مهناز برخورداری
«پول کیک یزدی را با کارتخوان نان کشید»؛«نان بربری ۵ هزار تومانی یک هفته ای چگونه ۸ هزار تومان شد»؟؛ «ناراحتی نخر»؛ قطعا این جملات برای همه این روزها آشناست. بار مراجعه به نانوایی از این دست گفت و گو ها به گوش می رسد، در حالی که قرار با مردم این نبود.
تخصیص ارز ترجیحی در دوره گذشته به خصوص در بخش آرد و نان سبب قاچاق آرد می شد. آرد از جمله کالاهایی بود که با ارز ترجیحی وارد کشور می شد اما در نتیجه فقدان نظارت و تدبیر در حالی که هزینه قابل توجهی از ذخیره ارزی کشور برای این کالا هزینه و در نهایت به کشورهای همسایه قاچاق می شد.دولت سیزدهم در روزهای آغاز به کار خود با اصلاح ارز ترجیحی به اصلاح و ساماندهی آرد و در نتیجه بازار نان کشور پرداخت.
به گفته وزیر اقتصاد، «روزانه بیش از هزار میلیارد تومان یارانه کالاهای اساسی به جیب مردم ایران نمی‌رود، بلکه به جیب واردکنندگان می‌رود و بخش زیادی از محصولات به شکل قاچاق از کشور خارج می‌شد». خاندوزی با بیان اینکه «در دو هفته ابتدایی امسال (۱۴۰۱)۲۵۰ درصد افزایش مصرف آرد داشتیم که نشان‌دهنده رانت و قاچاق آرد از کشور است»، گفت: «بخش زیادی از یارانه کالاهای اساسی به جیب همسایگان می‌رود و در سال گذشته ۳۳ درصد ارزش وزنی واردات کالاهای اساسی داشتیم که نشان‌دهنده قاچاق آن به خارج است چون مصرف مردم این‌قدر افزایش نیافته است».
محمد قربانی، معاون برنامه ریزی و اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی هم با بیان اینکه بر اساس ارقام موجود، هم اکنون تقریباً ۲۵۰ هزار تن قاچاق آرد انجام می‌شود، گفت: بر اساس گزارش نیروی انتظامی، قاچاق آرد در سال ۱۴۰۰ نسبت به ۱۳۹۹ رشد ۲۰۰ درصدی داشته است.
طرح مردمی‌سازی و توزیع عادلانه یارانه‌ها از طرح‌هایی است که در دولت سیزدهم با هدف اصلاح اقتصادی و با اهداف مختلفی برای جلوگیری از فساد و رانت، کاهش تورم، کاهش فاصله اجتماعی همچنین اجرای عدالت اجتماعی از اردیبهشت سال گذشته به اجرا درآمد.بر همین اساس قیمت چهار قلم کالای اساسی تغییر و افزایش یافت و در ادامه یارانه‌های حوزه آرد و نان نیز ساماندهی شد با این توضیح که دولت بارها اعلام کرد قصد افزایش قیمت نان را ندارد بلکه روند پرداخت یارانه تغییر می‌کند.
در این راستا، یکی از کالاهای اساسی مشمول این طرح آرد است که نانوایی‌ها با توجه به خرید نان توسط مردم و تراکنش انجام شده با دستگاه کارتخوان هوشمند از یارانه بهره‌مند شدند؛ برنامه‌ای که با تحقق آن امید می رفت، ضمن جلوگیری از مصارف غیرمعمول آرد، کیفیت نان مصرفی مردم نیز ارتقا یابد اما اکنون برخی از نانوایی ها در غیبت نظارت اقدام به افزایش قیمت نان بدون هیچ دلیل و عذر قانونی کرده اند.
طرح ساماندهی بازار آرد و نان در دو مرحله اجرا شد. مرحله اول، از آنجایی که، در سال ۱۴۰۰ بیش از ۱۲۰ هزار میلیارد تومان رقم یارانهای بود که دولت برای تامین آرد پرداخت کرد و معادل عملکرد سال ۱۴۰۰ لازم بود، تا در سال ۱۴۰۱ بتواند نان را همچنان با قیمت مشابه سال ۱۴۰۰ و به صورت یارانهای عرضه کند. بنابراین، رویکرد دولت در موضوع بهینه‌سازی اختصاص یارانه نان متفاوت از سایر کالاهای اساسی بود؛ پس طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان در اردیبهشت ماه سال گذشته با رویکرد استقرار کارتخوان‌های هوشمند آغاز شد که از طریق کارتخوان‌های هوشمند فرآیند عملکرد نانوایان به صورت یکپارچه و سیستمی در سراسر کشور قابلیت مشاهده پذیری وبرنامه‌ریزی را پیدا کند.
