نرخنامه های بی خاصیت!

اکرم رضائی نژاد

تهیه کالاهای اساسی این روزها برای بخش بزرگی از مردم به میدان نبردی تبدیل شده که در آن، حتی ساده‌ترین اقلام، مثل میوه و سبزیجات، به کالایی گران بدل شده‌اند.

اگرچه وزارت جهاد کشاورزی هر هفته با صدور نرخنامه، امید به کاهش قیمت‌ها می‌دهد، اما جست‌وجوی روزانه در سطح میادین و مغازه‌های مرکز و جنوب تهران، تصویر دیگری از بازار نشان می‌دهد. تصویری که با تصاویر شکیلِ نرخنامه‌های رسمی فرسنگ‌ها فاصله دارد. و نرخ نامه ها را بی خاصیت کرده است.

به گزارش عصراقتصاد، چندوقتی است که هر هفته، وزارت جهاد کشاورزی جدیدترین لیست قیمت‌های مصوب میوه را منتشر می‌کند. لیستی که به نظر می‌رسد بیش از آنکه در کنترل قیمت‌ها اثرگذار باشد، بیشتر نقش تزیینی و گزارشی برای رسانه‌ها یافته است.

گرانی و فاصله معنادار قیمت میوه و سبزی از نرخنامه رسمی، سفره خانوارهای طبقه متوسط و ضعیف تهران را کوچک‌تر و محدودتر کرده است

در تصویر زیر نرخنامه رسمی ۲ تا ۸ مردادماه را مشاهده می‌کنید که در آن سقف و کف قیمت هر کیلوگرم از میوه و سبزیجات از ۵ هزار تا ۲۷۰ هزار تومان تعیین شده است.

این نرخنامه رسمی، قرار بود مرجع قیمت‌گذاری غرفه‌ها و مغازه‌های سراسر پایتخت باشد.

اما مشاهدات میدانی عصر اقتصاد از میادین، مغازه‌ها و غرفه‌های مناطق مرکزی و جنوبی تهران نشان می‌دهد فاصله‌ای عمیق میان نرخنامه رسمی با قیمت واقعی اغلب کالاها وجود دارد.

به عنوان نمونه، طبق نرخنامه رسمی، سقف قیمت عمده‌فروشی هر کیلو آلبالو ۹۰ هزار تومان، انگور بی‌دانه ۱۴۰ هزار تومان، پرتقال شمال ۶۰ هزار تومان، توت‌فرنگی کرج ۲۴۰ هزار تومان، زردآلو ۷۰ هزار تومان، سیب گلاب ۱۵۰ هزار تومان و شلیل حداکثر ۱۲۰ هزار تومان تعیین شده است.

اما قیمت خرده‌فروشی در سطح شهر، به ترتیب حدود ۱۹۸، ۱۵۰، ۷۵، ۱۲۵، ۱۰۰، ۲۴۸ و ۲۸۵ هزار تومان گزارش شده که عموماً نزدیک سقف یا حتی بالاتر از سقف مصوب قرار دارد. برخی اقلام مانند گیلاس، تا ۳۳۰ هزار تومان هم فروخته می‌شود که همخوان با نرخ رسمی نیست؛ در حالی که نرخ مصوب ممتاز آن، ۲۷۰ هزار تومان است.

در بازار میوه‌های وارداتی، هر کیلو موز تا ۱۵۸ هزار تومان فروخته می‌شود؛ این در حالی است که نرخنامه رسمی برای موز سقف ۱۴۰ هزار تومان را تعیین کرده است.

در حوزه سبزیجات هم قیمت‌ها تفاوتی آشکار دارد: بادمجان قلمی تا ۵۸ هزار تومان فروخته می‌شود (سقف مصوب ۲۳ هزار تومان)، خیار رسمی ۴۰ هزار تومان (سقف مصوب ۳۵ هزار تومان)، فلفل دلمه سبز ۷۵ هزار تومان (سقف مصوب ۵۰ هزار تومان)، سیب‌زمینی ۳۹ هزار و ۸۰۰ (سقف مصوب ۲۵ هزار تومان)، پیاز سفید ۲۹ هزار و۸۰۰ تومان (کف مصوب ۸ و سقف ۱۶ هزار تومان).

نرخ‌های مصوب وزارت جهاد کشاورزی اغلب فقط روی کاغذ باقی می‌مانند و نبود نظارت مؤثر، زمینه جولان واسطه‌ها و بی‌ثباتی بازار را فراهم کرده است

یکی از نکات قابل توجه، نصب تابلوهای قیمت در غرفه‌ها است که خلاف نرخ وزارت جهاد کشاورزی، قیمت واقعی را نمایش می‌دهد. مسئولان غرفه‌ها معتقدند نرخ‌گذاری‌شان طبق شرایط بازار است و هزینه حمل، پسماند، اجاره غرفه و واسطه‌ها را در تعیین قیمت لحاظ می‌کنند.

اتهام به واسطه‌ها یا بی‌عملی متولیان؟

اختلاف قیمت میوه، نتیجه ترکیب چند عامل عمده است، از جمله ضعف نظارت منسجم بر فرآیند توزیع و کنترل قیمت از مبدا تا مقصد، نبود الزام اجرایی و ضمانت بازدارنده برای نرخ‌های رسمی، نقش پررنگ واسطه‌ها و سودجویان در زنجیره توزیع از باراندازهای اطراف تهران تا میوه‌فروشی‌ها، افزایش هزینه‌های جانبی مانند حمل و نقل، اجاره مغازه و هدررفت محصول که بر قیمت نهایی تأثیرگذارند، و همچنین پایین بودن چرخه نظارت مردمی و اطلاع‌رسانی ناکافی درباره راه‌های ثبت شکایت.

مصوب روی تابلو، واقعی روی سفره

این گزارش و نرخنامه رسمی ضمیمه شده نشـان می‌دهد که نرخ‌های وزارت جهاد کشاورزی اغلب تنها روی کاغذ باقی می‌ماند و تجربه واقعی مردم، کاملاً متفاوت است. بررسی میدانی و تحلیل مصادیق مصور نشان می‌دهد، فاصله قیمت‌های رسمی با واقعیت بازار نه یک ادعا، بلکه حقیقت تلخی است بر سر سفره اقشار ضعیف و حتی طبقه متوسط شهر تهران.

استمرار این رویکرد منجر به فشار بیشتر بر خانوارهای کم‌درآمد، کوچک‌تر شدن سبد غذایی خانوار و کاهش حجم مصرف میوه و سبزی در تهران شده است.