گزارش آژانس بین‌المللی انرژی از میزان یارانه پرداخت‌شده به حامل‌های انرژی در سال ۲۰۲۰ میلادی حاکی از آن است که ایران رتبه نخست را در پرداخت یارانه انرژی جهان به خود اختصاص داده است.
به گزارش ایرنا از آژانس بین‌المللی انرژی، در سال گذشته میلادی در مجموع ۳۵ میلیارد دلار یارانه در بخش گاز پرداخت شده که از این میزان، ۴۰ درصد از یارانه پرداختی جهان در بخش گاز سهم ایران بوده است.
ایران در سال گذشته حدود پنج میلیارد دلار یارانه در بخش نفت، ۱۲.۵ میلیارد دلار در بخش برق و ۱۲.۲ میلیارد دلار در بخش گاز پرداخت کرده است که در مجموع ۲۹.۵ میلیارد دلار یارانه به انرژی اختصاص داده است. مجموع یارانه پرداخت‌شده انرژی در جهان در این سال عددی حدود ۱۸۱ میلیارد دلار بوده است. بنابراین ایران در سال گذشته ۱۶.۲ درصد از کل یارانه پرداخت شده به حامل‌های انرژی را به خود اختصاص داده است.
این در حالی است که در سال ۲۰۲۰ مقدار یارانه پرداختی انرژی در جهان ۴۰ درصد کمتر از سال ۲۰۱۹ بوده و با رقمی حدود ۱۸۱ میلیارد دلار به پایین‌ترین سطح از سال ۲۰۰۷ تاکنون رسیده است. به عبارتی دیگر، حدود ۵۰ میلیارد دلار کمتر از سال ۲۰۱۹ بوده است.
آمارهای آژانس بین‌المللی انرژی همچنین نشان می‌دهد که در مجموع یارانه پرداخت شده در بخش برق در جهان در سال گذشته میلادی عددی معادل ۵۰ میلیارد دلار بوده است که از این میزان ۱۲.۵ میلیارد دلار معادل ۲۵ درصد سهم ایران است.
وخامت اوضاع تامین گاز و برق
همان‌طور که در گزارش آمده است، مجموع یارانه پرداخت‌شده به بخش گاز در سال ۲۰۲۰ حدود ۳۵ میلیارد لار بوده که ایران با پرداخت ۱۲.۲ میلیارد دلار یارانه در این بخش سهمی بیش از ۴۰ درصدی را به خود اختصاص داده و این در حالی است که ایران اگرچه دومین کشور دارنده ذخایر گاز جهان است و ظرفیت تولید گاز آن نیز بیش از یک میلیارد متر مکعب در روز است، برای تامین سوخت زمستانی نیروگاه‌ها با مشکل روبهرو است.
وزیر نفت نیز پیش از این با بیان اینکه درسال گذشته حدود ۱۶۰ میلیون متر مکعب در بعضی از روزهای فصل سرد بخصوص در استان‌های شمال و شمال شرق کشور کسری گاز وجود داشت، گفت: امسال پیش‌بینی می‌کنیم که با روند رشد مصرف در کشور که بین ۸ تا ۱۰ درصد است، در فصل سرد تا ۲۰۰ میلیون متر مکعب در روز کسری گاز داشته باشیم، به همین دلیل جلسات تامین سوخت زمستانی را شروع کردیم.
با این حال کمبود گاز در زمستان بسیار جدی است. در سال‌های گذشته نیز اگرچه دیگر قطعی گاز بخش خانگی به‌ویژه در استان‌های شمالی اتفاق نیفتاد، نیروگاه‌ها با کاهش گازرسانی در زمستان دست به گریبان بودند که این موضوع در کنار پایین‌بودن بازده نیروگاه‌های کشور، زنگ خطری برای قطعی برق در زمستان نیز به شمار می‌رود.
آمارها نشان می‌دهد در زمستان سال گذشته در برخی روزها، گاز تحویلی به نیروگاه‌ها به زیر ۷۰ میلیون مترمکعب در روز رسید. این در حالی است که اگر نیروگاه‌های کشور بخواهند با همه ظرفیت خود کار کنند سوختی معادل ۱۹۰ میلیون متر مکعب گاز در روز نیاز دارند. بنابراین بقیه سوخت مورد نیاز نیروگاه‌ها در زمستان به وسیله سوخت مایع تامین شده است.
