دلیل این که عسل جز محصولات کشاورزی محسوب می‌شود همیشه معاف از ارزش افزوده بوده است اما با لحاظ کردن این امر قیمت عسل بالا می‌رود و کم‌کم از سبد غذایی مردم حذف می‌شود.
رئیسی قاچاق ژل رویال و گرده گل را مشکل جدی این صنعت عنوان کرد و افزود: موضوع مهم‌تر قاچاق ژله رویال و گرده گل از چین است که فاقد کیفیت است و به طور مصنوعی تولید می‌کنند و باعث ورشکستگی تولیدکنندگان ژله رویال کشورمان شده است.
ما برای جلوگیری از ادامه این روند کلاس آموزشی و بازآموزی زیادی برگزار کردیم و تشویقشان کردیم برای تولید اما از آن طرف و با وجود این که تولیدمان کفاف نیاز کشور را می‌دهد ولی به نام غذای زنبور با کانتینر از مبادی قانونی و بازارچه‌های مرزی وارد می‌کنند و چون قیمتش بسیار پایین است متاسفانه در داروسازی‌ها و لوازم بهداشتی و آرایشی و مکمل‌های خوراکی از آن استفاده می‌کنند و سودهای سرشاری دارند.
وی به واردات ملکه‌های بی‌کیفیت قاچاق اشاره کرد و گفت: مشکل دیگر واردات ملکه‌های بی‌کیفیت به صورت قاچاق است که عده‌ای که هیچ دانش پرورش ملکه زنبور عسل را ندارند از کشورهای اروپایی ملکه‌های از رده خارج را با قیمت نازل خریداری می‌کنند و تا پنج میلیون به زنبورداران می‌فروشند.
اگر بنا به واردات ملکه است این واردات باید با بررسی و نیازسنجی از نوع نژاد عاری از بیماری‌ها و سازگار با شرایط اقلیمی کشورمان با نظارت جدی سازمان دامپزشکی و قرنطینه در اختیار پرورش‌دهندگان ملکه و تحت نظر تشکیلاتی مسئولیت‌پذیر باشد صورت گیرد که در صورت بروز مشکلاتی از قبیل عدم سازگاری با اقلیم‌های ایران و یا بروز ویروس یا بیماری پاسخگو و درمان لازم صورت گیرد.
اینکه هر سودجویی اقدام به واردات ملکه‌های بی‌هویت کند نتیجه آن شیوع بیماری و۵ ویروس جدید حاکی از نبود برنامه جهت رفع این نیاز زنبورداران است.
هر چند اعتقاد راسخ دارم هر موجودی در شرایط اقلیمی و خواستگاه اصلی خودش سازگاری و رشد دارد و نژاد زنبور عسل ایران ویژگی‌هایی مفیدی دارد که دستاورد آن برداشت تا ۳۰ کیلو عسل در شرایط مناسب آب وهوایی و رسیدگی و کوچ به موقع و وجود منابع شهد مناسب است ولی این نیاز عده‌ای از زنبورداران به ملکه اگر چاره‌ای نشود به معضل بزرگی توسط دلالان تبدیل می‌شود و ورود بیماری‌های علاج‌ناپذیر با این کمبود شدید داروهای زنبور عسل اجتناب‌ناپذیر است.
رئیسی ادامه داد: هم اکنون بیماری لارومیری در برخی از زنبورستان‌های کشور شیوع پیدا کرده است که سازمان دامپزشکی به عنوان متولی بهداشت و درمان باید به وظایف خود عمل کند. با وجود ورود ۵ ویروس جدید این سازمان از لحاظ قرنطیه، غربالگری، توزیع دارو و شیوه درمان هیچ اقدامی نکرده است.