در مرحله دوم که در مرداد سال گذشته اجرایی شد، محمد جلال مشاور وزارت اقتصاد در زمان آغاز مرحله دوم این طرح گفته بود:«برآورد ما براساس آمارهای ادارات کل غله و خدمات بازرگانی، این است که ۷۵هزار واحد نانوایی فعال سنتی در سطح کشور داشته باشیم، سطح پوشش فعلی این طرح حدود ۹۵درصد کل نانوایان است. برخی مشکلات مانند فوت مالک باعث عدم‌پوشش کامل طرح شده است یا امکان تخصیص کارتخوان هوشمند وجود ندارد، مثلا مجوز نانوایی تاریخ‌‌‌‌‌‌گذشته است، بر این اساس از سمت دولت محدودیتی وجود ندارد. روزانه فروش حدود ۱۰۰میلیون قرص نان در سامانه ثبت می‌شود که شامل ۵/ ۷میلیون تراکنش بانکی است.»
او با اشاره به‌جزئیات این طرح اضافه کرد: «این تعداد تراکنش توسط ۵/ ۶میلیون کارت بانکی یکتا انجام و به‌‌‌‌‌‌طور متوسط هر ۳ روز خرید نان توسط ۲۸میلیون خانوار ایرانی انجام می‌شود.» به گفته جلال، «این طرح با هدف جلوگیری از انحراف نان یارانهای دنبال می‌شود، فردی بیشتر از یارانه استفاده می‌کند که تمکن مالی بالاتری دارد. به‌‌‌‌‌‌خلاف سایر اقلام، مصرف بیشتر نان توسط خانوارهای کم‌‌‌‌‌‌درآمد است و بر این اساس نان آخرین سنگر معیشتی عموم مردم است.»
مشاور وزیر اقتصاد جزئیات ابلاغیه جدید دولت درمورد آرد و نان و تفویض اختیار به استان‌ها را ارائه کرد.محمد جلال با بیان اینکه کلیه اختیاراتی که در حوزه مجوزها، نرخ‌گذاری، اصلاح نرخ، مدیریت جریان گندم و آرد و نظارت بر این جریان‌ها و… وجود داشته است در ابلاغیه جدید دولت پیش‌بینی شده است، اظهار کرد: طرح هوشمندسازی به صورت مستقیم به موضوع نرخ نان ورود ندارد و اصلاح نرخ از سالیان قبل در اختیار کارگروه آرد و نان استان‌ها قرار دارد و این رویه ادامه خواهد داشت.
وی با تاکید بر اینکه خمیرمایه سهم جدی در هزینه نانوایان دارد، گفت: در این راستا زیرساخت فنی توزیع خمیرمایه در سامانه یکپارچه توزیع ارد در کشور پیش بینی ونهایی شده است: امیدواریم در چشم انداز کوتاه عملیات توزیع خمیر مایه به نانوایان از طریق سامانه رخ دهد. چراکه توزیع خمیرمایه از سالیان قبل سامان قابل قبول نداشته و گاهی نانوایان مجبور بودند تا دو برابر نرخ رسمی هزینه بپردازند؛ در فرایند فعلی خمیرمایه با نرخ‌های تعیین شده ومصوب سازمان حمایت به دست نانوایان خواهد رسید.
مشاور وزیر اقتصاد ادامه داد: بنابراین خمیرمایه متناسب با اردی که نانوایان خریداری می‌کنند به آن‌ها تخصیص داده می‌شود، در ابلاغیه اخیر همچنین امکان ویرایش سهمیه آرد نانوایی‌ها نیز به استان‌ها اعطا شد تا در مواقع ضرور مانند فصل مسافرت‌ها، فصل برداشت محصول و … که جمعیت مسافر یا کارگران فصلی به یک استان وارد می‌شوند، پایداری توزیع نان با اختلال مواجه نشود؛ اما همه این ویرایش‌ها در سامانه ثبت خواهد شد.
گندم یکی از کالاهای استراتژیک در دنیا محسوب می شود، از این جهت همواره اتفاقات سیاسی و اقتصادی بر روند تولید، واردات و صادرات این کالا اثر گذار است؛ بنابراین دولت ها درصدند برای کاهش وابستگی کمتر به این کالا برای واردات یا به سمت خودکفایی حرکت کرده و یا با ساماندهی بازار آرد و نان بر بحران های احتمالی در این حوزه غلبه کنند.
نان؛ یکی از اجزاء اصلی سفره مردم در ایران محسوب می شود. نان همواره «قوت لایموت» خوانده می شد. با مراجعه به تاریخ می توان به این نکته اذعان کرد که همواره میزان قحطی در این کشور با نان سنجیده می شد، از این جهت آرامش در این بازار همواره یکی از ارکان اصلی سنجش کارآمدی دولت ها و حکومت ها شناخته می شد.
دولت سیزدهم نیز در این راستا ساماندهی این بازار مکاره را در دستور کار قرار داد. اکنون بعد از گذشت بیش از یکسال از اجرای طرح ساماندهی نان فقدان نظارت های پسینی برای این منظور نارضایتی هایی را به همراه دارد. افزایش غیرقانونی نان در نانوایی ها نیازمند برخورد و نظارت به موقع است.(مستندات در روزنامه موجود است).