با این حال نگاهی به مصرف سوخت مایع در کشور نیز نشان می‌دهد که توانایی تامین روزانه ۱۲۰ میلیون لیتر گازوئیل و مازوت برای تحویل به نیروگاه‌های کشور وجود ندارد. بررسی‌های ایرنا نشان می‌دهد تعهد روزانه تحویل سوخت مایع به نیروگاه‌ها معادل ۵۰ میلیون لیتر در روز است. بخشی از این ۵۰ میلیون لیتر از مخازن ذخیره‌سازی نیروگاه‌ها که در تابستان پر شده تامین می‌شود و بخشی دیگر روزانه به نیروگاه‌ها تحویل خواهد شد.
بنابراین حتی اگر در زمستان گاز تحویلی به نیروگاه‌ها روزانه ۱۰۰ میلیون مترمکعب در روز باشد باز هم نیروگاه‌ها با کمبودی معادل ۵۰ میلیون لیتر سوخت در روز برای استفاده از همه ظرفیت خود روبهرو خواهند بود.
در پنج ماهه ابتدایی امسال روزانه ۱۸ میلیون لیتر گازوئیل به نیروگاه‌ها تحویل شده و این در حالی است که مصرف در این بازه زمانی روزانه ۱۲ میلیون لیتر برآورد می‌شود. در هفت ماهه بعد سال اما در حالی که مصرف به ۳۲ میلیون لیتر در روز می‌رسد، تحویل گازوئیل ۲۹ میلیون لیتر خواهد بود که این تراز منفی از محل ذخیره گازوئیل در پنج ماهه ابتدایی سال در نیروگاه‌ها تامین خواهد شد.
مصرف نفت کوره نیز در حالی که در پنج ماهه نخست سال در نیروگاه‌ها روزانه بین سه تا چهار میلیون لیتر بوده، در زمستان به ۱۸ میلیون لیتر در روز می‌رسد.
با توجه به این اعداد و ارقام مشخص می‌شود که روزانه می‌توان تا ۵۰ میلیون لیتر سوخت مایع (شامل ۳۲ میلیون لیتر گازوئیل و ۱۸ میلیون لیتر مازوت) در نیروگاه‌ها مصرف کرد. نگرانی‌ها آنجا بیشتر می‌شود که مصرف گازوئیل در داخل کشور نیز رو به فزونی است. اکنون مصرف گازوئیل در بخش حمل و نقل کشور ۷۰ میلیون لیتر در روز است و با توجه به ظرفیت تولید ۱۱۵ میلیون لیتری پالایشگاه‌های کشور برای تولید گازوئیل، حدود ۴۰ میلیون لیتر برای سایر مصارف باقی می‌ماند.
بر اساس تراز سال ۹۷، مصرف فعلی انرژی کشور معادل ۶.۳ میلیون بشکه نفت در روز است که چنانچه برنامه‌های بهینه‌سازی انجام شود، قابلیت صرفه‌جویی ۵۰ درصدی مصرف انرژی وجود خواهد داشت.
در طول دهه‌های اخیر عرضه انرژی اولیه کشور به طور متوسط سالانه سه درصد رشد داشته و با توجه به رشد تولید ناخالص داخلی موجب روند افزایشی شدت مصرف انرژی اولیه شده است؛ در حالی که شدت مصرف انرژی جهان در طول دهه‌های گذشته روند کاهشی داشته است.
اکنون شدت عرضه انرژی در ایران بیش از سه برابر متوسط جهانی است و ایران از نظر میزان عرضه انرژی نزدیک به کشور آلمان است اما شدت انرژی ایران ۶ برابر آلمان است. این در حالی است که میزان تولید ناخالص آلمان با توجه به شاخص برابری قدرت خرید بیش از سه برابر و بدون در نظر گرفتن این شاخص ۶ برابر ایران است و این اعداد نشان می‌دهد مصرف انرژی در ایران در خدمت بخش غیر مولد است.
