آتش در خاورمیانه؛ نفت را به قله رساند
با حمله نظامی ناگهانی ایالات متحده به تاسیسات هسته‌ای ایران و هم‌سویی آشکار واشنگتن با اقدامات رژیم صهیونیستی، بازارهای جهانی نفت دستخوش شوک شدیدی شدند؛ شوکی که تنها ساعاتی پس از آغاز معاملات هفته، بهای نفت را به اوج پنج ماهه خود رساند و زنگ هشدار را برای اقتصاد جهانی به صدا درآورد.
به گزارش عصراقتصاد، بلافاصله پس از این حمله، قیمت نفت برنت که به تازگی در حال بهبودی از افت‌های قبلی بود، با افزایش ۷۲ سنتی به ۷۷.۷۳ دلار برای هر بشکه رسید. همچنین، وست تگزاس اینترمدیت نیز با ۷۱ سنت (۰.۹۶ درصد) افزایش به ۷۴.۵۵ دلار رسید. این شوک قیمتی به ویژه زمانی رخ داد که قیمت هر بشکه نفت برنت به مرز ۸۱.۴۰ دلار و وست تگزاس به ۷۸.۴۰ دلار رسید که نشان‌دهنده رشد بیش از سه درصدی قیمت‌ها در کمتر از یک روز بود.
علت اصلی این افزایش بی‌سابقه، اقدام یک‌جانبه آمریکا در حمله هوایی به سه سایت هسته‌ای مهم ایران (فردو، نطنز و اصفهان) عنوان شده است. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، در پیام خود در شبکه «تروث سوشال» از این عملیات «موفقیت‌آمیز» خبر داد و ادعا کرد سه مرکز اتمی ایران به طور کامل نابود شده‌اند. بسیاری از ناظران این حمله را نشانه‌ای از ورود مستقیم آمریکا به خط درگیری با ایران و همراهی با اهداف رژیم صهیونیستی تلقی کردند؛ همراهی‌ای که بی‌تردید محاسبات عرضه نفت در جهان را با اما و اگرهای جدیدی مواجه می‌کند.
تحلیلگران معتقدند موج نگرانی‌های ژئوپلیتیک نه‌تنها عرضه نفت از ایران را در معرض خطر قرار داده، بلکه ریسک بروز واکنش تلافی‌جویانه از سوی تهران به‌ویژه در مسیر پرالتهاب تنگه هرمز را بالا برده است. تنگه هرمز که روزانه تقریبا یک‌پنجم کل صادرات نفت جهان از آن عبور می‌کند، حالا به حساس‌ترین نقطه نقشه انرژی جهان تبدیل شده و هرگونه تهدید عملی در این آبراه حیاتی می‌تواند بازار نفت را با جهش تاریخی روبرو کند.
موسسات بین‌المللی بزرگ هم بر ابتلای بازار به شوک نفتی صحه گذاشته‌اند. گلدمن ساکس در گزارشی اعلام کرد اگر جریان نفت عبوری از تنگه هرمز برای یک ماه نصف شود، امکان رشد نفت برنت تا ۱۱۰ دلار وجود دارد. در حالی که جی‌پی مورگان، دیگر بانک بزرگ آمریکایی، در سناریویی بدبینانه خبر از امکان رشد نفت به ۱۳۰ دلار را داده است. مطابق همین گزارش‌ها، هر بار خاورمیانه عرصه درگیری نظامی وسیع بوده، نفت نه تنها افزایش، بلکه بازارهای جهانی سهام نیز ریزش و دلار به عنوان دارایی امن رشد نسبی را تجربه کرده است.
آمارها نشان می‌دهد از زمان شعله‌ور شدن بحران، نفت برنت ۱۳ درصد و نفت وست تگزاس حدود ۱۰ درصد رشد داشته‌اند. معاملات روز جمعه اما به امید یک آتش‌بس یا رویکرد دیپلماتیک تحت تأثیر قرار گرفت و افتی موقت را رقم زد، با این حال آغاز هفته جدید همراه با حمله مستقیم آمریکا، همه معادلات را تغییر داد.
واکاوی ابعاد اقتصادی این رخداد، توجه فعالان اقتصادی بین‌المللی و قانون‌گذاران آمریکا را نیز جلب کرده است. مارک اسپیندل، تحلیلگر ارشد بازارهای مالی، می‌گوید: «خیز جدید قیمت نفت دست‌کم دو پیامد عمده به دنبال دارد؛ اول تشدید تورم جهانی که به‌ویژه دامنگیر اقتصادهای مصرف‌محور نظیر آمریکا، اروپا، ژاپن و کره جنوبی خواهد شد. دوم تضعیف اعتماد مصرف‌کنندگان و کاهش احتمالی رشد اقتصادی که می‌تواند سیاست‌گذاران را نسبت به کاهش نرخ بهره مردد کند.»
در همین راستا، ژاپن و کره‌جنوبی به عنوان واردکنندگان بزرگ نفت، طی بیانیه‌هایی خواستار کاهش سریع تنش‌ها و توقف دور جدید خشونت‌ها شدند؛ چرا که اثرات این رویدادها بر امنیت انرژی، تجارت خارجی و رشد اقتصادی آسیا بی‌تردید گسترده خواهد بود. موسسه آکسفورد اکونومیکس نیز هشدار داد که بالا گرفتن بحران در تنگه هرمز می‌تواند بازارهای جهانی را به لرزه بیاندازد.
همزمان، بازارهای جهانی دارایی نیز به‌طور سنتی در چنین مواقعی رفتار متفاوتی دارند: معمولاً افت شاخص‌های سهام، افزایش تقاضا برای دارایی‌های امن مانند دلار و طلا و بالا رفتن تنش نوسانی در بازارهای نوظهور دیده می‌شود. نفت به همان میزان که می‌تواند رکورد بزند، ریسک بی‌ثباتی در بورس‌ها را هم افزایش خواهد داد.
از سوی ایران، واکنش‌ها بسیار کوبنده بوده است. تهران تأکید کرده که این حمله ضمن نقض قوانین بین‌المللی، دایره اهداف مشروع دفاعی را علیه هرگونه تهدید خارجی گسترش داده و پاسخ به هر اقدام جدید آمریکا یا اسرائیل، می‌تواند فراتر از سطح فعلی باشد. طبق تحلیلگران انرژی، تهدید ایران به اختلال در تنگه هرمز، اگر محقق شود، صادرات نفت رقبای منطقه‌ای، حتی با وجود برخی خطوط لوله جایگزین، آسیب خواهد دید و این شوک می‌تواند ماه‌ها بر بازار جهانی سایه بیفکند.
این رویداد بار دیگر جایگاه تعیین‌کننده خاورمیانه در معادلات انرژی دنیا و اثرگذاری بی‌واسطه سیاست و امنیت بر اقتصاد را آشکار ساخت.
